TÁÝELSІZDІK TÝRALY PІKІR: Ádilbek Jaqsybekov: Birligi berik eldiń bolashaǵy baıandy
***
Qazaqstan talaı qıyndyqtardy bastan ótkerip, túrli daǵdarystarmen betpe-bet keldi, elimiz qandaı jaǵdaıda da táýelsizdik, ulttyq turaqtylyq pen halyqtar arasyndaǵy kelisim syndy eń basty qundylyqtardy saqtap qala bildi. Memleket óziniń basty ustanymy men baǵdary retinde, damýdyń negizgi maqsaty men baǵytyn aıqyndaıtyn strategııalyq qujattarda bekitilgen - óz azamattaryna jan-jaqty qamqorlyq jasaý mindeti ekendigin aıqyndady. Olardyń arasynda eń negizgisi árıne, ótip bara jatqan 2014 jyldyń basty qujaty - Elbasynyń Qazaqstan halqyna arnaǵan Joldaýy. «Nurly Jol - bolashaqqa bastar jol» Joldaýy bul - Elbasynyń búgingi kún talaptaryn eskere otyryp jasaǵan buǵan deıingi arnaýlarynyń laıyqty jalǵasy. Bir jyl buryn jarııalanǵan «2050 Strategııasy» baǵdarlamasy - XXI ǵasyrdyń ǵalamdyq máselelerin qamtı otyryp, Qazaqstannyń aldaǵy onjyldyqtardaǵy jańa saıa¬sı baǵdaryn anyqtasa, osy jolǵy Joldaý búgingi kúnniń synaqtaryna arnalǵan naqty jaýap boldy. Memleket Basshysynyń jańa Joldaýy - daǵdarys kezeńindegi jahandyq ózgerister aıasynda ulttyq ekonomıkany ary qaraı damytýǵa, syrtqy faktorlar aldynda qoǵamdyq turaqtylyqty qamtamasyz etip, áleýmettik jetistikterdi saqtaýǵa múmkindik beretin zamanaýı baǵdarlama. Jańa ekonomıkalyq baǵdarlamanyń «Nurly Jol» atalýynyń ózi-aq kóp jaǵdaıdan habar berse kerek. Qazaqstan óz táýelsizdigi jyldarynda búkil álem «qazaqstandyq jol» dep tanyǵan damýdyń ózindik baǵytyn qalyptastyra bildi. Biz tarıhı kezeńdi bastan ótkerýdemiz. Eger ǵalamdyq turǵydan qaraıtyn bolsaq, ǵasyrlar boıy ulan-ǵaıyr dalamyzdy saqtaý jolynda bastaryn báıgege tikken bizdiń ata-babalarymyzdyń negizgi arman-muraty da osy sara jol bolatyn. Máńgilik El bolý olardyń basty maqsaty edi. Al biz úshin bul búginde arman emes, ómirlik aqıqatqa aınaldy. Búginde ol arman táýelsizdiktiń dańǵyl jolyndaǵy baǵdar berer alaýǵa aınalǵan jalpyulttyq ıdeıa - «Nurly Jol». Alda bizdi uıymshyldyq pen toleranttylyqty talap etetin úlken de jaýapty jumystar kútip tur. Nursultan Ábishuly atap kórsetkendeı bul: «Qazaqstannyń kemel kelesheginiń kilti». Táýelsizdiktiń 23 jyly ishinde elimiz Orta Azııa aımaǵyndaǵy kóshbasshy ári tirek memleketke aınalyp, álemniń damyǵan 30 eliniń qataryna kirýdi maqsat etip qoıdy. Jetistigimiz munymen shektelmek emes. Biz jas elordamyzdy jańadan saldyq. «Jumyla kótergen júk jeńil» deıdi halyq danalyǵy. Tolaıym tabystarǵa birliktiń arqasynda qol jetti. «Qazaqstandyq jol» men jańa Joldaýdyń basty kúshi de, danalyǵy da osy shynaıy birlikte jatqandyǵy anyq. Bizdiń memleketimiz Elbasy Joldaýynda kórsetilgen baǵytpen senimdi túrde damýdyń dańǵyl