Takır Balyqbaev: Elbasy Joldaýy - eldiń ıgiligine baǵyttalǵan tarıhı qujat
QR Konstıtýtsııasynyń 44-babynyń 1-tarmaǵyna sáıkes el Prezıdenti Qazaqstan halqyna eldegi jaǵdaı men respýblıkanyń ishki jáne syrtqy saıasatynyń negizgi baǵyttary týraly jyl saıyn Joldaý arnaıtyny belgili. 1997 jyldan bastap Elbasynyń halyqqa arnaǵan Joldaýyn búkil halyq bolyp kútý ıgi dástúrge aınaldy. Joldaý ǵalamdyq saıasat aıdynynda júzgen Qazaqstannyń baǵyt-baǵdaryn aıqyndaıtyn, ishki saıası, áleýmettik-ekonomıkalyq máselelerge búkil qoǵamdy jumyldyratyn, bılik organdaryna is-áreket etýdiń basym baǵyttaryn nusqaıtyn ámbebab saıası qujat dárejesine jetti.
Mundaı ıgilikti jyldary Elbasynyń Joldaýlary qarqyndy damý, áleýmettik salany jaqsartý rýhynda boldy. Al, bıylǵy Joldaý el tarıhyna jańa beles alyp keldi deýge bolady.
«Táýelsizdik jyldary Qazaqstan halqy Elbasynyń kóshbasshylyǵymen teńdesi joq serpindi reformalar júrgizdi, eldi jańǵyrtty, memleketimizdi jańa bıikterge kóterdi. Osyndaı syndarly saıasattyń arqasynda Qazaqstan qazir Ortalyq Azııadaǵy kóshbasshy memleketke aınalyp shyǵa keldi. Qazaq eli ózgelerdi de óz ónegesimen órge bastaıtyn damýdyń dara jolymen úzdik úlgige, ulaǵatty ustazǵa, jasampaz elge aınaldy. Biz osy ýaqyt aralyǵynda saıasat pen ekonomıkada úlken jetistikterge jettik. Qazaq jerinde ártúrli halyqaralyq forýmdar men jıyndardy joǵary deńgeıde ótkizip, álemdik qoǵamdastyqtyń senimin abyroımen aqtadyq. Sol arqyly álemde beıbitshilik pen kelisimniń, senim men turaqtylyqtyń altyn besigi retinde tanyldyq», - dedi Takır Balyqbaev.
Onyń aıtýynsha, elimiz únemi kósh basynda júrý úshin udaıy ilgeri basýy qajet. Aldaǵy keleshekte bizdegi kóptegen salalarda keshendi reformalar men qurylymdyq ózgerister kútedi. Bular Prezıdentimizdiń jańa Joldaýy qoıyp otyrǵan mindetterden órbimek.
«Bıylǵy Joldaý buǵan deıingi halyqqa arnalǵan Joldaýlardyń zańdy jalǵasy dep bilemin. Onda halyqtyń turmysyn odan ári jaqsartýǵa, elimizdiń odan ári ósip-órkendeýine qatysty aıtylǵan mańyzdy máseleler qamtyldy. Ol búkil halyqtyń, árbir shańyraqtyń, árbir azamattyń jaǵdaıyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan. Sondyqtan da bul Joldaýdyń eń basty ereksheligi - halyqtyń ál-aýqatyn arttyryp, turmys sapasyn jaqsartýǵa baǵyttalǵany bolyp otyr. Sol sebepti de ony eldiń ıgiligine baǵyttalǵan tarıhı qujat dep qabyldaýymyz kerek. QR Prezıdentiniń bıylǵy dástúrli Joldaýy elimizdi odan ári damytýdyń aldaǵy baǵyttaryn aıqyndaı túsedi», - dedi professor.
