«Taryny ekpeı me, álde, ótpeı me?» - baspasózge sholý
***
«Egemen Qazaqstan» gazeti búgingi sanynda «Qazaqstan basshysynyń ıdeıalary sátti iske asyrylýymen baǵaly» taqyryybynda QR Syrtqy ister mınıstriniń orynbasary Samat Ordabaevpen aradaǵy suhbatty jarııalap otyr. «Elbasymyz birneshe ret atap ótkendeı, bizdiń elderimizdi jaqyndastyrýshy negiz tek ekonomıka bolyp tabylady. Integratsııanyń negizinde ózara tıimdilik, teńdik pen evolıýtsııashyldyq, kezeńdilik pen pragmatızm, praktıtsızm, saıası egemendiktiń buljymastyǵy men ıntegratsııalyq qadamdardyń dáıektiligi jatýy tıis. Osy mamyr aıynyń sońynda Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq týraly shart qabyldaý josparlanýda jáne Qazaqstan, Reseı, Belarýs jańa tehnologııalyq tártipke birlesip sekiris jasaý nıetinde. Biraq, Qazaqstan da, Reseı de, Belarýs te ózindik ulttyq múddeleri bar táýelsiz memleketter bolyp qala beredi», - deıdi S. Ordabaev.
Bas basylymda «Taryny ekpeı me, álde, ótpeı me?» degen taqyryppen kólemdi maqala basylǵan. Qazaqtyń ulttyq taǵamdarynyń ishinde tarynyń orny bólek. «Tary ásirese, batys óńirinde baǵaly. Tipti, sonaý alpysynshy jyldarǵa deıin qazaq dastarqanyndaǵy eń negizgi taǵam bolǵany da shyndyq. Soǵystan keıingi stýdentterdiń taryny, jentti talǵajaý etip oqyǵandaryn da estip júrmiz. Jalpy, tary uzaq merzimge saqtalatyn qundy daqyl ekeni áldeqashan dáleldengen. Kúni keshegi keńestik kezeńde de tarynyń «talany» júrip turdy. Uzaq merzimge saqtalatyn jáne qunarly taǵamdyq daqyl retinde strategııalyq qorda ustalǵany belgili. Kóp sandy Keńes Armııasynyń negizgi taǵamy bolýy da sondyqtan», - dep jazady maqala avtory. Ǵalymdar tarynyń shyǵý tarıhy V-VII ǵasyrlardan tamyr tartady dep jazyp júr. Álemde tarynyń bes júzden astam túri ósetini týraly da derekter bar. Bul baǵaly daqyl tuńǵysh Shyǵys elderinde, sonyń ishinde Úndistan, Mońǵolııa men Altaıda shyqqan degen paıymdaýlar alǵa tartylýda.
***
«Aıqyn» gazetiniń jazýynsha, Prezıdent janyndaǵy Ortalyq kommýnıkatsııalar qyzmetinde ótken brıfıngte Premer-mınıstrdiń orynbasary Gúlshara Ábdiqalyqova ekonomıka salasyna kadr daıarlaý máselesine jáne zeınetaqy júıesin jańartý tujyrymdamasyna qatysty pikir bildirdi. «Buǵan deıin ekonomıka salasynda eńbek etip júrgen mamandardyń sapasyna syn sadaǵy tartylyp keldi. Osy olqylyqtyń ornyn toltyrý úshin biz salaǵa qatysy bar sýbektilerdiń qarym-qatynasyn nyǵaıtýǵa kiristik. Osy ýaqytqa deıin Úkimet, mınıstrlik, bıznes,Ulttyq kásipkerler palatasy, óndiris pen oqý oryndary jáne oqýshylar arasynda tyǵyz baılanys qalyptaspady. Sonyń saldarynan túrli kemshilikterge jol berildi», - dedi Úkimet basshysynyń orynbasary. Onyń pikirinshe, naqty nátıjege qol jetkizý úshin 1998 jyly qaralǵan kásibı standarttarǵa qaıta aınalyp soǵý qajet. Sebebi, odan beri talaı tehnologııa men óndiris ózgerdi. Osy máseleni arqaý etken maqala basylymda «Zeınetaqy júıesi jańartylady» degen taqyryppen berilgen.
