Taılandtaǵy Parlament saılaýy: Oppozıtsııanyń jeńisi týrızm salasyna qalaı áser etedi
Qos birdeı oppozıtsııalyq partııanyń jeńisi
14 mamyrda Taılandta Ókilder palatasynyń saılaýy ótti. Saıası naýqanda oppozıtsııalyq partııalar barshany tańǵaldyryp, jeńiske jetti. Bul partııalardyń urany elge saıası ózgerister ákelý kerek degen uran tastaǵan bolatyn.
Taıland koroldiginde 60 mıllıonnan astam halyq bar desek, sonyń 52 mıllıony daýys berý quqyǵyna ıe. Mundaǵy zań shyǵarýshy organ da eki palatadan turady. Joǵarǵy palatasy Senat dep atalsa, tómengi palatasy – Ókilder palatasy. Senat quramynda 250 múshe bolsa, Ókilder palatasynda 500 depýtat jumys isteıdi.
Saılaýshylardyń 99 paıyzyn daýysyn jınaǵan qos oppozıtsııalyq partııanyń biri «Alǵa qozǵalys» dep atalsa, ekinshisi – «Pheý Taı». Sheteldik BAQ «Alǵa qozǵalys» partııasy Ókilder palatasyndaǵy 500 orynnyń 151-in, al «Pheý Taı» partııasy 141 oryn ıelenetinin jazyp jatyr.
Bul eki partııa da saıası deklaratsııalarynda qazir eldi basqaryp otyrǵan rejımniń armııa basshylarymen baılanysy bar ekenin aıtyp, jumysyn synaǵan bolatyn.
Taıland koroldigi 1932 jyldan beri konstıtýtsııalyq monarhııa formasyndaǵy memleket bolyp esepteledi. Sol kezeńnen beri elde on toǵyz ret tóńkeris bolǵan. Onyń eń aqyrǵysy 2014 jyly bolǵan edi. Bul kezde Iınglak Chınava basqarǵan úkimet bılikten taıdyrylǵan. Sol bir qıly kezeńde qurlyqtaǵy kúshterdiń qolbasshysy Praıýt Chan-Ocha áskerıler «elde beıbitshilik pen baısaldylyq ornatý úshin» el tizginin qoldaryna alǵanyn málimdegen bolatyn. Jańa rejım eldiń saıası qurylymyn, ekonomıkasy men qoǵamdy reformalaıtynyn aıtqan...
Alaıda qazir premer-mınıstr laýazymyndaǵy Praıýt Chan-Ochanyń partııasy bul jolǵy saılaýda az daýys jınap otyr. Sarapshylar eldi toǵyz jyl bılegen premer-mınıstrdiń bedeli kún saıyn tómendep kele jatqanyn aıtady. Al jýyqta ótken qoǵamdyq saýalnamalar taı halqynyń kóbi onyń bılik basynan ketkenin qalaıtynyn kórsketken.
Premer-mınıstr laýazymynan kim úmitti
Bul máselede «Alǵa qozǵalys» partııasynyń serkesi Garvarda Pıta Lımdjaroenrattyń baǵy basym túsetin túri bar. 42 jastaǵy saıasatker óz saıasatyn áleýmettik jelide naıshattaý arqyly jastardyń qoldaýyna ıe bolyp otyr.
«Biz súıikti Taılandymyz jaqsy jaǵyna ózgere alatynyna senemiz. Búginnnen bastap ketsek oń ózgerister ákelýge bolady. Bizdiń armandarymyz da, úmitimiz de qarapaıym ári túsinikti. Sizder qoldasańyzdar da, qoldamasańyzdar da sizderdiń prmer-mınıstrlerińiz bolamyn. Maǵan daýys berseńizder de, bermeseńizder de sizderge qyzmet ete beremin», - dedi jas saıasatker.
Pıta Lımdjaroenrat saıası mansabyn 2019 jyly «Future forward» partııasynan parlamentke saılanǵan kezde bastady. Mıllıarder jáne armııanyń senimdi synshysy sanatorıı Hýangroongrýangkıt negizin qalaǵan partııa 2019 jylǵy saılaýda jaqsy nátıje kórsetip, elde ózgeristerdi talap etti. Biraq 2020 jyly bul partııa daýly aıyptaýlarǵa baılanysty qysymmen taratyldy. Kóp uzamaı «Move Forward» uıymy sol partııanyń murageri retinde qurylyp, onyń tizginin Pıta Lımdjaroenrat ustady.
