Talapkerlerdi kásipke baǵdarlaıtyn júıemizdi túzete almadyq – Saıasat Nurbek
Memlekettik bilim granttarynda qandaı ózgerister bolady?
«Bıyl ońaı bolǵan joq. Sý tasqyny boldy, aımaqtaǵy ekonomıkalyq ta, saıası da jaǵdaı ońaıǵa soqpaıdy. Soǵan qaramastan osydan 2 jyl buryn belgilegen baǵytymyzdan jańylmadyq. Qarqyndy jumys istep kele jatyrmyz. Negizgi úsh baǵyt bar: joǵary bilim, ǵylym jáne til saıasaty. Joǵary bilimge keler bolsaq, 8 negizgi baǵyt bar. Birinshi baǵyt – qoljetimdilik. Onyń ishinde: granttardyń sanyn ulǵaıtý, jańa 4 qosymsha tetik qosý. Osy 4 tetik te iske qosyldy desek bolady. Granttardyń sany ulǵaıyp kele jatyr. Onyń ózindik úrdisi, tártibi bar. Biz demografııalyq ósimde aldyn ala qaperge alýymyz qajet. Sondyqtan granttardyń sanyn jyl saıyn sál ósirip otyramyz. Biraq, kelesi jyldan bastap granttardyń sanyn emes, sapasy men kólemin ulǵaıtamyz. Granttardyń quny jyl saıyn arttyrylady», - dedi ol.
Osy rette mınıstr granttardyń 4 qosymsha tetigine toqtaldy.
«Birinshisi – saralanǵan grant. Bıyl pılottyq joba iske asyryldy. Aıtalyq, bala joǵary ball ala almady – 75 ne 100 ball aldy delik. Biraq, mınımaldy shekti balldan joǵary. Tolyq grantqa ilige almady. Sondyqtan Úkimet 50 paıyzdyq saralanǵan grant berýge daıyn boldy. Keıbir jaqsy mamandyqta balany qaldyrý úshin, yntalandyrý úshin osyndaı qadamǵa bardyq. 300 saralanǵan grant berdik. 31 myń talapker osy 300 saralanǵan grantqa quqylymyn dep ótinim berdi. Kelesi jyldan bastap granttardyń bir bóligin osyndaı saralanǵan túrde beremiz, ıaǵnı keıbir mamandyqtardan bala ketip qalmaýy úshin 100 emes, 50 ne 75 paıyz saralanǵan grant usynamyz. Ózderińiz bilesizder, UBT tapsyrǵan talapker birneshe mamandyq tańdaıdy. Sondyqtan biz kerekti mamandyqtardan talapker ketpeýi úshin saralanǵan granttardy pılottyq joba retinde iske qosyp kórdik.
Ekinshi, bıyl aqpannan «Ulttyq qor – balalarǵa!» jobasy iske asyryldy. Kez kelgen otbasydaǵy balaǵa arnaıy shot ashylyp, Ulttyq qordan aqsha aýdarylyp jatyr.
Úshinshisi – paıyzsyz nesıe júıesi. Osy jyldan bastap iske asyrylatyn boldy. Tolyqqandy tetikterin pysyqtadyq. «Otbasy banki» jáne ózge de birneshe bank osy júıege qosylady. Aıtalyq, talapker grantqa ilinbeı qaldy nemese aqyly túrde oqýǵa aqshasy joq. Osylarǵa usynylady. Bıyl 0 paıyzben bastaımyz. Kelesi jyldan 1-2 paıyz mólsherlememen ǵana uzaqmerzimdi nesıe alýǵa bolady. AQSh-ta student loan degen júıe bar. Kóp adam sony paıdalanady. Endi bizde de osyndaı tetik paıdalanylady.
Tórtinshisi – «Keleshek» jınaqtaýshy» júıesi. Kelesi aptada Májiliste 1-oqylymnan ótedi. Jyl sońyna deıin zań qabyldanǵan jaǵdaıda kelesi jyldyń 1-toqsanynda «Keleshek» jınaqtaýshy júıesi iske qosylady, ıaǵnı granttan tys 4 qosymsha tetikti talapkerlerge usynamyz», - dedi mınıstr.
«2025 jyly Astanada jataqhana tapshylyǵyn tolyǵymen jabamyz – ýáde»
Mınıstrdiń aıtýynsha, ótken jyldary mınıstrlik stýdentterdi jataqhanamen qamtamasyz etý úshin birneshe jaqsy tetikti pysyqtady. Sýbsıdııalyq normatıvterdi 2 ese kóterdi. Bıyl taǵy bir jańa tetik iske qosylady. Ol – jańǵyrtýdyń sýbsıdııalyq normatıvi. Bıznes ortalyq ne qonaq úı, bolmasa hostel tez arada jataqhana aınaldyrylady. Bul tetik kelesi jyldyń basynan jumys isteı bastaıdy. Sonyń arqasynda birqatar ýnıversıtette joǵary standartty jataqhanalar paıdalanýǵa berilip jatyr.
