Sulýlyq álemdi qutqara ma – «Astana arýy» qatysýshylarymen eksklıýzıvti suhbat
Kazinform: Baıqaýǵa qalaı keldińizder? «Astana arýy» ataǵyna úmitkerler nemen aınalysady?
Alına Baıǵojına: Men 17 jastamyn, bala kezimnen modeldeý salasynda jumys isteımin. Eki jasymnan bastap men kóptegen shoýlarǵa, túsirilimderge qatystym, sondyqtan osy baıqaýǵa da kelýim zańdylyq shyǵar.
Raım Shynabekova: Jasym 26-da. Sán salasyna kásibı túrde qatysqan joqpyn. Biraq fotograftar meni sýretke túsirýdi jıi suraıdy. Bul joly maǵan «Qazaqstan arýy» dırektsııasynan hat jazyp, «Astana arýyna» qatysýǵa shaqyrdy. Kastıng te sátti ótti.
Dana Ermekqyzy: T.Júrgenov atyndaǵy Óner akademııasyn «Kıim dızaıneri» mamandyǵy boıynsha bitirdim. Alǵash ret osyndaı baıqaýda, modeldik formatta ózimdi synap kórýdi sheshtim. Buǵan deıin esh jobaǵa qatyspaǵanmyn.
Anna Zorına: Ótken jyly medıtsına ýnıversıtetin «Farmatsevtıkalyq óndiris tehnology» mamandyǵy boıynsha bitirdim. Sondyqtan men sán salasynan óte alys boldym. Alaıda qazir shyǵarmashylyq tabıǵatyma baılanysty sángerlikke, akterlikte bet buryp, shoý-balet ártisi bolyp jumys isteımin.
Álıma Talǵatova: 10 jasymnan sán kórsetilimderine qatysyp kelemin. 2014 jyly meniń ápkem «Astana arýy» atanǵan edi. Sol sátten beri osy baıqaýǵa qatysý meniń de úlken armanyma aınaldy.
Kárıma Birimjanova: Men – 23 jastamyn. Bul baıqaýǵa qatysýdy kópten beri armandaǵanmyn. Elden jyraqta oqyp júrgende Qazaqstan atynan halyqaralyq deńgeıde óner kórsetýdi armandaıtynmyn. Baıqaýǵa jarty jyl qalǵanda Ereımentaýdaǵy áleýmettik jobaǵa qatystym, onda skrıpkashylar tobymen Ereımentaý aımaǵyn ekologııalyq turǵyda tazarta aldyq. Osylaısha tanymaldylyq pen jeke brendtiń elge úlken paıda ákeletinin túsindim. Sondyqtan, eger «Astana arýyn» jeńe alsam, kóp jaqsylyq jasaı alamyn dep oılaımyn.
Kazinform: Saıystyń aqtyq synyna daıyndyq qalaı júrip jatyr?
Anna Zorına: Biz úshin daıyndyq naýryz aıynda alǵashqy kastıngterimizden bastalyp ketti. Odan keıin de birneshe kezeńnen óttik. Aldymen olar beınetanystyrýymyzdy jınaıdy, elektrondy ótinimderdi qabyldaıdy, sodan keıin betpe-bet suhbatqa qatysyp, myńdaǵan adamnyń arasynan úzdik 20 tańdalyp alyndy, naýryz aıynda úzdik 10 qyz iriktelip shyqty. Biraq jazda kastıng taǵy jalǵasyp, qatysýshylardyń tolyq sany jınaldy. Mamyr aıynda biz qaıyrymdylyq sharasyn ótkizdik, onda árbir qyz mańyzdy áleýmettik taqyrypty qozǵap, óz jobasyn - osy máseleni sheshý joldaryn usyndy. Keıinirek jazda úzilis jasap, qyrkúıekte qyzý daıyndyqty bastap kettik. Sońǵy eki apta boıy fınalǵa daıyndalyp jatyrmyz, kún saıyn jeke jáne jalpy nómirlerimizdi qaıtalaımyz. Qaıyrymdylyq jobalaryn da umyt qaldyrmadyq, jaqynda ǵana Qarttar úıine baryp kontsert ótkizdik.