Osy basylymda «100 myń oqýshy synaqqa qatysady» atty materıal jarııalandy. Bıyl Ulttyq biryńǵaı testileýge qatysty respýblıkalyq ata-analar jınalysy elimizdiń 17 qalasynda bir mezgilde ótedi. Rasynda da, tolǵandyratyn saýal kóp. Mektep túlekteri biryńǵaı ulttyq testileýdi tapsyrýǵa qalaısha durys daıyndalýy kerek? UBT tapsyrý qarsańynda talapkerlerdiń ata-analary neni bilýi tıis? Aldaǵy UBT-ge moraldyq turǵydan qalaı ázirlený kerek? Dál osyndaı saýaldarǵa «Jasóspirimniń UBT tapsyrýǵa daıyndyǵy kezinde ata-analarǵa psıhologııalyq kómek kórsetý» taqyrybyndaǵy jıyn barysynda ata-analarǵa jetekshi jáne kásibı mamandar jaýap tabýǵa kómektesedi. Bul týraly «Otbasylyq tárbıeleý ınstıtýtynyń» baspasóz qyzmeti habarlady. Aldyn ala belgili bolǵandaı, oǵan 45 000 mektep túleginiń ata-analary qatysady. Jasóspirimniń UBT tapsyrýǵa daıyndyǵy kezinde ata-analarǵa psıhologııalyq kómek kórsetýge baılanysty máselelerdi talqylaıtyn mundaı aýqymdy jınalys Qazaqstanda alǵash ret ótkizilmekshi. Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń derekteri boıynsha, bıyl 1-15 maýsymy aralyǵynda 154 UBT ótkizý ortalyqtarynda 100 myńnan astam mektep túlegi testileýden ótpek.
***
«Jas qazaq» gazetiniń ınternet nusqasynda «Aýǵandaǵy qazaqtar» degen taqyryppen maqala berilgen. Aýǵanstandaǵy Qazaqstannyń konsýldyǵynan alǵan málimetterge súıensek, Aýǵanstanǵa qazaq dıasporasy ókilderiniń negizgi bóligi shamamen ótken ǵasyrdyń 30-jyldarynda qonystanǵan (buǵan deıin de qazaqtar kóship kelgen, biraq olardyń urpaqtary etnıkalyq-týystyq qatynastaryn jáne mádenı baılanystaryn joǵaltqan). Qazirgi ýaqytta Aýǵanstan Islam Respýblıkasyndaǵy etnıkalyq qazaqtardyń jalpy sany 25 otbasyǵa jýyq (140 adamdaı) olar, negizinen, eldiń soltústik aımaqtaryn mekendeıdi. Aýǵanstandaǵy etnıkalyq qazaqtardyń kóp mekendegen jeri - Qundyz provıntsııasy, qalǵandary: Balhta - 7 otbasy, Baǵlanda - 7 otbasy, Taharda - 1 otbasy, Farabta 1 otbasy qonystanǵan. Olardyń arasynda aralas nekeniń úlesi joǵary (áıelderi - ózbekter men tájikter), osyǵan baılanysty jastar qazaq tilin bilmeıdi. Qazaqtar qyzdaryn basqa ulttarǵa uzatpaýǵa tyrysady.
***
«Ekspress-K» basylymynyń búgingi sanynda «Ohrannık, kotoryı ne razgadyvaet krossvordy» atty maqala kópshilik nazaryna usynylyp otyr. Atap aıtqanda, jaqynda Qazaqstanda kúzetshi robottar paıda bolýy múmkin. Sebebi, olardy kútip ustaýǵa jumsalatyn qarjy, kúzetshi adamǵa tólenetin aılyqqa qaraǵanda únemdirek bolmaq.
Sarapshy Ǵazız Sarbulaqovtyń aıtýynsha, qazirgi kezde álemde elektrondy mergender suranysqa ıe bolýda. Shetelderde olardy dáýletti adamdar men «aqyldy úılerdiń» ıeleri satyp alýda.
«Bul robottar qoldan qurastyrylady jáne olar pnevmatıkalyq qorǵasyn sharlarmen oq atady. Olardyń jadysy úı ıeleri men qyzmet etýshilerdi tanyp, ajyratatyndaı etip jasalady», - deıdi ol. Eger de belgisiz bireýler dýaldan ótýge talpynǵan jaǵdaıda robot aldymen eskertý jasaıdy, sodan keıin pnevmatıkalyq qarýdan oq jaýdyra bastaıtyn kórinedi.