Tarazdyq ǵalymdar zilzala zardabyn azaıtatyn qurylys materıaldaryn oılap tapty
M.H.Dýlatı atyndaǵy Taraz óńirlik ýnıversıtetinde eńbek etetin qos ǵalymnyń biri ǵımarat irgetasyna ornatylatyn qadanyń jańa túrin oılap tapsa, ekinshisi talshyqty beton qabyrǵalaryn jasap shyǵarǵan.
Atap aıtqanda, jańa qadalar burynǵydaı tik ornatylmaıdy. Sebebi, qadanyń pishini bir nemese birneshe pıramıda tárizdes jasalǵan. Ol pıramıdalar jerdiń ár qabatyna ornatylady. Sáıkesinshe, topyraǵy bos jerlerge tyǵyz bekitilip, ǵımarat nyǵyz ornalasady. Al talshyqty betondar kez kelgen soqqyda qaq jarylyp ketpeı, qalypty pishinin saqtap qalady. Ol úshin beton ishine temir qaldyqtary, opılkalar, symdar qosylǵan.
«Keńestik kezeńnen beri soǵylyp jatqan qurylys nysandarynyń barlyǵynyń irgetasyna tik baǵanalar ornatylady. Ondaı baǵanalar seısmıkalyq soqqylarǵa óte tózimsiz. Sonymen qatar, jańa ǵımarattardyń ózi birer jylda otyryp, qabyrǵalary jarylyp jatatyny sondyqtan. Negizinen jer silkinisi kezinde seısmıkalyq tolqyndar kóbine kóldeneń baǵytta nemese tómennen joǵaryǵa qaraı júrip otyrady. Biz jasap shyǵarǵan baǵanalar birneshe pıramıdaly bolǵandyqtan, ol bir qaǵylǵannan keıin qaıtadan sýyrylmaıdy. Kóldeneń baǵyttarda pıramıda qyrlary berik ornatylatyndyqtan, ǵımarat shaıqalmaıdy. Biz bul jumysymyzdy zerthanamyzda jan-jaqty zerdelep, saraptamadan ótkizdik. Nátıjesinde seısmıkalyq soqqylarǵa aıtarlyqtaı tıimdiligin dáleldep otyr», – deıdi ǵalymdardyń biri Erlan Átenov.
Al Nurjan Shanshabaev sol qadalarǵa berik ornatylatyn betondardyń tózimdiligin arttyrýǵa basymdyq bergen. Óziniń zerdeleý jumysy barysynda ol talshyqty beton túrleriniń onshaqtysyn jasap, arnaıy qysym qurylǵylarymen tekseristen ótkizgen. Nátıjesinde, talshyqty betondardyń kádýilgi betonnan edáýir artyqshylyqtaryn anyqtady.
«Kez kelgen nysannyń basty qurylymy – onyń qabyrǵalary. Kópjyldyq ǵımarattar men jańa nysandardyń qabyrǵalarynyń ózinde qazir jaryqtar paıda bolyp jatatyny jasyryn emes. Sebebi, betondardyń arasynda armatýralardan basqa eshqandaı qosymsha kúsheıtkishter qosylmaıdy. Osy máseleni zerdeleı kele biz talshyqty betondardy jasadyq. Ol úshin arnaıy qospalar izdeýdiń de qajeti joq. Temirmen jumys jasaıtyn kez kelgen óndiris oryndarynda kóptegen qaldyqtar, opılkalar shyǵady. Solardy beton ishine belgili bir júıemen ornalastyrýǵa bolady. Sáıkesinshe, talshyqtar men qospalar betonnyń beriktigin arttyrady. Seısmıkalyq jaǵdaı kezinde de mundaı betondar opyrylyp ketpeı, óziniń áýelgi qalpyn saqtap qalady, – deıdi N.Shanshabaev.
Tarazdyqtardyń bul jobasy ótken jyly elimizdiń Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi uıymdastyrǵan «Jas ǵalym» baıqaýynda jeńimpaz atanǵan. Nátıjesinde ony júzege asyrýǵa 38 mıllıon teńge qarajat qarastyrylǵan. Qazir jas ǵalymdar qurylys materıaldaryn shyǵaratyn óndiris oryndarymen baılanys ornatyp, qadalardy qoldanysqa engizýge nıettenip otyr.