Kazinform: Іrikteýde qandaı qaıyrymdylyq jobalaryn usyndyńyzdar?
Anna Zorına: Mende adamdardy emotsıonaldy saýattylyqpen tanystyratyn joba boldy, osylaısha biz abıýzıvti qarym-qatynastardy, manıpýlıatsııalardy, sondaı-aq jaǵymdy emotsııalardy anyqtaýdy úıretemiz. Meniń jobamnyń sheshimi – mektepter men ýnıversıtetterde dárister ótkizý boldy. Óıtkeni siz termındi bilseńiz, ony ómirińizde tıimdi qoldana alasyz. Osylaısha ulttyq deńgeıde emotsıonaldy ıntellekttiń jalpy deńgeıin kótere alamyz.
Kárıma Birimjanova: Qaıyrymdylyq jobalar keshinde balalar úılerine kómek retinde «Tálimgerler» baǵdarlamasyn tanystyrdym. Ondaǵy balalar kóbinese zattar, oıynshyqtar sııaqty materıaldyq qoldaýdy qajet etpeıdi, tiri adamnyń qoldaýyna muqtaj bolady. «Tálimgerler» baǵdarlamasy qarapaıym adamǵa naqty bir balamen kezdesýge múmkindik beredi. Olar psıhologııalyq testter arqyly salystyrylady jáne barynsha sáıkes keletinin balany anyqtaıdy. Sodan keıin olar aptasyna birneshe ret 1-3 jyl boıy kezdesýge kele alady, osylaısha balanyń áleýmettenýine, qalypty ómir súrýine kómektesedi. Sondaı-aq, baǵdarlamaǵa balany meıramhana bıznesinde taǵylymdamadan ótkizýge jáne bolashaqta jumysqa ornalasýǵa kómektese alatyn kez kelgen bıznes qatysa alady.
Dına Úsipbek: Meniń jobam qalany jasandy ıntellekt arqyly kógaldandyrýǵa jóninde boldy. ıAǵnı "Astana arýy – 2023" baıqaýynyń bıylǵy taqyryby – ekologııa men tsıfrlyq ıntellektke negizdelgen. Men «Bir tal» atty jobany jasap shyqtym, onda árqaısymyz onlaın formatta qashyqta otyryp-aq bir aǵashtan otyrǵyza alamyz. Ol úshin kez kelgen adam qandaı da bir soma jibere alatyn platforma jasadym.
Aıym Nurdáýletova: Jobam «Ózi kináli» dep atalady, onda turmystyq zorlyq-zombylyqtan zardap shekken áıelderdi qorǵaý men qoldaý kózdelgen. Meniń oıymsha, bul Qazaqstandaǵy basty másele bolyp otyr. Jalpy Qazaqstannyń TMD-da turmystyq zorlyq-zombylyq boıynsha birinshi orynda turǵanyn estigende qatty tań qaldym. Bul jobamnyń basty maqsaty – máseleni qoǵamdyq deńgeıde kóterý, mektepterde, joǵary oqý oryndarynda sabaq ótkizý, zardap shekkenderdiń barlyǵyna kómektesý úshin shalǵaıdaǵy pýnktterde, aýyldarda túrli kómek ortalyqtaryn kóbeıtý.