Qazirgi ýaqytta adamzat jańa jahandyq syn-tegeýrindermen betpe-bet kelýde. Tarıhı ýaqyttyń jedeldeýi, jahandyq demografııalyq teńgerimsizdik, jahandy azyq-túlik qaýipsizdigine tónetin qater, sýdyń tym tapshylyǵy, jahandyq energetıkalyq qaýipsizdik, tabıǵı resýrstardyń sarqylýy, Tórtinshi ındýstrııalyq revolıýtsııa, údeı túsken áleýmettik turaqsyzdyqtyń qaýpi sııaqty syn-qaterler Qazaqstannyń aldynda buryn kezdespegen problemalar týyndatýy ábden múmkin.
«Mundaı jaǵdaıda syn-qaterlerge tótep berýdiń jáne memlekettiń tabysqa jetýiniń kepili, eldiń basty baılyǵy - adamnyń damý máselesi bolyp otyr ... Qazaqstandyqtardyń ál-aýqatynyń ósýi basty basymdyqqa aınalýǵa tıis» dep atap kórsetti Elbasy. Sondyqtan da úkimet, árbir memlekettik organdardyń, memlekettik kompanııanyń basshysy jumys tásilderin ózgertýi qajet dep Prezıdent erekshe atap ótti. Burynǵy belgilengen «Nurly jol», «Nurly jer», «Rýhanı jańǵyrý» syndy kúrdeli jobalardyń ári qaraı júıeli jalǵasyn taýyp, sapaly oryndalýyna da mınıstrler men oblys ákimderin jumyla jumys isteýge shaqyrdy.
Árıne, áleýmettik-saıası daǵdarysqa ulasatyn jahandyq ekonomıkalyq daǵdarys Qazaqstanǵa sózsiz qysym kórsetip, bizdiń tózimimizdi synaqqa alatyn bolady. Sondyqtan kún tártibine áleýmettik qaýipsizdik jáne áleýmettik turaqtylyq máselesi qoıylady. Biz úshin mańyzdy mindet - qoǵamymyzdaǵy áleýmettik turaqtylyqty nyǵaıtý» dep, Elbasy ylǵıda aıtyp keledi.
Prezıdent óz Joldaýynda eldiń sheshilýge tıisti mindetteriniń sapalyq turǵydan ózgergenin atap kórsetip, kezekti dúnıetanymdyq serpilis jasaý kerektigi eskertedi. Qazir memleket kemeldikke keldi. Demek, búgingi kún tártibi eldiń qalyptasý kezeńindegiden ózgeshe bolýǵa tıis.
Elbasymyzdyń bıylǵy Joldaýynda aıtylǵan alty baǵyt ta halyqty alańdatqan eń ózekti jáne kúrmeýi qıyn máselelerdi ońtaıly sheshýge jol ashyp beredi. Olardyń ishinde eldiń tabysyn ósirý, turmys sapasyn odan ári jaqsartý, ómir súrýge jaıly orta qalyptastyrý, azamattardyń suranysyna saı memlekettik apparat qurý, syrtqy saıasattyń tıimdiligin arttyrý jáne árbir qazaqstandyqtyń elimizdegi ózgeristerge atsalysýyn qamtamasyz etýge baǵyttalǵan jańa mindetter halyqtyń kókeıinde júrgen kóptegen saýaldarǵa berilgen naqty jaýap boldy deýge ábden laıyq. Mysaly, kelesi jyldan bastap, tómengi eńbekaqy mólsheriniń 20 paıyzǵa ósýi halyqtyń kútip júrgen máselesi. 1,3 mıllıon adamnyń eńbekaqysy kelesi jyldan bastap ósedi. Úsh júz myńǵa jýyq bıýdjettik mekeme qyzmetshileriniń jalqysy orta eseppen 35 paıyzǵa kóbeıetin bolady. Ásirese, kásibı ótili az, jańadan qyzmetin bastaǵan mamandar úshin bul óte úlken qoldaý balatyny anyq. Mundaǵy maqsat - adamdardyń qolaıly ómir súrýine tikeleı jaǵdaı jasaý»,- dedi ol.
Oqý ornynyń rektory Elbasy joldaýynyń blim salasyna qatysty aıtylǵan tustaryn da tilge tıek etti.
