Taýteke, arystan, qoı músinderi, balbaldar – Mońǵolııadan tabylǵan jádigerler

NUR-SULTAN. QazAqparat – Halyqaralyq túrki akademııasy Mońǵolııa jerinen tabylǵan Qutlyq Elteris qaǵan kesheni týraly málimet usyndy, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi.

«Keshenniń jalpy aýmaǵy – 49h41,5 m. Batystan shyǵysqa qaraı sopaqsha bolyp sozyla ornalasqan keshendi aınaldyra qorshap or qazyp, odan shyqqan topyraqty úıip qamal jasaǵan. Nysannyń batys jaǵynda ortasynda oıyǵy bar tekshe tas (altar), adamnyń tas músinderi, qasynda eki kúshigi bar arystan jáne eki qoı músini ornalasqan. Keshenniń qaqpasynan shyǵysqa qaraı 51 balbal tas tizilip tur. Olardyń ishinde bes balbaldan Ashına áýletine tıesili «taýteke» tańbasy anyqtaldy», - dep jazdy Akademııanyń resmı saıty.

Sondaı-aq, keshende baryqtyń (tabyný orny) bolǵanyn aıqyndaıtyn qysh jabyndar men jaıaý júrginshi jolyna tóselgen kirpish qaldyqtary qazyp alynypty.

«Baryqtyń aldynan eńseli jazba eskertkishtiń joǵarǵy bóligi men tasbaqa tuǵyry tabyldy. Tabylǵan qundy oljanyń eki betinde 12 joldan turatyn kóne túrik bitik jazýy, al úshinshi qyrynda kóne soǵdy jazýy qashalǵan. Ekspedıtsııaǵa qatysýshy ǵalymdar eskertkish mátininen «Táńir», «túrk», «Qutlyq», «túmen» sekildi birqatar sózderdi anyqtady. Jazba mátininen alynǵan málimetterge súıene otyryp, Nomǵon keshenin Kúltegin men Bilge qaǵannyń ákesi, Túrik qaǵandyǵyn qaıta jańǵyrtýshy Qutlyq Elteris qaǵanǵa arnalǵan degen tujyrym jasalyp otyr. Buǵan qosa, bitiktas «túrk» ataýy alǵash ret kezdesetin eń kóne túrki dáýiriniń jazba eskertkishi sanalady», - dep jazady Akademııa ǵalymdary.

Arheologtardyń paıymynsha, Nomǵon ǵuryptyq kesheni barlyq belgileri jaǵynan Bilge qaǵan men Kúltegin ǵuryptyq keshenderine uqsas.

Nomǵon jazba eskertkishiniń joǵarǵy tusynda tómen qaraǵan, denesi aıdahar beınesindegi eki bóriniń basy beınelengen. Buǵan deıin osyǵan uqsas qaǵandyq atrıbýtıkalar Taspar qaǵan, Bilge, Kúltegin jáne eskertkishterinde qashalǵan kórinedi.

Akademııa Nomǵon ekspedıtsııasynyń nátıjelerine arnalǵan ǵylymı jınaq ázirlemek. Keıin ol jınaq túrki memleketteriniń astanalarynda tanystyrylady.

Eske salsaq, keshe Túrik qaǵandyǵyn qaıta dáýirletken uly Qutlyq Elteris qaǵannyń kesheni tabylǵany habarlanǵan bolatyn.

Foto: twesco.org