Táýelsizdik týraly 100 áńgime: «Táýelsiz Qazaqstannyń bas qalasy osynda ornalasady»
Spıkerlerdiń kópshiligi tarıhı oqıǵanyń kýágeri bola otyryp, ózderiniń jeke estelikteri men emotsııalarymen bólisedi, el damýynyń árbir naqty kezeńiniń buryn belgisiz bolǵan bólshekterin eske alady. Sonymen qatar, bul kitapta sońǵy 30 jyl ishindegi ekonomıkalyq, qoǵamdyq-saıası jáne mádenı protsesterdi taldaıtyn salalyq sarapshylardyń pikirleri keltirilgen. Áńgimelerde Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti-Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń saıasattaǵy beınesi erekshe oryn alady.
«QazAqparat» HAA oqyrmandar nazaryna osy kitaptan úzindiler jarııalaıdy. Aıta keterligi, 1997 jyly Aqmola qalasy (qazirgi Nur-Sultan) Qazaqstan Respýblıkasynyń astanasy bolyp jarııalanǵan edi. Osyǵan oraı, búgingi áńgime de astanaǵa arnalady.
«Eldiń bas qalasy osy jerde bolady»
Sara MUSTAFINA
Jýrnalıst
El basshylyǵyna elordany Almatydan sol kezdegi Aqmolaǵa kóshirý týraly sheshimdi qabyldaý ońaı bolǵan joq. Bul sheshimge qarsylardyń qarasy da az emes edi. Osy taqyrypta qanshama áńgimeler aıtyldy, suhbattar jarııalandy. Al men úshin astana degende esime birden túsetin erekshe kún – 1994 jyldyń 14 jeltoqsany. Prezıdent Ákimshiligi men Syrtqy ister mınıstrligi sol kúni Qazaqstannyń jańa astanasy qaıda ornalasatynyn sheteldik dıplomattar tobyna kórsetkisi kelgen edi. Osy toptyń quramyna QazTAG Fotohronıkasynyń bas redaktory A.Ýstınenko ekeýmiz de endik. Mine, astanamen alǵash tanysatyn sol kún - qazirgideı esimde.
Ol kezdegi Aqmola oblysynyń basshysy Georgıı Braýn qar basqan qamys qopaly dalany qolymen nusqap: «Táýelsiz Qazaqstannyń bas qalasy, mine, osy jerde ornalasady», - dedi. Kún óte sýyq. Dalada bir nárseni tamashalamaq turmaq, jaı ǵana turý tipti múmkin emesteı. Sondaǵy dıplomattardyń sýyqtan tońǵan kelbeti de áli esimde. Saryarqanyń sary aıazy eshkimdi de aıar emes. Al Iran elshisi bundaı bolady dep oılamasa kerek, jeńildeý kıinipti. Sýyqtan tisi tisine tımeı saqyldap tońyp turǵan dıplomattyń qasyna taqaǵan Braýn onyń jalań basyna qundyz bórkin kıgize saldy. Elshi de oǵan qarsy eshteńe aıtpady. Keıin, qas qaraıa qaıtyp kele jatqanymyzda, Iran elshisi bas kıimdi qaıtarǵysy kelgen, biraq ákim: «Biz, qazaqtar, bergen syılyǵymyzdy keri qaıtaryp almaımyz», - dep ádemi qaljyńdady. Aıtpaqshy, dıplomattar delegatsııasynyń ishinde astanamen tanysýǵa «eń jaqsy daıyndalǵan» kanadalyq dıplomatııalyq mıssııanyń basshysy bolyp shyqty. Ol Iran elshisi men ákimniń arasyndaǵy osy áńgimege aralasyp «bekerge osynsha jyly kıingenim-aı» dep eldi dúr kúldirdi.