Oppozıtsııa depýtaty retinde aıtyp júrgen ótkir syndarymen Taıland Parlamentiniń «jaryq juldyzy» dep tanylǵan saıasatker áskerılerdiń bıliktegi yqpalyn azaıtyp, monarhııalyq zańdardy reformalaıtyny týraly ýádeler berip keledi.
Pıta Lımdjaroenrattyń ózi saıası elıtanyń beldi ókili bolǵan aýqatty otbasynda dúnıege kelgen. Ákesi kezinde Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginde keńesshi bolǵan, al aǵasy buǵan deıin taqtan taıdyrylǵan premer-mınıstr Taksın Chınavattyń kómekshisi bolǵan. Jas saıasatker Bangok Tammasat ýnıversıtetinde qarjy bakalavry atanyp, Garvard ýnıversıtetiniń Memlekettik saıasat magıstri jáne Massachýsets tehnologııalyq ınstıtýtynyń iskerlik-ákimshilik magıstri dárejesin alady. Ol ózin «Memlekettik saıasat mektebiniń amerılyq túlegimin» dep ataıdy.
Jergilikti saıasattanýshylar, saılaýda «Alǵa qozǵalys» partııasy jaqsy daýys jınaǵanymen, Pıta Lımdjaroenrattyń premer-mınıstr bolatyny naqty sheshilgen másele emes ekenin aıtyp otyr. Sebebi, mınıstrler kabınetiniń jańa basshysyn Senat pen Tómengi palata birlesip bekitýi kerek.
Senattaǵy 250 depýtattyń kóbi áskerı basshylardyń jaqtasy ekenin eskersek, qos palataǵy 750 daýystyń keminde 376 daýysyn ıelený ońaı bolmaıtyny anyq. Ótken aptada «Alǵa qozǵalys» partııasynyń jetekshisi «Pheý Taı» partııasy men ózge de oppozıtsııalyq partııalardy áskerılerge qarsy odaq qurýǵa úndedi. Pıta Lımdjaroenrat taǵy tórt oppozıtsııalyq partııa «Úkimetti qurý úshin kúsh biriktirýge» kelisti degen málimdeme jasap úlgerdi.
Soǵan qaramastan, sheteldik sarapshylar Taılandtaǵy oppozıtsııa men áskerıler arasyndaǵy bılik úshin talas áli jalǵasatynyn boljap otyr. Halqy tyǵyz qonystanǵan Ońtústik-Shyǵys Azııanyń geosaıasattaǵy jetekshi oıynshylardyń múddesi toǵysar aımaq ekenin eskersek, eldegi ahýalǵa búkil álem kóz tigip otyr deýge bolady.
Ózgeristerdiń týrızmge áseri
Taıland álem boıynsha trýıster úshin tartymdy baǵyttardyń biri bolyp esepteledi. Óıtkeni mundaǵy qyzmetterdiń quny týrızmi damyǵan ózge elderge qaraǵanda arzan. 2022 jyly kroldik aýmaǵyna 11,15 mıllıon sheteldik týrıst kelip demalǵan. Tipti pandemııa shekteýler tolyq alynbaǵan 2021 jyldyń ózinde munda kelgen týrısterdiń sany 10 mıllıonnan asqan bolatyn.
Taıland Úkimeti 2023 jyly elge kem degende 25 mıllıon sheteldik týrıst keledi degen boljam jasaǵan. Onyń 5 mıllıonǵa jýyǵy Qytaıdan kelmek. Pandemııaǵa deıin munda keletin týrısterdiń basym bóligi qytaılyqtar bolǵan edi. 2023 jyly ishki jáne syrtqy týrızmnen túsken jalpy tabys 2,4 trln batqa jetedi (7 72,5 mlrd dollar) degen boljam bar.
Jergilikti turǵyndardyń kóbi saıası daǵdarystarǵa qaramastan, Taılandta qoǵamdyq tártip saqtalatynyna, eldiń negizgi tabys kózi sanalatyn týrısterdiń qaýipsizdigine qaýip tónbeıtininen úmittenip otyr.