Tabıǵatty aıalaýdy álippeden bastap engizý qajet – Anar Fazyljanova
«Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Qasym-Jomart Kemeluly Toqaevtyń 1 qyrqúıek kúni «Jańa jaǵdaıdaǵy Qazaqstan: is-qımyl kezeńi» Joldaýy qoǵamda úlken serpilis týdyrdy. Óıtkeni burynǵy joldaýdardan bul joldaýdyń ereksheligi sonda – qoǵamnyń naǵyz ózekti máseleleri kóterildi ári bul máseleler tómennen joǵaryǵa jetken, qoǵamnyń kóp salasyndaǵy keleńsizdikterdi estýden týyndaǵan. Endi osy Joldaýdaǵy bizdi eleń etkizgen jáne shynymen de sheshilýi kezek kúttirmeıtin máselelerge qatysty pikirimizdi bildirsek. Eń aldymen, kásibı biliktiligi joǵary, tyń bastamalary bar jańashyl mamandarǵa muqtaj ekenimiz týraly Prezıdentimizdiń sózi barlyǵymyzdy mazalaıdy. Dál osyndaı maman qazirgi kezde memlekettik qyzmetke qajet ekenin ýaqyttyń ózi kórsetti jáne Joldaýda osyǵan jetýdiń naqty qadamdary, tapsyrmalar berildi»,- dedi ol.
Onyń atap ótýinshe, ekinshiden, jahandaný kezeńindegi mádenıet, ekonomıka, rýhanı ómir, rýhanı salamattylyq turǵysynan ozyq elderdiń barlyǵynda da buǵan qol jetkizýdiń birden-bir joly adam kapıtalynyń damýy ekenin qazirgi tarıhtyń ózi kórsetip otyr. Sondyqtan Prezıdentimizdiń «Jańa tıptegi bilim berýge ınvestıtsııalar jumsaý» týraly tapsyrmasyn oryndaýǵa kirisý kerek. Osyǵan baılanysty qoǵamnyń óz ómir sapasyn arttyrý úshin únemi Úkimetke paternalıstik sezimmen qaraý sııaqty qasań stereotıpin buzý joldary men tásilderi, ásirese qoǵamdyq-gýmanıtarlyq sala ǵylymdarynyń zertteýlerinde ashylyp kórsetilip, keń talqylanatyn ózekti ǵylymı máselege aınalýy tıis.
«Qorshaǵan ortanyń salamattylyǵyn saqtaý, jasyl ekonomıka máselesi de tek qana naqty materıaldyq qoldaýlar men qarjynyń nemese joǵarydan berilgen tapsyrmalardyń arqasynda sheshilmeıtini belgili. Sebebi ekologlııalyq sana bolmaıynsha, jasyl ekonomıkaǵa, qorshaǵan ortanyń salamattylyǵyna, tazalyǵyna qol jetkizý qıyn. Al ekologııalyq sanany qalyptastyrýdyń negizgi kózderi ana tilinde jatqanyn jaqsy bilemiz. Sebebi qazaq tilin bala kezden jete túsinip, meńgerip, tereń tanyp ósken til ıelmeni sanasynda ekologııalyq kontseptiler berik ornyǵady. Máselen, tilimizde ekologııalyq mádenıetti qalyptastyratyn frazeologızmder, turaqty tirkester, tyıymdardyń tildik reprezentanttary qazaqtildi ortany bala kezden tárbılelep, ekologııalyq sanasyn qalyptastyryp qoıady. Sondyqtan osy tildegi bilimder júıesin, ıaǵnı tabıǵatty qorǵaý, tabıǵatty súıý, ózin tabıǵattyń bir bólshegi retinde sezinýge úıretetetin tildegi bilimder júıesin qazirgi bilim berý baǵdarlamalaryna álippeden bastap engizýdi usynamyz. Ol bilimder qalaı bala boıyna sińedi degende, sýǵa dáret syndyrmaý, jerge túkirmeý, kókti julmaý degen sııaqty tolyp jatqan osyndaı tyıymdar jerdi, sýdy, kókti qadirleýge úıretedi», - dedi Anar Fazyljanova.
Sonymen birge Instıtýt dırektory ǵylym, bilim salasy, zııatkerlik qaýymdastyq ókilderi úshin joldaýdyń «Qoljetimdi ári sapaly bilim» atty 5-taraýyndaǵy Prezıdent kórsetken problemalar, olardyń sheshý joldary túgeldeı ózekti bolyp sanalatyndyǵyn basa aıtady.
«Joldaýdaǵy asa bir ózekti másele – ol ǵylym salasyn damytýǵa qatysty Prezıdenttiń alǵa tartqan mindetteri. Máselen, 500 ǵalymnyń jyl saıyn taǵlymdamadan ótýin qamatamasyz etý týraly Prezıdent tapsyrmasy Qazaqstan ǵylymynyń toqyrap qalǵan kóptegen salasyna qan júgirtetini aıdan anyq. Sol sııaqty «Jas ǵalym» jobasy aıasynda zertteý úshin bólinetin 1000 grant zertteýshilik belsendilikti ǵana emes, qazirgi bedeli tómendep ketken ǵalymnyń áleýmettik márebesin de kóterýge septigin tıgizedi. Bul granttar qazirgi zamanǵy álemdik ǵylymdaǵy jańa baǵyttar boıynsha tyń ǵylymı izdenister júrgizýge bizdiń jastarymyzǵa zor múmkindik beretini erekshe qýantady», - dedi ǵalym.
Ol bıyl A.Baıtursynulynyń 150 jyldyǵyna baılanysty Til bilimi ınstıtýty «Ahmet oqýlary 2020» sharasyn alǵash ret júzege asyryp otyrǵandyǵyn aıtady.
«Atalǵan sharanyń Prezıdentimiz Joldaýda keltirgen: «Ult ustazy Ahmet Baıtursynuly: «Bilimdi bolýǵa oqý kerek. Baı bolýǵa kásip kerek. Kúshti bolýǵa birlik kerek. Osy kerekterdiń jolynda jumys isteý kerek» degen messedjimen úılesken shara ekeni osy oqýǵa qatysqan qatysýshylardyń kóptigi, belsendiligi dáleldep berdi. Qoǵam naǵyz rýhanı jańǵyrýǵa ábden daıyn ári tolyq kiriskeli otyr. Sondaı kezeńde Prezıdentimizdiń de qoǵamnyń muń-muqtajyn aıtyp, qoldaýy qýantady. «Jańǵyrǵan qoǵam jat ádetterden birtindep arylýy kerektigi» týraly qorytyndy sózinde keltirilgen, qazaq boıyndaǵy jaǵymsyz qasıetterdi synaǵan Abaıdyń sózderi – «Óńkeı jalǵan maqtanmen, shynnyń betin boıaıdy» – qazirgi qoǵam salamattylyǵy úshin qajetti-aq. Óıtkeni óz kemshiligin ózi moıyndaı bilgen, óz kemshiligimen kúrese bilgen qoǵam ǵana damıdy, sol qoǵam ǵana ómirsheń bolady», - dedi Anar Fazyljanova.
Foto: old.aikyn.kz