«2025 jyly Astana qalasy boıynsha jataqhana tapshylyǵyn tolyǵymen jabamyz. Ýáde beremiz. Elordada jataqhana máselesi tolyǵymen sheshiledi. Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti osy jyldyń sońyna deıin, jeltoqsan aıynda 2 500 tósek-orynǵa arnalǵan eń úlken jataqhanany paıdalanýǵa bermek. Jalpy, kelesi jyly 4 500 tósek-oryn paıdalanýǵa beriledi. Árıne, Almatyda áli de tapshylyq bar. Ony 2-3 jyldyń ishinde jaba almaımyz. Biraq, esterińizde bolsa 3 jyl buryn 87 myń tósek-oryn tapshylyǵy bolsa, qazir 14 myńǵa deıin tómendedi. Sońǵy 4 jylda 50 myńǵa jýyq tósek-orynǵa arnalǵan 127 nysan tapsyryldy», - dedi mınıstr.
Mınıstrdiń aıtýynsha, qalǵan tapshylyqty ýnıversıtetter hostelder esebinen jaýyp otyr. Bul rette Almatydaǵy hostelde bolǵan qaıǵyly oqıǵadan keıin olarǵa qoıylatyn talap ózgerdi.
«Negizgi úsh sheshim qabyldandy. Birinshisi – endi hostelderde tek qana sol ýnıversıtetterdiń adamdary turady. Syrttan keletin adamdardyń turýyna tyıym saldyq. Ekinshiden – hosteldermen kelisimshartqa qol qoımas buryn arnaıy komıssııa tekseredi. Hostel komıssııadan óte almasa, onda kelisimshartqa qol qoıýǵa tyıym salynady. Úshinshisi – hostelder úsh ret oqý jylynyń basynda, ortasynda jáne kanıkýl kezinde tekseriledi», - dedi Saıasat Nurbek.
Saıasat Nurbektiń málimetinshe, byltyr 10,5 myń tósek-orynǵa shaqtalǵan 43 jataqhana, bıyl 10 567 tósek-orynǵa arnalǵan 27 jataqhana paıdalanýǵa berildi. Jalpy, elimizdegi ulttyq ýnıversıtetterdiń jataqhanalary ótken ǵasyrdyń 60-jyldarynda salynǵan, eskirgen. Sondyqtan qazirgi ýaqytta mınıstrlik Azııa damý bankimen arnaıy kelisimge qol qoıdy. Atalǵan kelisimge sáıkes, bank iri ınvestorlar tartady. Máselen, qytaılyq qurylys kompanııasy Ǵylym mınıstrliginiń kepilimen jataqhana salyp berýge daıyn. Osyǵan oraı, búginde 30 myń tósek-orynǵa arnalǵan iri joba pysyqtalyp jatyr.
«Tósek-orynnyń kópshiligi Almaty qalasyna tıesili bolady. Biraq, jer tapshylyǵy máselesi shyǵyp otyr. Sondyqtan Sátbaev ýnıversıteti, Abaı atyndaǵy ulttyq ýnıversıtet, Qyzdar ýnıversıtetiniń eski ǵımarattaryn súrip, ornyna jataqhanalar men korpýstar salmaqpyz. Máselen, Qyzdar ýnıversıtetinde jaramsyz bolǵan ashana bar bolatyn. Sony qoldanbaqpyz. Al Abaı ýnıversıtetinde ábden eskirgen korpýstarynyń ornyna ınvestor tartý arqyly úlken qurylys bastaýǵa daıyndalyp jatyrmyz», - dedi Saıasat Nurbek.
Onyń atap ótýinshe, elimizdiń joǵary oqý oryndary bilim sapasyna tolyqqandy jaýap bere almaıdy. Óıtkeni, ýnıversıtetke qandaı talapkerdiń oqýǵa túsetinin bilmeıdi. Máselen, Garvard ýnıversıteti stýdentti ózi tańdaıdy.
«Bizdegi basty maqsat – UBT-da shekti balldan joǵary ball jınaý. Mamandyq ta, ýnıversıtet te mańyzdy emes. Tańdaý jasaımyz, biraq, grantqa iligý – basty maqsat. Shetelde talapker armandaǵan joǵary oqý ornyn jáne mamandyq tańdaıdy. Oǵan erte daıyndalady. Bizde joǵary ball alǵan talapker qalaǵan mamandyqqa túse alamyn dep oılaıdy. Halyqaralyq, qatynastar, halyqaralyq quqyq, stomatologııany tańdaıdy nemese dene shynyqtyrý mamandyǵyn qup kóredi. Óıtkeni, oǵan shyǵarmashylyq emtıhanmen qabyldanady jáne 1 kýrstan keıin basqa mamandyqqa aýysyp ketýge múmkindik bar. Aıtalyq, 115, 120 ball jınaǵan bala az grant berilgen, konkýrs óte joǵary mamandyqty tańdaıdy. Bir mysal keltire keteıin. Bıyl stomatologııaǵa 30 grant bóldik. Bir grantqa 35 adam talasty. Al granttardyń basym bóligi pedagogıka, ınjenerııa, aqparattyq tehnologııa, veterınarııa, orman, aýyl sharýashylyǵy, jylý energetıkasy syndy memleketke qajetti mamandyqtarǵa berildi. Demek, kásiptik baǵyttaý júıemiz áli túzelgen joq, júıege keltire almadyq», - dedi mınıstr.
Suhbat sońynda Saıasat Nurbek baǵdarlamada taǵy da qonaq bolyp, ǵylym men til saıasaty máselelerine qatysty saýaldarǵa jaýap berýge ýáde etti.