Tabysy artqan ne qaryzǵa batqan ulttyq kompanııalar qaısysy
Aldymen tabysy joǵary kompanııalarǵa toqtalsaq, olardyń qatarynda «SQ-Farmatsııa», «QazAvtoJol» AQ, «Problemaly kredıtter qory» AQ, «Jasyl damý» AQ, Qazarnaýlyeksport, Eńbek resýrstaryn damytý ortalyǵy, «QazAeroNavıgatsııa», «Báıterek» holdıngi jáne «Samuryq-Qazyna» AQ-ty ataýǵa bolady.
1. «SQ-Farmatsııa»
Tabysty kompanııalar kóshin bastaǵan «SQ-Formatsııa» tegin medıtsınalyq kómektiń kepildendirilgen kólemi aıasynda halyqtyń dárilik zattarmen qamtamasyz etýmen jáne Qazaqstannyń farmatsevtıka salasynyń turaqtylyǵy men básekege qabilettiligin arttyrýmen aınalysady. 2023 jyldyń qorytyndysynda kompanııa 424 mlrd teńge tabys tapty, al taza kirisi 11,54 mlrd teńge.
Esterińizge sala ketsek, Sybaılas jemqorlyqqa qarsy qyzmet Densaýlyq saqtaý mınıstrligimen birlesip, osy jyldyń 1-toqsanynda «SQ-Farmatsııa» JShS qyzmetindegi sybaılas jemqorlyq táýekelderine syrtqy taldaý júrgizdi. Taldaý nátıjeleri SQF-da halyqty dárilik zattarmen jáne medıtsınalyq buıymdarmen ýaqytyly jáne sapaly qamtamasyz etý, farmatsevtıka salasy men ónerkásipti damytý jónindegi mindetterdi iske asyrýǵa kedergi keltiretin eleýli sybaılas jemqorlyq táýekelderi bar ekenin kórsetti. Osylaısha, dári-dármekterdi satyp alý boıynsha aýktsıondardyń (2020-2023 jyldar kezeńinde barlyǵy 1 241 lot) jartysynan kóbi básekelestik emes tásilmen ótkeni anyqtaldy.
Osy oqıǵadan keıin Erken Isahanuly Jaqataı «SQ-Farmatsııa» JShS Basqarma tóraǵasy qyzmetine taǵaıyndaldy.
2. «QazAvtoJol»
Bul ulttyq kompanııa elimizdegi avtomobıl joldaryn basqaratyn jalǵyz operator sanalady. Ótken jyly onyń tabysy 39,36 mlrd teńge boldy.
«QazAvtoJol» UK» basqarma tóraǵasy Darhan Imanashevtyń aıtýynsha, Qazaqstandaǵy joldardyń 90 paıyzǵa jýyǵy syrtqy qaryz esebinen salynyp jatyr. Sebebi bıýdjet esebinen jol salýǵa qarajat qarastyrylmaǵan. Al syrtqy qaryzdardy qaıtarýdyń birneshe joly bar. Birinshisi – kontsessııa arqyly, ıaǵnı aqyly joldardan túsken qarajat esebinen óteý. Ekinshisi – bıýdjetten jeńildetilgen nesıe berý arqyly qaıtarý. Úshinshisi – respýblıkalyq bıýdjet esebinen.
3. «Problemaly kredıtter qory» AQ
Atalǵan kompanııa ekinshi deńgeıli jáne burynǵy bankterdiń aktıvterin satyp alý arqyly bank sektoryn saýyqtyrýmen, sonymen qatar olardy qaıta qurylymdaý, qaryzdardy óndirý jáne satý arqyly ekonomıkaǵa aktıvterdi tartýmen aınalysady. 2023 jyly aktsıonerlik qoǵam taýarlar men qyzmetterdi satý arqyly 11,219 mlrd teńge tabys tapty.