jolyna tústi. Al jas elordamyz ekonomıkanyń eń basty qozǵaýshy kúshi bolyp sanalady. Gúldengen táýelsiz Qazaqstannyń sımvolyna aınalǵan Astana ár jyl saıyn álemdik qaýymdastyqtyń nazaryn ózine aýdaryp keledi. Bul rette, 1997 jyly elordany Astanaǵa kóshirý týraly sheshimniń Prezıdenttiń halyqqa arnaǵan tuńǵysh Joldaýynan týra eki aı ótkennen keıin qabyldanýy da tarıhı sabaqtastyq dep bilemiz. Osy ýaqyt aralyǵynda az jumys atqarylǵan joq. Astana búginde elimizdiń ǵana emes, búkil álemdik deńgeıdegi saıası ortalyqqa aınaldy. Bul jerde jahandyq aýqymdaǵy oqıǵalar kún tártibine qoıylyp, taǵdyrly sheshimder qabyldanady. Jarqyn ózgerister men jemisti reformalardyń nátıjesinde, mem¬leketimizge degen álemdik qaýymdastyqtyń senimi men Memleket basshysynyń jeke bedeliniń arqasynda elimizge EKSPO-2017 halyqaralyq kórmesin ótkizý mártebesi buıyrdy. Bul - bizdiń ortaq jeńisimiz. Astana bes mıllıonnan astam adamnyń kelýi josparlanǵan Búkil¬álemdik kórme qonaqtaryn laıyqty qabyldaıdy. Jahandyq kórme ótetin kezeńde Astana qalasy álemdik ortalyqqa aınalatyndyǵy sózsiz. Halyqaralyq dárejedegi is-sharany ótkizý aldyndaǵy qalamyzdyń erekshe jaýapkershiligin sezine otyryp, biz elordanyń ınfraqurylymdyq negizin qam¬tamasyz etýge mindettimiz. Elbasy óz Joldaýynda: «Biz Astanadan barlyq jaqtarǵa avtomobıl, temir jol jáne áýe magıstraldary taraıtyndaı kólik jelisin qurýǵa tıispiz. Júrekten taraıtyn arterııalar sııaqty. Kúnnen taraıtyn shuǵyla sııaqty» dep atap kórsetti. Osyǵan oraı árbir qazaqstandyqtyń mindeti óziniń Otanǵa degen janqııarlyq eńbegi arqyly qantamyrlardy toltyryp, oǵan shuǵylaly shýaǵyn taratady dep senemin. Búginde elorda áýejaıy Astananyń bas qaqpasy ispetti. Onyń áleýetin arttyra túsý úshin jańadan ushyp-qoný alańynyń termınaly salynatyn bolady. Bul onyń jyl saıynǵy jolaýshylar ótkizý qabiletin eki esege deıin arttyryp, 2017 jylǵa qaraı 7,1 mıllıon jolaýshy qabyldaýǵa múmkindik beredi. Jaqyn jyldary turǵyndary mıllıondyq kór¬setkishke jetetin qala úshin jańa temirjol vokzalynyń qajettiligi de orasan. Onyń qurylysy búginde bastalyp ta ketti. Ejelgi kóshpendiler dáýirinen beri jol salý - qýattylyq pen ósip-órkendeýdiń kepili bolyp sanalǵan. Ushy-qıyry joq qazaq dalasy úshin kólik ınfraqurylymynyń mańyzy tipti de erekshe. Avtomobıl, temirjol jáne áýe magıstraldary Astanany eldiń barlyq óńirlerimen baılanystyryp turýy qajet. Bul óz kezeginde, ekonomıkany jańǵyrtyp, jańa jumys oryndaryn ashyp qana qoımaıdy, sonymen birge ol bolashaq urpaqtyń ıgiligine aınalatyn bolady. Kóliktik ınfraqurylymmen qatar, energetıka, ındýstrııa, áleýmettik ınfraqurylymdar da Qazaqstannyń «Nurly Jol» atty Jańa Ekonomıkalyq Saıasatynyń arqaýyna