Táýelsizdik týraly 100 áńgime: Astana myńdaǵan adamnyń taǵdyryna áser etti
Spıkerlerdiń kópshiligi tarıhı oqıǵanyń kýágeri bola otyryp, ózderiniń jeke estelikteri men emotsııalarymen bólisedi, el damýynyń árbir naqty kezeńiniń buryn belgisiz bolǵan bólshekterin eske alady. Sonymen qatar, bul kitapta sońǵy 30 jyl ishindegi ekonomıkalyq, qoǵamdyq-saıası jáne mádenı protsesterdi taldaıtyn salalyq sarapshylardyń pikirleri keltirilgen. Áńgimelerde Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti-Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń saıasattaǵy beınesi erekshe oryn alady.
«QazAqparat» HAA oqyrmandar nazaryna osy kitaptan úzindiler jarııalaıdy.
«Naǵyz batyrlar, shynaıy patrıottar» – shyǵarmashylyq tolqynǵa arnalǵan mádenı synaq
Tólegen MUHAMEDJANOV
Memleket jáne qoǵam qaıratkeri, kompozıtor
1997 jyldyń 18 qazanynda Rýhanı kelisim kúni Qazaqstanda úlken is-shara ótti. Búkil el boıynsha bir mezgilde 60 myń adam merekelik ústel basyna otyrdy. Bul Qazaqstan halqy Assambleıasy otandyq jáne sheteldik demeýshilerdiń qoldaýymen oblystar men aýdandarda uıymdastyrǵan qaıyrymdylyq túski as edi. Biz 120 myń AQSh dollarynan astam qarajat jınaı aldyq. Ár ústelde duǵa oqylyp, rızashylyq bildirildi, bata berildi. Іs-shara barlyq BAQ-ta keńinen jazylyp-kórsetildi.
Al 1997 jyldyń 5 qarashasynda elimizdiń memlekettik rámizderin Almatydan Aqmolaǵa shyǵaryp salý rásimi ótti. Іs-sharaǵa mádenıet jáne óner qaıratkerleri: Ermek Serkebaev, Roza Baǵlanova jáne basqalar, sonyń ishinde men de shaqyryldym. Rásim aıaqtalǵannan keıin qabyldaý boldy. Nursultan Ábishuly jınalǵandardy aralap, áńgimelesip júrip, sońynda maǵan taqap, rýhanı kelisim kúni úshin: «Tólegen, sen bizge óte kerek, qajetti, tamasha is-shara ótkizdiń. Saǵan rahmet!» dep alǵysyn bildirdi.
Sol jyldyń jeltoqsan aıynda ol meni «Parasat» ordenimen marapattady. Ol kezde bul orden sırek beriletin. Kóp uzamaı meni elordaǵa ákimniń orynbasary qyzmetine shaqyrdy. Bul kúrdeli kezeń edi, biraq biz josparly túrde jumys istep, Táýelsizdiktiń sımvolyna aınalǵan jas qalada shyǵarmashylyq ujymdar qurdyq.
Birinshi bolyp qazaq halyq aspaptar orkestri quryldy. Daıyndyq ótkizetin zaldar joq edi, sondyqtan alǵashqy daıyndyq «Straık klýb» ǵımaratynda ótti. Orkestrdiń repetıtsııasyna kelgenimde klýbtyń tas-talqan bop qırap jatqanyn kórdim, ishi sýyq bolǵany esimde. Oryndyqtar men ústelder bolmady, mýzykanttar kirpishke otyryp, notalardy da solardyń ústine qoıdy. Dırıjer sol jerde turatyn, onyń bólmesiniń esigi kórpemen qymtalyp, jabylatyn. Mine, alǵashqy orkestr osyndaı jaǵdaıda paıda boldy.