4. «Jasyl damý» AQ
Ýtılalym boıynsha operator kompanııa ótken jyly 28 mlrd teńge tabysqa shyqty. Kompanııa ónim qaldyqtaryn keshendi basqarýdyń biryńǵaı júıesin qurýǵa jáne osy qaldyqtardy qaıtalama shıkizat retinde aınalymǵa tartýǵa, bıznestiń keńinen qatysýymen qoqys óńdeý salasynyń ınfraqurylymdyq damýyna járdemdesip, «jasyl» tehnologııalardy engizýdi júzege asyrady.
«Jasyl damý» AQ «Ónerkásipti damytý qory» AQ arqyly Qazaqstan Respýblıkasynda qaldyqtardy jınaý, tasymaldaý jáne qaıta óńdeý tehnologııalaryn engizý, qaldyqtardy qaıta óńdeý zaýyttaryn salý, qorshaǵan ortanyń jaı-kúıin jaqsartýǵa baǵyttalǵan, qaldyqtardy basqarýdy júzege asyratyn uıymdardyń materıaldyq-tehnıkalyq bazasyn jetildirý jobalaryna 200 mlrd teńge bólip otyr. Qarjylandyrý syıaqy mólsherlemesi jyldyq 3 paıyzdan aspaıtyn 3 jyldan 15 jylǵa deıingi merzimge qaıtarymdy qarjy sanalady.
5. QazAeroNavıgatsııa
2023 jyly kompanııa taýarlar men qyzmetterdi satýdan 150 mlrd teńgege kiris aldy, al bir jyldaǵy paıda 74 mlrd teńge boldy. Kásiporyn qyzmetiniń negizgi túrlerine áýe qozǵalysyn uıymdastyrý jáne oǵan qyzmet kórsetý, ushý qaýipsizdigin qamtamasyz etý, radıotehnıkalyq qamtamasyz etý men baılanysty paıdalaný, sondaı-aq QR áýe keńistigin paıdalanýshylarǵa aeronavıgatsııalyq jáne meteorologııalyq aqparat berý kiredi.
5. «Baıterek» holdıngi
«Báıterek» memlekettik holdınginiń jıyntyq tabysy 2023 jyly 421 mlrd teńgeni qurady, al salyq salýdan keıingi paıda 11,54 mlrd teńge boldy.
Aıta keteıik, «Báıterek» ulttyq basqarýshy holdıngi» AQ jáne Lesha Bank LLC «Bereke Bank» AQ-nyń 100% aktsııalaryn satý mámilesiniń aıaqtady. Mámileni qazaqstandyq retteýshiler barlyq turǵydan maquldady. Onyń ishinde tamyz aıynda Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigi Lesha Bank-tiń banktik holdıng mártebesin alýyna kelisimin jáne Bereke Bank-ti satyp alýǵa ruqsatyn berdi.
6. «Samuryq-Qazyna» AQ
2023 jyly aktsıonerlik qoǵam 2,13 trln teńge tabys tapty. Kiristiń artýyna toptyń mynadaı negizgi óndiristik kórsetkishteriniń oń nátıjesi yqpal etti:
- ýran satý kólemi 18,1 myń tonnany qurady, bul 2022 jylǵy kórsetkishten 10,4 paıyzǵa artyq;
- QTJ UK temir joly arqyly júk aınalymynyń kólemi 262,4 mlrd tonna/shaqyrymǵa jetti, bul 2022 jylmen salystyrǵanda 7 paıyzǵa kóp;
- QazaqGaz tabıǵı gaz satý kólemin 24,1 mlrd tekshe metrge jetkizip, 2022 jylǵy kórsetkishten 1,4 mlrd tekshe metrge asyp tústi;
- «QazMunaıGaz» UK munaı jáne gaz kondensatyn óndirý kólemi 23,5 mln tonna deńgeıinde boldy, bul 2022 jylǵy kórsetkishterden 6,8 paıyzǵa joǵary.
Alaıda QMG qyzmetiniń nátıjelerine munaı baǵasynyń aıtarlyqtaı tómendeýi qatty áser etti.
Endi elimizdegi eń shyǵyny mol kompanııalarǵa jeke toqtalaıyq.
