Tetigin tapsa týrızm de el ekonomıkasyn órge súıreıtin salaǵa aınalar edi
Bir ǵana shyndyq, jyl saıyn qazaqstandyq týrıster syrtqa shyǵyp, shet elderdiń bıýdjetine 400 mln. dollarǵa jýyq qarajatyn qaldyryp jatyr. Esesine, otandyq ishki týrızm damýdyń ornyna tabandap keıin ketý keıpinde. Buǵan sebep qaısy? Oılanbastan beriletin birden bir jaýap - baǵa men qyzmet sapasy. Degenmen, buǵan keshendi sharalardyń, eń bastysy memlekettik qoldaýdyń jan-jaqtylyǵy qajet ekendigi aıqyn. Búgin Parlament Májilisindegi Úkimet saǵatynda týrızmdi damytý perspektıvalary talqylanyp, osyǵan qatysty birqatar máseleler aqtarylǵan bolatyn. Májilis aldynda týrızmniń jaı-japsary týraly baıandaǵan Indýstrııa jáne jańa tehnologııalar mınıstri Áset Isekeshev jalpy týrızm salasynyń álemdik ekonomıkadaǵy róli aıtarlyqtaı mańyzǵa ıe bolyp otyrǵanyn aıtady. Bizdiń elimizde de sońǵy jyldary dınamıka jaǵymdy bola bastaǵan. Degenmen, týrızmniń turlaýly damýy úshin áli de keltirer kedergiler az emes. Eń bastysy, mınıstrdiń paıymynsha, Qazaqstannyń halyqaralyq týrızm naryǵyna ený perspektıvalary zor. Alaıda, dál osy salaǵa búgingideı kózqaras qala berse, týrıstik dúmpýdiń bolmasy da anyq. Sondyqtan da, týrızmdi damytýdyń boljamdy stsenarııi qurylǵan. «Búgingi tańda álemdik ekonomıka damýy ońaı bolyp otyrǵan joq, jahandyq jaǵdaıdyń odan ári qalaı órbıtini de ázirshe túsiniksiz. Osynyń bári el bıýdjetine áser etpeı qoımaıdy. Sondyqtan da, biz týrızm salasynyń damýyna qatysty yqtımal úsh stsenarııdi negizge aldyq. Onyń birinshisi - pessımıstik stsenarıı, bul rette búgingi deńgeımen damý boljanyp, memlekettik qoldaý sonshalyqty qamtylmaıdy. Osylaı bolsa, jeke sektor ınvestıtsııasy 2020 jylǵa qaraı shamamen 2 mıllıard dollar quraýy múmkin, al týrızmniń jalpy ishki ónimdegi úlesi 1 paıyzǵa jetip, 56-60 myńǵa tarta jumys oryndary qurylady. Ekinshi - memlekettik jáne jeke sektor boıynsha ınfraqurylymǵa ınvestıtsııa qaralady. Onda biz jeke sektordan 4-4,5 mlrd. dollar ınvestıtsııa kútemiz, al týrızmniń jalpy ishki ónimdegi úlesi 1,5 paıyzdy qurap, 150-170 myń jumys orny qurylmaq. Bul - bizge meılinshe jaqyn, meılinshe shynaıy stsenarıı», - dedi Áset Isekeshev. Sonymen qatar, mınıstr optımıstik stsenarııge de toqtalyp ótti. Bul rettegi boljam boıynsha týrızmniń jalpy ishki ónimdegi úlesi 4 paıyzǵa deıin jetedi. Al jeke ınvestıtsııalar kórsetkishi 6 mıllıard dollardy qurap, túpki nátıjede 300 myńǵa tarta jumys oryndary qurylýy múmkin. «Bul stsenarııde týrızm salasynda memlekettik qoldaý barynsha artady, onyń ishinde qarjylyq qoldaý da keńinen qamtylýy shart. Osylaısha, optımıstik