«Bilim júıesin jańǵyrtýda oqytý úderisine ozyq ádisteme men tehnologııalardy engizý arqyly álemdik bilim keńistigine erkin enýge bolatyndyǵyn ómirdiń ózi kórsetip otyr. Endeshe, Elbasymyz aıtqandaı, halyqaralyq standarttarǵa saı, Nazarbaev Ýnıversıteti men zııatkerlik mektepterdegi ozyq tájirıbelerdi qazaqstandyq bilim berý júıesine keńinen taratyp, barlyq bilim berý mekemelerin solardyń deńgeıine jetkizý tóńireginde tereń oılanǵanymyz jón. «Іs tetigin kadrlar sheshedi» degen qanatty sóz áli de óziniń ózektiligin joǵaltqan joq. Joǵary oqý oryndarynda bilim berý bar da, sondaı-aq ómirlik tájirıbemen ushtasqan sapaly maman bar. Mine, osy eki nárseniń ara-jigin ajyratý úshin biliktilik degen másele boı kórsetedi. Otandyq oqý ornynyń sapasy ony bitirýshilerdiń laıyqty jumysqa ornalasýy kórsetkishimen ólshense, Elbasy aıtqandaı, bul zor yntalandyrý bolmaq. Joǵary oqý ornynyń tabystylyǵyn baǵalaýdyń basty krıterııi - oqý bitirgen stýdentterdiń jumyspen qamtylýy, jalaqysy joǵary jumysqa ornalasýy ekenin eske sala otyryp, joǵary oqý oryndaryn irilendirý saıasatyn júrgizý qajettigine toqtaldy», - dedi rektor.
Onyń aıtýynsha, bilim berý isindegi pedagogıkalyq quramnyń sapasyn arttyrý máselesi óte kókeıtesti ekendigi Joldaýda anyq kórsetilgen.
«Endeshe, mektepter men joǵary oqý oryndary oqytýshylarynyń biliktiligin kóterý, jaýapkershiligin kúsheıtý qajettiligi kún tártibine qoıylyp otyr. Olaı bolsa, óńirdegi pedagogıkalyq ınstıtýttardyń atqarar mindetteri burynǵydan da artyp, olardyń bilikti kadr daıyndaý jaýapkershiligi tereńdeı túspek. Jalpy, jańa turpatty pedagog daıyndaýǵa jańa kózqaras qalyptastyrýymyz kerek.
Al, muǵalim - qoǵamda bolyp jatqan ózgerister men halyqtyń sanasyn jańǵyrtýshy tulǵa ekendigin eskersek, «Pedagog mártebesi týraly» zańdy ázirlep, qabyldaý tapsyrmasy der kezinde qolǵa alynǵan bastama deýge bolady.
Bizdiń elimizde «Bilim týraly» zańda belgilengendeı, joǵary oqý oryndarynyń akademııalyq jáne ózin-ózi basqarýyn keńeıtý múmkindikteri qarastyrylǵan. Joǵary oqý qyzmetine qatysty birqatar máseleler olardyń quzirettilikterine berilgen. Osyǵan baılanysty endi joǵary oqý oryndarynyń qyzmetine de talap kúsheıtilitin bolady. Joldaýdaǵy asa bir aıta ketetin jaıt - bilim berý isindegi tárbıeniń orny. Bilim berý isi patrıotızm, adamgershilik, ultaralyq kelisim, toleranttylyq, rýhanı damý, zańǵa baǵynýshylyq sııaqty qundylyqtarmen astasa júrýi kerek ekendigi qoǵam tarapynan qoldaý taýyp otyrǵanyn aıtýymyz kerek. Aıtylǵandardyń bárine nemquraıdy qaramaı, tárbıe isinde usaq-túıek bolmaıtyndyǵyn barlyǵymyz jete túsinip, ata-ana, qoǵam múshesi retinde kózqarasymyzdy aıqyn tanytyp, jastarymyzdyń boıyna adamı qundylyqtardy sińire bilsek, nur ústine nur», - dedi Takır Balyqbaev.