1. «Azyq-túlik kelisimshart korporatsııasy» AQ
Memlekettik múlik jáne jekeshelendirý komıteti málimetinshe, 2023 jyly bul korporatsııa elimizdegi eń shyǵyndy kásiporyn bolyp tur. Kompanııa astyqty satyp alý, saqtaý jáne ótkizý arqyly azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etýmen aınalysady jáne Qazaqstanda osy ónimge baǵany turaqtandyrýǵa qatysady. Bul rette ol óziniń baǵaly qaǵazdaryn qor naryqtaryna jáne qazaqstandyq jáne sheteldik bankterden qaryzdardy ornalastyrý esebinen qarjylandyrylady.
2024 jyldyń basynda vıtse-premer Serik Jumanǵarın bıyl «Azyq-túlik kelisimshart korporatsııasynyń» jarǵylyq kapıtalyn tolyqtyrýǵa 40 mlrd teńge bólingenin jáne taǵy 30 mlrd teńge respýblıkalyq bıýdjetti naqtylaý aıasynda berilýi múmkin ekenin málim etti. Shoǵyrlandyrylǵan qarjylyq eseptiń derekteri boıynsha, 2024 jylǵy 30 maýsymda kompanııanyń búkil tobynyń aınalym aktıvteri onyń qysqa merzimdi mindettemelerinen asyp tústi. Al taza shyǵyn 10,4 mlrd teńgeni qurady.
2. Ulttyq agrarlyq ǵylymı-bilim ortalyǵy
Tizimniń kelesi satysynda kommertsııalyq emes uıym – «Ulttyq agrarlyq ǵylymı-bilim berý ortalyǵy» AQ ornalasqan.
Bul kompanııa agroónerkásiptik keshen salasyndaǵy zertteýlermen, ázirlemelermen jáne bilim berý qyzmetimen aınalysady. Ortalyq ǵylymı mekemeler men agrarlyq ýnıversıtetterdiń jumysyn úılestiredi, aýyl sharýashylyǵynyń tıimdiligin arttyrý úshin zertteýler júrgizedi jáne sala úshin bilikti kadrlar daıyndaıdy. Kompanııanyń shyǵynyn ortalyqtyń 2022 jyldyń ekinshi jartyjyldyǵy men 2023 jyldyń birinshi jartyjyldyǵyna oraı sybaılas jemqorlyq táýekelderine baılanysty júrgizilgen ishki taldaý rastady. Sol kezde aýdıtorlyq esep shyǵynnyń 1,4 mlrd teńgeni quraǵanyn kórsetti.
3. Qazaqstan Injınırıng
«Qazaqstan Injınırıng» UK AQ (Kazakhstan Engineering) — Qazaqstannyń qorǵanys ónerkásibi kásiporyndaryn basqaratyn memlekettik kompanııa.
Aktsıonerdik qoǵam eldiń kúshtik qurylymdarynyń qajettilikteri úshin áskerı tehnıkany, qarý-jaraq pen jabdyqtardy óndirýmen, jóndeýmen jáne jańǵyrtýmen aınalysady. Qorǵanys sektorynan basqa, kompanııa ınjenerlik sheshimderdi, mashına jasaý qyzmetterin jáne óndiris oryndaryn usyna otyryp, azamattyq salalarda jumys isteıdi.
Shoǵyrlandyrylǵan qarjylyq eseptilikte 2022 jylǵy 31 jeltoqsandaǵy jaǵdaı boıynsha kompanııalar tobynyń qordalanǵan shyǵyny 9,2 mlrd teńgeni qurady.
4. «Astana Opera» opera jáne balet teatry
«Astana Opera» memlekettik opera jáne balet teatry» AQ - opera jáne balet spektaklderin qoıýǵa mamandanǵan Qazaqstannyń eń iri teatry. Úkimettiń bastamasymen 2013 jyly qurylǵan teatr halyqaralyq festıvaldar men gastrolder ótkizedi.
