Tarıhta úsh júzdiń basyn qosqan «Atameken» uǵymy bolsa, búginde «Máńgilik El» der kezinde usynylǵan ıdeıa boldy - Serik Nurmuratov
QR Tuńǵysh Prezıdenti kúnine oraı uıymdastyrylǵan jıynǵa ǵalymdar men saıasattanýshylar, JOO oqytýshylary men PhD doktoranttary qatysty.
Konferentsııada ǵalymdar men qoǵam qaıratkerleri Egemen Qazaqstandaǵy Prezıdent ınstıtýtynyń qalyptasýy men damýy; Prezıdent ınstıtýtynyń qazaqstandyq modeli, erekshelikteri tarıhı máni jáne bolashaǵy; Táýelsiz Qazaqstannyń damýy men órkendeýi jolyndaǵy Tuńǵysh Prezıdent N.Á.Nazarbaevtyń róli syndy ózekti taqyryptarda baıandama jasady.
Jıynda tolymdy baıandama jasaǵan QR BǴM ǴK Fılosofııa, saıasattaný jáne dintaný ınstıtýty dırektorynyń orynbasary fılosofııa ǵylymdarynyń doktory, professor Serik Nurmuratov «Máńgilik El» jalpyulttyq patrıottyq ıdeıasy týraly jan-jaqty oı qozǵady.
«Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Elbasy N.Á.Nazarbaevtyń eldiń bolashaǵyn aıqyndaýǵa arnalǵan «Qazaqstan-2050» Strategııasy - qalyptasqan memlekettiń jańa saıası baǵyty» bizdiń elimiz úshin ózara birigý jáne ózara túsinisý saıasaty men fılosofııasyn ózektedi jáne alǵa shyǵardy. Álemdik daǵdarystyń nyshany biline bastaǵan kezde elimizdiń Ult josparyna súıene otyryp, 5 ınstıtýttyq reformalardy júzege asyrýǵa tyrysýynyń ózi zamanaýı qaıshylyqtarǵa qarsy turýdyń, memleketimizdiń óziniń táýelsizdigin bekite, nyǵaıta túsýdiń ózindik qadamy deýge bolady.
Óıtkeni, kez kelgen qoǵamda júıeli qyzmetterdi atqarmaı, adamaralyq, mádenıetaralyq ózara syılastyq deńgeıindegi qoǵamdyq qatynastardy ornatpaı alǵa qaraı jyljýǵa kedergiler kóbeıedi. Sondyqtan, bizdiń paıymdaýymyzsha, barlyq deńgeılerde kópetnosty qazaqstandyq qoǵamnyń qabyrǵasyn nyǵaıtamyz, áleýmettik keńistikte rýhanı kelisimdi ornatamyz, onyń rýhanı-qundylyqtyq, dúnıetanymdyq negizderin anyqtaımyz desek, onda saıası-áleýmettik baǵdarlarymyzdyń teorııalyq jáne praktıkalyq qyrlaryn aıqyndap alýǵa tıistimiz»,- dedi ǵalym.
Professordyń aıtýynsha, elimizdiń saıası jáne rýhanı keńistiginde «Máńgilik El» jalpyulttyq patrıottyq ıdeıasynyń qoǵamda ózektendirilýi kezdeısoq dúnıe emes.
«Elimizdiń Prezıdenti óziniń sońǵy Joldaýynda «Máńgilik El» uǵymyn ultymyzdyń uly baǵdary - «Qazaqstan-2050» Strategııasynyń túp qazyǵy etip aldym» dep naqty óziniń tujyrymdarymen otandastarymen bólisti. Shyn máninde ulttyq ıdeıanyń tarıhta, qoǵamdyq úderisterde atqaratyn jasampaz qyzmeti joǵary ekeni anyq. Kez kelgen ulttyq ıdeıa negizinen ult elıtasynyń kómegimen áleýmettik ortada týyndap, sodan soń jalpy buqara halyqtyń ortasynda qoldaýyn tapqanda ǵana óziniń tarıhı mıssııasyn tolyǵymen oryndaı bastaıdy. Ásirese, osy tarıhı mańyzdy ıdeıamen kópetnosty, kópkonfessııalyq qoǵamymyzdyń jastary qarýlansa, onda ózara ultaralyq kelisimmen ómir súrýimizge túbegeıli irgetas qalanady.
