TÁJІBAEV TÓLEGEN TÁJІBAIULY

Tájibaev Tólegen (1910-1964) - qazaqtyń tuńǵysh psıholog-ǵalymy, qoǵam jáne memleket qaıratkeri, pedagogıka ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaq KSR-i Ǵylym akademııasynyń akademıgi. Syrdarııa gýbernııasynda (qazirgi Ońtústik Qazaqstan oblysy) týǵan.

Shymkent pedagogıkalyq tehnıkýmyn, Máskeýdegi N.Krýpskaıa atyndaǵy Kommýnıstik tárbıe akademııasyn bitirgen.

1938-1940 jyldary - Abaı atyndaǵy qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynyń pedagogıka jóne psıhologııa kafedrasynyń dotsenti jáne meńgerýshisi. 1940-1942 jyldary - Qazaq KSR-i Halyq aǵartý komısarynyń birinshi orynbasary, Halyq aǵartý komıssary, 1942-1944 jyldary - Qazaq KSR-i HKK tóraǵasynyń orynbasary qyzmetterinde boldy.

1944-1957 jyldary - Qazaq KSR-i Syrtqy ister mınıstri, S.M. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń rektory, Qazaq KSR-i Mınıstrler Keńesi tóraǵasynyń orynbasary, Qazaq KSR-i Mádenıet mınıstri.

1957-1961 jyldary Úndistandaǵy KSRO elshiliginiń keńesshi-ókili. 1961-1964 jyldary - Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń pedagogıka jáne psıhologııa kafedrasynyń professory ári meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan. Memlekettik qyzmettermen qatar ǵylymı-zertteý. jumystarymen de shuǵyldandy. 1940 jylǵy «Halyq muǵalimi» jýrnalynda jarııalaǵan maqalalarynda psıhologııanyń sol kezdegi kókeıtesti máselelerin, klassıkalyq psıhologııanyń tarıhyn, qalyptasý joldaryn taldaýǵa aldy. Osy eńbekteri negizinde 1961 jyly «Jalpy psıhologııa» atty tuńǵysh oqýlyq jazdy. Tájibaev Tólegen qazaq tilinde psıhologııa ǵylymy termınderin qalyptastyrýǵa eleýli úles qosty.

Onyń K.Ýshınskııdiń, L.Vygodskııdiń psıhologııalyq kózqarasy týraly zertteýleriniń zor ǵylymı mańyzy boldy. Qazaqstandaǵy pedagogıkalyq oı-pikirdiń, oqý-aǵartý isiniń damýy jáne mektepter tarıhyn, Shoqan Ýálıhanov, Ybyraı Altynsarın, Abaı Qunanbaevtardyń fılosofııalyq, psıhologııalyq jáne pedagogıkalyq kózqarastaryn jan-jaqty zerttegen ǵalym. HІH ǵasyrdyń ekinshi jartysyndaǵy Qazaqstandaǵy oqý-aǵartý isimen pedagogıkalyq oı-pikir damýy jónindegi zertteýleri kólemdi, ári mańyzdy zertteýler qatarynan sanalady. Búginde onyń qazaqstandyq pedagogıka men psıhologııa teorııasynyń damýyna qosqan úlesi baǵa jetpes, ǵylymı eńbekteri jas urpaqty oqytý men tárbıeleý salasyndaǵy ǵylymı zertteýlerde búginge deıin oqý quraldarynyń qosymshasy túrinde qoldanyp keledi.

Qazaq KSR ǵylym akademııasynyń akademıgi Tólegen Tájibaev Qazaq KSR pedagogıka qoǵamynyń prezıdenti, joǵary jáne arnaýly orta bilim Mınıstrliginiń pedagogıka jáne psıhologııa salasyndaǵy ǵylymı-ádistemelik keńesiniń tóraǵasy, taǵy basqa qoǵamdyq jumystar atqarǵan. 2-4-saılanǵan Qazaq KSR-i Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty bolǵan.

«Psıhologııa ı pedagogacheskaıa psıhologııa K.D. Ýshınskogo», «Abaı Qunanbaev jastardy tárbıeleý týraly», «Fılosofskıe, psıhologıcheskıe ı pedagogıcheskıe vzglıady Abaıa Kýnanbaeva», «Prosveşenıe ı shkoly Kazahstana vo vtoroı polovıne HІH veka», «Pedagogıcheskaıa mysl v Kazahstane vo vtoroı polovıne HІH veka» atty eńbekteri jaryq kórgen. Eńbek Qyzyl Tý jáne «Qurmet belgisi» ordenderimen, kóptegen medaldarmen marapattalǵan.

2010 jyly aqpan aıynda Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıtetinde qazaqtyń kórnekti pedagog-psıhology, respýblıkadaǵy pedagogıka ǵylymynyń tuńǵysh doktory, professory Tólegen Tájibaevtyń 100 jyldyq mereıtoıy keńinen atalyp ótildi. Mereı toıyna arnap Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıteti Tólegen Tájibaevtiń eńbekteri men shyǵarmalarynyń tolyq jınaqtaryn shyǵarmaqshy. Maýsymnyń 10-y kúni akademık Tólegen Tájibaevtyń 100 jyldyq mereıtoıyna arnalǵan «Joǵary bilim berýdiń qazirgi máseleleri: jetistikteri men bolashaǵy» atty halyqaralyq ǵylymı tájirıbelik konferentsııa ótip, Ońtústik Qazaqstan oblysy Shardara qalasynda akademık-ǵalymnyń eskertkishi ashyldy.

Derek kózi:

Qazaqstan ulttyq entsıklopedııasy, 8 tom

«QazAqparat»UK»AQ-nyń arnaýly jobalar bólimimen tolyqtyrylǵan.