stsenarıı iske assa, Qazaqstanǵa jylyna 8-9 mıllıonǵa jýyq týrıst keledi», - deıdi Áset Isekeshev. «Túıindeı aıtqanda, tıisti memlekettik qoldaýlar jasalsa bizdiń esebimiz boıynsha, bul salada 170 myńnan 300 myńǵa deıin jańa jumys oryndaryn ashýǵa bolady. Sonymen qatar, týrızm salasyndaǵy bir jumys orny ónerkásiptegi bir jumys ornyn ashýǵa ketken shyǵynnan 10 esege arzan. Eń bastysy, bul salaǵa jastar men áıelderdi kóbirek tartýǵa múmkindik zor», - deıdi mınıstr. Toqtala ketetin jaıt, Úkimet saǵaty barysynda depýtattyq korpýs ta salanyń ilgeri damymaı otyrǵanyn birneshe faktorlarǵa jiktep, solarǵa nazar aýdartqan bolatyn. Máselen, Ekonomıkalyq reforma jáne óńirlik damý komıtetiniń tóraǵasy, depýtat Seıitsultan Áıimbetovtiń paıymynsha, týrıstik salaǵa qoldaý bolsa, ol el ekonomıkasynyń jalpy damýyna serpin bere alady. Tipti salamen tikeleı baılanysty kólik, baılanys, qurylys, aýyl sharýashylyǵy jáne basqa da osy sııaqty 32 sala týrızm arqasynda tyń serpinmen damı alady eken. «Halyqaralyq sarapshylardyń derekteri boıynsha, týrızm tabystylyǵy kiris ákelý jaǵynan munaı óndirý ónerkásibinen jáne avtomobıl jasaý salasynan keıin álem boıynsha úshinshi oryndy ıelenedi. Alaıda, týrıstik áleýetke baı Qazaqstanda onyń úlesi eldiń JІÓ-ne shaqqanda bar bolǵany 0,3%-dy quraıdy. Bizdiń kózqarasymyz boıynsha, Qazaqstannyń týrıstik salasynyń múmkindigi qarapaıym baǵamen alǵanda, jylyna 10-nan 20 mlrd. AQSh dollaryna deıingi aralyqta jáne JІÓ qurylymynda 6-7%-dy quraı alatyn edi», - deıdi S. Áıimbetov. Budan bólek, depýtat elimizde ishki týrızm damymaı otyrǵandyqtan, qazaqstandyq týrısterdiń deni syrtqa aǵylatynyn alǵa tartady. «Statıstıka agenttiginiń derekterine sáıkes 2011-2013 jyldary Qazaqstannan syrtqa shyqqandardyń sany 27 mln. 200 myń adamdy qurasa, elimizge kelgen rezıdent emesterdiń sany 18 mln. 600 myń adamǵa jetip otyr. ıAǵnı, shyqqan azamattardyń sany 9 mln. adamǵa kóp. Іshki týrızmniń kórsetkishteri tipti múshkil jaǵdaıda. 2011-2013 jyldary barlyǵy 9 mln. 700 myń adam ishki týrızmniń qyzmetterin paıdalanǵan. Jáne bul úsh jyldyq kezeń kórsetkishi, tek bir - 2013 jylǵy syrtqa shyqqandardyń sanynan 400 myńǵa az. ıAǵnı, otandyq týrıstik salanyń qazirgi jaǵdaıy bizdiń elimizge shetel týrısterin tartýdy aıtpaǵannyń ózinde, tipti qazaqstandyq tutynýshynyń syrtqy naryqqa baǵdarlanǵanyn anyq kórsetip otyr. Týrıstik qyzmet qurylymynda 60%-dan astamyn syrtqa shyǵý týrızmi alyp otyr jáne tek 6%-y ǵana kirý týrızminiń úlesine tıedi. ıAǵnı, osy salada oń balansty qalyptastyrý úshin, birinshi kezekte, bizge týrıstik qyzmetterdiń otandyq satyp alýshylary