Qazaq Jeriniń tarıhyn jaqsy biletin kez kelgen saýatty azamat Elbasynyń usynǵan jańa ulttyq ıdeıasynyń halqymyzdyń bolashaǵy úshin mańyzy zor gýmanıstik mańyzy bar ekenin túsinedi. Sonymen qatar bul rýhanı qubylystyń el tarıhynda ózindik evolıýtsııalyq tamyrlary, qaınar kózderi bolǵanyn atap ótýge bolady. Qazaq handyǵy qalyptasa bastaǵan HV-XVI ǵasyrlarda Asan Qaıǵy órnektegen «Jer uıyq» ıdeıasy bolǵany belgili.
Bul ıdeıa ata-babamyzdy qanattandyrdy, óziniń etnıkalyq biregeıligin naqty anyqtaýǵa kómektesti. Keıingi tarıhta jońǵar shapqynshylyǵy zamanynda «Atameken» ıdeıasy úsh júzdiń basyn biriktirip, etnostyń ózin-ózi saqtap qalýyna rýhanı tirek boldy. HH ǵasyrdyń basynda qazaq qoǵamyna eń qajetti ulttyq ıdeıa retinde M. Dýlatov «Oıan, qazaq» atty jasampaz ıdeıasyn alǵa tartty. Aýmaly-tókpeli zamanda revolıýtsııalyq ózgeristerden góri qaýymdastyq úshin sapaly evolıýtsııalyq damýdy artyq kórgen qazaq zııalylary aǵartýshylyqtyń halyq úshin túbegeıli paıdasyn ańǵarǵanyn baıqaımyz. Al endi qazirgi kezeńde eldiń bolashaǵyn naqty isterimen kúıtteýi úshin ámbebap, tolyqqandy rýhanı platforma bolatyndaı uǵym qajet bolatyn. Mine sondyqtan Elbasymyz ortaq múddeni, ortaq maqsatty, ortaq bolashaqty kókseıtin «Máńgilik El» ulttyq ıdeıasyn qazaq halqyna, qazaqstandyqtarǵa der kezinde usyndy», - dedi fılosofııa ǵylymdarynyń doktory, professor Serik Nurmuratov.
-Qazirgi ýaqytta jańa zamannyń tarıhı kezeńi keldi, rýhanı dúnıe de demokratııalana bastady, -degen profesoor - ıaǵnı oılaý erkindiginiń ustyndary qoǵamdyq sanada bekı túsýde ekenin aıtty.
«Tarıhtyń qoınaýynda jatqan rýhanı muralarymyzdy, tarıhı tulǵalarymyzdy qaıta jańǵyrtýǵa talaptanǵan ǵalymdarymyz Qorqyt Ata, ál-Farabı, Ibn Sına, Qoja Ahmet Iasaýı, Ahmed Iúginekı, Mahmud Qashqarı, Júsip Balasaǵunı, Asan Qaıǵy, Qadyrǵalı Jalaıyrı, qazaqtyń bıleri men aqyn-jyraýlary, Mahambet, Shoqan, Abaı, Shákárim, Ǵumar Qarash, Mustafa Shoqaı, Maǵjan Jumabaev, Muhtar Áýezov, Máshhúr Júsip Kópeev sııaqty esimderi «Biz ózimizge etnıkalyq tegimiz jaǵynan kelsek, myń jyldan asa mádenıetimiz, tarıhymyz, fılosofııamyz bar halyqpyz» dep tujyrymdy halyqtyń álem týraly obrazdary men túsinikterine qarap, onyń ulttyq rýhy men diline súıenip otyryp aıtýǵa bolady.
Qazaqtardyń ejelgi túrkilik dáýiri kezeńinde dástúrli dúnıetanymy bolǵ-ny mamandarǵa belgili. Mine, sondyqtan halyqtyń dúnıetanymynyń semantıkalyq dińgegi, ontologııalyq tiregi retinde «qut» uǵymy alynady. Shynymende qazaqtyń ulttyq bolmysynda «qut» degen tereń uǵymmen ómirdiń barlyq salasy baılanystyrylady. Kez kelgen áleýmettik nemese rýhanı qubylystyń maǵynalyq, mazmundyq, qundylyqtyq kórinisi jeke adam úshin nemese bútindeı halyq úshin qutty, qaıyrly bolmasa, onda onyń ózindik kelbetiniń áleýmettik sýbekt úshin máni de joǵalatyny anyq», - dedi professor óz baıandamasynda.