2023 jylǵy sońǵy aýdıtorlyq esep boıynsha teatrdyń jarǵylyq kapıtaly 51,6 mlrd teńgeni quraıdy. Bul rette uıym áli de kvazımemlekettik sektordaǵy eń shyǵyndy tizimge enip otyr. «Astana Operanyń» sońǵy qarjylyq esebinde 2023 jyly kásiporynnyń shyǵyny 1,1 mlrd teńge bolǵany kórsetilgen. 2022 jyly teatr óziniń jarǵylyq kapıtalyna 100 mlrd teńgege aınalymnan tys aktıvter alǵan bolatyn.
5. Qazaqfılm
Sháken Aımanov atyndaǵy «Qazaqfılm» ulttyq kınostýdııasy» AQ 1934 jyly qurylǵan jáne qazaqstandyq fılmderdi shyǵarýmen, taratýmen jáne nasıhattaýmen aınalysady.
Stýdııa kommertsııalyq turǵydan sátti jobalardyń joqtyǵy, kassalardyń azdyǵy jáne fılm óndirisiniń joǵary shyǵyndary úshin synǵa ushyrap keledi. Joǵary aýdıtorlyq palatanyń múshesi Nurlan Nurjanov Májiliste Úkimettiń 2023 jylǵy respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýy týraly esebine VAP qorytyndysyn tanystyrý barysynda «Qazaqfılm» AQ shyǵarǵan kınokartınalar túsimderiniń úlesi olarǵa jumsalǵan bıýdjettiń 4,8 paıyzyn ǵana quraǵanyn málim etken edi.
6. Qazımpeks
Burynǵy aktsıonerlik qoǵam «Kazımpeks» respýblıkalyq ortalyǵy 2023 jyly Úkimet qaýlysymen JShS bolyp qaıta quryldy. Jańa kompanııanyń negizgi baǵyttary - ózge de symsyz telekommýnıkatsııalyq baılanystardy júzege asyrý, qorǵanys jáne ulttyq qaýipsizdik salasyndaǵy zertteýler men eksperımenttik ázirlemeler daıyndaý.
7. Ulttyq ǵaryshtyq zertteýler ortalyǵy
Ulttyq ǵaryshtyq zertteýler jáne tehnologııalar ortalyǵy – Bul Qazaqstandaǵy ǵarysh ǵylymy men tehnologııalaryn damytýǵa jaýapty ǵylymı-zertteý uıymy.
Ortalyq spýtnıktik júıeler, Jerdi qashyqtyqtan zondtaý salasynda zertteýler júrgizedi, eldiń ǵarysh salasy úshin jańalyqtar ázirleıdi. Sondaı-aq, uıym qazaqstandyq spýtnıkterdi ázirleýge jáne paıdalanýǵa, ǵarysh ınfraqurylymyn qurýǵa qatysady jáne osy salada mamandar daıarlaý úshin bilim berý baǵdarlamalaryn júzege asyrady. Aýdıtorlyq esepke sáıkes, 2023 jyly ortalyq 475 mln teńge shyǵynǵa batqan.
8. Memlekettik radıojıilik qyzmeti
«Memlekettik radıojıilik qyzmeti» ShJQ RMK Qazaqstan Respýblıkasy Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrliginiń vedomstvolyq baǵynysty uıymy sanalady.
Halyqtyń tele, radıoarnalardy qabyldaý sapasyn qosa alǵanda, baılanys qyzmetteri sapasynyń parametrlerin ólsheý, sondaı-aq radıojıilik spektriniń, radıoelektrondyq quraldardyń jáne (nemese) joǵary jıiliktiń monıtorıngi boıynsha jumystardy oryndaýmen aınalysady.
2022 jyly qyzmettiń jalpy jıyntyq shyǵyny 183 mln teńgeni qurady. Sol kezde uıymda «Ksell» AQ (15,6 mln), «Mobaıl Telekom» JShS (15,6 mln), «Jusan Mobile» AQ (333 myń), «ASTEL» AQ (333 myń), «Transtelekom» AQ (999 myń), «Set» dıvızıony» birlestigi – «Qazaqtelekom» AQ fılıaly (1,4 mln), «Qazteleradıo» AQ (89 myń) jáne «Kar-Tel» JShS (15,6 mln) aldynda bereshegi boldy.