1998 jyldyń sáýir aıynda orkestrdiń tusaýkeserin ótkizdik, «Jastar» saraıynda keremet kontsert boldy, óıtkeni Kongress-holl ol kezde bolmaǵan edi. Shyǵarmashylyq ujym 80 mýzykanttan turatyn. Olar elordaǵa júrekteriniń qalaýymen keldi, osynda ózderin tanytyp, jeke tulǵa bola aldy. Mysaly, mýzykant jáne hormeıster Erjan Dáýitov, dırıjer Abzal Muhıtdınov jáne taǵy basqalardyń eren eńbekterin aıta alamyn. Ár adam óz múmkindiginshe jas Astanada mádenıetti damytý úshin qolynan kelgenin jasady.
Elordaǵa Astananyń qalyptasýynyń birinshi jylynda kelgen adamdardy naǵyz patrıottar dep sanaımyn.
Astanany kóshirýdiń mańyzy asa zor bolǵany belgili. Kim ne aıtsa da, bul jahandyq jáne eshqashan qaıtalanbaıtyn oqıǵa boldy. Ol eldi dúr silkindirdi, myńdaǵan adamdardyń, sonyń ishinde meniń de taǵdyrymdy ózgertti. Men – kompozıtor, shyǵarmashylyq adamymyn, biraq bul jerde sheneýnik boldym.
Eshteńe joq jerde Kúlásh Baıseıitova atyndaǵy opera jáne balet teatry quryldy. 1999 jyldyń jeltoqsan aıynda, Táýelsizdik kúnine oraı, biz birinshi shyǵarmashylyq ujymmen úkimettik kontsert qoıdyq.
Kontsertten keıin maǵan Astana qalasynyń ákimi Ádilbek Jaqsybekov qońyraý shalyp, Memleket basshysynyń opera jáne balet teatryn qurý qajettiligi týraly tapsyrmasyn jetkizdi. Shamasy, Nursultan Ábishuly elordanyń jas ártisteriniń qolynan budan da kóp nárse keletinin, basqasha aıtqanda, ózderi ózderinen asyp túsetinin sezgen bolýy kerek.
Men muny ózime berilgen synaq retinde qabyldadym. Eshteńe de: jumys sahnasy, jabdyqtary, tipti balet ártisteri de joq bolatyn. Mamyr aıynda Seleznev atyndaǵy horeografııalyq ýchılışeni Astanaǵa kontsert qoıýǵa shaqyrdyq. Men olardy Kongress-hollda jınap alyp, jańa astanada jumys isteýge úgittep kóndirdim! Túlekterdiń barlyǵy Astanaǵa keldi. Balalardy bir jerge ornalastyrý kerek boldy. Olar úshin bir jataqhanany bosatyp, ár bólmege sý qubyry kirgizildi. Men olardyń árqaısysyn bólmelerine ornalastyryp, kiltterdi óz qolymmen tarattym.
7 aıdan keıin, 2000 jyldyń qazan aıynda, biz úsh qoıylymmen: Muqan Tólebaevtyń «Birjan-Sara» operasy, Chaıkovskııdiń «Aqqý kóli» baleti jáne Verdıdiń «Travıata» operasymen teatrdy ashtyq. Premeradan keıin men jas ónerpazdarǵa baryp, olarǵa: «Sizderge taǵzym etem! Jerge jetkenshe basymdy ıemin! Sender batyrsyńdar!» - dedim. Olardyń bul qadamdaryna da baǵa jetpeıdi. Bul jap-jas, 18 jasar jigitter men qyzdar ata-baýyrynan, uıadaı qolaıly úılerinen Astanaǵa kelip, tamasha balet – álemdegi eń úzdik baletterdiń birin dúnıege ákeldi. Osynyń bári Elbasynyń egemen Qazaqstannyń jańa astanasyn salý týraly tamasha sheshiminiń arqasynda múmkin boldy.
Alaıda 1999 jylǵy 6 mamyrda ıÝNESKO-nyń Bas dırektory Federıko Maıor Astanaǵa «Beıbitshilik qalasy» degen úlken ataq berilgenin málimdep, jedelhat jiberipti. Marapatty tapsyrý rásiminde Federıko Maıor: «Astana jańarǵan egemen Qazaqstannyń sımvolyna aınaldy» dedi. Osydan artyq aıta almassyń da!