úshin kúresý kerek», - dep paıymdaıdy Seıitsultan Áıimbetov. Budan bólek, depýtat qyzmet kórsetý salasynda kezek kúttirmeı sheshim qabyldaýdy talap etetin problemalar qataryna týrızm ındýstrııasy obektilerinde bilikti personaldardyń tapshylyǵyn da jatqyzady. «Kóptegen elderde osy salada halyqtyń 5 paıyzy jumyspen qamtylǵan. Mysaly, Frantsııada - 10 %, Italııa men Shveıtsarııada - 15 %. AQSh-tyń týrıstik servısinde 4 mln. adam jumys isteıdi. Batys Eýropada qonaqúı sharýashylyǵynda 6-7 mln. adam qyzmet jasaıdy. Al bizde atalǵan sala boıynsha barlyǵy 168 myń adam nemese jumyspen qamtylǵan halyqtyń 2 %-y ǵana osymen aınalysady», - deıdi Seıitsultan Áıimbetov. Al depýtat Aldan Smaıyl týrızmdi damytýǵa tıisti laýazymdy adamdardyń, joǵary bıliktegi tulǵalardyń ózi Qazaqstanda demalmaıtynyn alǵa tartady. «Eger bizdiń mınıstrler, basshylar Býrabaıda demalatyn bolsa, onyń kólin baıaǵyda tazalap shyǵatyn edi. Oqjetpeske baramyz, Býrabaıdyń kóline túse almaı qaıtamyz. Buny qalaı túsinýge bolady?», - deıdi depýtat Aldan Zeınollauly. Ekinshi másele retinde depýtat A. Smaıyl mektep týrızmin damytýdyń qajettigin alǵa tartady. «Qazaqstannyń balalary - Qazaqstannyń tarıhı eskertkishteri bolyp tabylatyn tarıhı maqtanyshynyń bárin aralap kórýi kerek. Bizdiń týrızmmen aınalysatyn joǵary organ mektep oqýshylarynyń mindetti túrde kórýi tıis eskertkish oryndaryn aıqyndaýy kerek. Máselen, Ulytaýdaǵy Alasha han, Joshy hannyń mazary, Dombaýyl kesenesi, Jambyl oblysyndaǵy Qarahan men Aısha Bıbi kesenesi bar, Túrkistan bar. Osyndaı eskertkishter anyqtalǵannan soń ata-ananyń qaltasyna aýyrtpalyq salmaıtyndaı baǵamen mektep oqýshylaryn aralatatyn týrızmdi damytýǵa tıispiz», - deıdi Aldan Smaıyl. Onyń sózine qaraǵanda, bundaı isti mektepterdiń ózi uıymdastyryp jatyr, biraq sapasy sonshalyqty joǵary emes. Al Májilis vıtse-spıkeri Darıǵa Nazarbaeva Qazaqstanda emdeý-saýyqtyrý týrızmin damytý da asa mańyzdy ekenin aıtady. «Demalys maýsymynyń aralyǵynda týrısterge ne usynamyz?» dep jatyrmyz. Emdeý-saýyqtyrý oryndaryn salyńyzdar - ondaı jerlerden jyl boıy týrıst úzilmes edi. Búginde bizdiń azamattarymyz jasarý úshin, aryqtaý úshin, plastıkalyq operatsııalar jasatý úshin myńdaǵan shaqyrym jol júrip, sheteldik kýrorttarǵa barady. Al olarǵa nege sondaı jaǵdaı elimizde jasalmaıdy», - dedi D. Nazarbaeva. Vıtse-spıkerdiń aıtýynsha, mundaı emdeý-saýyqtyrý ındýstrııasy álemde keń taralǵan. «Bizde oǵan qajetti jaǵdaıdyń bári bar: mıneraldy bulaq kózderi de bar, emdik balshyqtar da bar. ıAǵnı, bizdiń jerimiz bul jaǵynan baı. Degenmen, kóńil jetkilikti emes», - dedi Darıǵa Nazarbaeva.