QR Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń qatysýymen Aqmola oblysy aktıviniń otyrysy ótken 1996 jyldyń kúzi de esimde. Bul bir taǵdyrsheshti jıyn boldy. Tikeleı jáne búrkemelengen qaıshylyqtarǵa qaramastan, Memleket basshysy jańa astananyń bolýy kerektigine qazaqstandyqtardyń kózderin jetkizdi! Prezıdenttiń osy sheshimin birinshi bolyp sol kezdegi Jol qatynasy jáne Aýyl sharýashylyǵy mınıstrlikteri qoldady. Osylaısha olardyń qyzmetkerleri Aqmolaǵa 1997 jylǵy jeltoqsannyń basynda alǵashqy lek bolyp kóshti. Keıinnen biz, bir top jýrnalıster, Qazaqstan Prezıdenti kelgen poezdy qarsy aldyq. Osy jıynda sol kezdegi Qazaqstan temir joldarynyń basshysy ıÝrıı Lavrınenko Almaty men jańa elordanyń arasyndaǵy joldy barynsha qysqartýǵa ýáde berdi. Mine, qazir tap solaı boldy: keshke poıyzǵa otyrasyń, al tańerteń ertemen Nur-Sultan qalasyna kelip túsesiń.
1998 jyldyń maýsymy – Qazaqstannyń jańa astanasynyń qurmetine aýqymdy merekelik is-sharalar uıymdastyrylǵan bolatyn. Men osy tusta bir aıǵa sozylǵan merekelik is-sharalardan aqparat taratatyn shyǵarmashylyq toptyń jetekshisi etip taǵaıyndalǵan edim. «Elorda kiltin» tabystaý, oblystar sherýi, festıvaldar, kontsertter, Qazaqstan basshylyǵynyń, belgili tulǵalardyń qatysýymen túrli mekemelerdiń, áleýmettik nysandardyń, tipti dúkenderdiń ashylýy birinen keıin biri ótip jatty. Onyń eshqaısysy da jýrnalıster qalamynan tys qalǵan emes. Biz búkil respýblıka jurtshylyǵynyń nazary ózimizge aýǵanyn da sezinetin edik.
Eń mańyzdy sát - resmı mereke ótken 9-10 maýsym kúnderi edi. Qazaqstandyqtardy quttyqtaýǵa sol kezde birqatar memleketterdiń, negizinen TMD-nyń basshylary keldi. Jýrnalıster, jalǵyz kólikpen – dırektordyń «Volgasymen» júrýge májbúr boldyq. Jalǵyz kólik bolsa da, mańyzdy jáne iri is-sharalardyń barlyǵyna úlgerdik. Kún saıyn keshke ótken kúnniń qorytyndysyn jasap, aldaǵy kúngi sharalar josparyn talqylaıtyn edik. Kúni boıy tıtyqtaǵan jýrnalıster sharshaǵannan aıaǵyn basa almaı turatyn. Osyndaı qyzý jumysymyzdy tek Úkimet qana baǵalap qoıǵan joq. Qarjylyq problemalarǵa qaramastan, búkil shyǵarmashylyq top syıaqy alyp, «shala baıyp» qalǵan edik.
Keıinnen «QazAAG» Aqparat agenttigi astanalyq tilshiler qosynyn ashty. Qatarymyzǵa jańa jýrnalıster qosylyp úlgergenshe men Astanaǵa «vahtalyq ádispen» jıi baratyn edim. Esimde qalǵany, sol kezderi astanadaǵy qyzmetkerlerge jalaqy aýdarýdyń ózi muń bolatyn. Sondyqtan da, jýrnalısterdiń aılyqtaryn kádimgi jol sómkesine salyp alyp, poezben tasyp júrýge týra kelgeni bar. Osyndaı sátterde «Almatydan aılyq ákeletin» meni vokzaldyń perronynda astanalyq tilshiler qosyny túgel kelip, gúlmen qarsy alatyn edi... Bul da – janǵa jyly estelikter.
2000 jylǵy sáýirde memlekettik vedomstvolar men mekemeler de túgelge jýyq kóshti. Osy uly kóshtiń ishinde bizdiń aqparat agenttigimizdiń bas keńsesi Astanaǵa baryp jaıǵasty. Keıinnen, jumys babymen, jeke sharýalarymmen elordaǵa men de jıi-jıi baryp, Astananyń, qazir «Nur-Sultan» atanǵan bas qalamyzdyń jyl saıyn ósip, kórkeıgenine qarap, erekshe qýanyp, súısinemin.