aınaldy. Biz az ýaqyt ishinde úlken de jaýapty isterdi atqarýymyz kerek. Biraq qalaı bolǵanda da, jas elordamyzdyń damý qarqyny báseńdemeıdi, sondaı-aq, ınvestıtsııalyq jobalardy júzege asyrý jalǵasa beretin bolady. Bul maqsatqa, 2015 jyly memlekettik bıýdjetten 200-den astam jobalar úshin 170 mlrd teńgeden astam qarjy bólý qarastyrylǵan. Astana búginde ózin-ózi qam¬ta¬masyz etýdiń jańa deńgeıine shyqty. Biz Elbasy belgilegen jańa eko¬nomıkalyq saıasat negizinde 2015 jyldyń bıýdjetin bekittik. Belgili bir mólsherde bizdiń keıbir maqsatty ındıkatorlarymyzǵa áserin tıgizetin álemdik ekono¬mı¬-kadaǵy keıbir jaǵymsyz ten¬den¬tsııalarǵa qaramastan, 2014 jyldyń qorytyndysy boıynsha, biz damýdyń negizgi parametrleri bo¬ıynsha joǵarǵy ekonomıkalyq kór¬setkishterge qol jetkizbekpiz. Atap aıtqanda, qurylys ju¬mys¬tarynyń kólemi 31,5 paıyzǵa artyp, 903,6 myń sharshy metr turǵyn úı paıdalanýǵa berildi. Bul 2013 jylmen salystyrǵanda 4,5 paıyzǵa artyq. Jalpy ishki ónimniń ındeksi boıynsha 2011-2013 jyldar ishinde jyl saıyn orta eseppen 11 paıyz turaqty ósý dınamıkasy baıqalady. Bul - respýblıkalyq kórsetkishten aıtarlyqtaı joǵary jetistik. Negizgi kapıtalǵa 472,2 mlrd teńge quıylyp, onyń ósimi 12,7 paıyzdy qurady. Al astanalyqtardyń ortasha jalaqy mólsheri 11,3 paıyzǵa ósip, 168,5 myń teńgege jetti. Keler jyly Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyn, Ata Zańymyz ben Qazaqstan halqy Assambleıasynyń 20 jyldyǵyn saltanatty túrde atap ótetin bolamyz. Astana elimizdiń basty ortalyǵy retinde merekelik is-sharalarǵa tikeleı qatysatyn bolady. Bul ataýly datalyq merekeler qazaq memlekettiliginiń negizgi tuǵyry sanalady. Al onyń basty jetistiginiń kilti - bizdiń halqymyz qa¬lyp¬tastyrǵan etnosaralyq jáne konfessııaaralyq kelisim, tózimdilik, beıbitshilik pen birlikte jatyr. «Qazaqstandyq joldyń» jáne «qazaqstandyq ar¬mannyń» basty jetistigi - búgingi kúnniń dáýleti, keleshektiń murasy, ótken kúnniń esteligi men sabaqtastyǵynda jatyr. Tek birligi kúshti el ǵana osynaý qıyn kezeńnen Elbasynyń jetekshiligimen aman-esen óte alady. Memleket basshysynyń Joldaýy - bizdiń damýymyzdyń dańǵyl jolynyń kezekti bıik belesi ekendigin túsinemiz. Belgilengen mejeli min¬detterdiń oryndalýy - ýaqyt en¬shisinde. Ýaqyt eshqashanda bir ornynda turyp qalmaıdy. Biz onyń jahandyq synaqtaryna laıyqty jaýap berýdi meńgerdik. Táýelsiz ári qýatty memleket qurý jolyndaǵy tańdaýlarymyz ben qabyldaǵan sheshimderimizdiń durystyǵyn biz qashanda ispen dáleldep kelemiz. «Nurly Jol» búginde bizdiń aldymyzǵa damýdyń jańa baǵytyn kórsetip otyr. Bul jolda da bizdiń Elbasymen birge jańa jetistikterge jete beretinimizge senim zor. Ádilbek Jaqsybekov, Astana qalasynyń ákimi