Álıma Talǵatova: Mende tamaqtaný arqyly Qazaqstan halqyn saýyqtyrýdy kózdeıtin joba boldy. Bizdiń otbasymyz árdaıym durys tamaqtanýdy ustandy. Bizdiń úıde táttilerge tyıym joq, biraq un men sút qnimderin shekteımiz. Sebebi munyń bári bizdiń densaýlyǵymyzǵa zııan, aǵzadaǵy RN joǵarylaıdy nemese túsip ketedi. Osy jobanyń arqasynda men mektepterde, joǵary oqý oryndarynda durys tamaqtaný taqyrybyn qamtyǵym keledi. Mysaly, sheberlik sabaqtaryn ótkizý, mázirler jasaý, tutynýǵa bolatyn jáne jeýge bolmaıtyn ónimder tizimin qurý. Sebebi barlyq derlik aýrýlar tamaqtanýǵa tikeleı baılanysty.
Kazinform: Jas oqyrmandarǵa keńes retinde sulýlyq qupııalarymen bólise alasyzdar ma? Qandaı ómir saltyn ustanasyzdar?
Anna Zorına: Sulýlyqtyń basty syry – durys uıqy jáne durys tamaqtaný. Oǵan sportty da qosý kerek, sebebi ol metabolızmdi jaqsartady. Uıqy kúnine 8 saǵattan kem bolmaýy kerek. Tańerteń mindetti túrde tańǵy as ishemin, sonda aǵzanyń jumysy da júıelenedi. Men arnaıy dıetalardy ustanbaımyn, óıtkeni aǵzanyń ózi qandaı taǵamdar qajet ekenin jáne ne jetispeıtinin ıntýıtıvti túrde biledi dep oılaımyn.
Alına Baıǵojına: Uıqy jóninde Annanyń aıtqanymen tolyq kelisemin, bul sulýlyqtyń mańyzdy aspektileriniń biri, kúni boıǵy kóńil-kúıimizge yqpalyn tıgizedi. Eki aı buryn men júgirýdi bastadym. Alǵashynda hobbı ǵana bolsa, qazir marafondarǵa qatysamyn. Sońǵy ret 21 shaqyrym qashyqtyqta júgirdim. Eki aı burynǵy jáne qazirgi kúıimdi salystyrar bolsam, aıyrmashylyq jeterlik. Sport bizdiń sulýlyǵymyzǵa jáne jalpy kúıimizge qatty áser etedi, kúsh-jigerimizdi damytady.
Kazinform: Baıqaýǵa daıyndyq barysynda qandaı qarym-qatynas ornady, aralaryńyzda básekelestik bar ma?
Dana Ermekqyzy: Shyn máninde, qyzdarmen óte jaqyn dos bolyp kettik. Bizde eshqandaı negatıv nemese qyzǵanysh joq. Barlyq qyzdar meıirimdi jáne pozıtıvti. Baıqaý aıaqtalǵannan keıin de baılanysymyz úzilmeıdi dep úmittenemin. Bárimizdiń osy baıqaýda tanysyp, kezdeskenimizge óte qýanyshtymyn. Óıtkeni, mundaǵy árbir qyz – sulý, jan-jaqty jáne árbiri jeńiske laıyq.
Anna Zorına: Árıne aramyzda básekelestik bar. Biraq ol baqtalastyq emes, taza báseke. Daıyndyq kezinde bir-birimizdi qoldaımyz, bireý qıyndyqqa tap bolsa – kómektesemiz. Aıtalyq, Kárıma bizge únemi psıhologııa boıynsha qundy keńesterin beredi. Álıma durys tamaqtaný joldaryn túsindiredi. Men bıdi jaqsy bilgendikten, keı qozǵalystar boıynsha járdem kórsete alamyn. ıAǵnı árbirimiz ózimiz jaqsy biletin salalar boıynsha paıdaly dúnıelermen bólisemiz.
Kazinform: Birneshe jyl buryn akter Ánýar Nurpeıisov «Qazaqstan arýy» baıqaýynyń qatysýshylaryn kitapty az oqıdy dep synaǵan bolatyn. Sizder qazir ne oqyp júrsizder jáne oqyrmandarǵa qandaı kitap oqýǵa keńes beresizder?
Anna Zorına: Qazir Evgenıı Zamıatınniń «Biz» kitabyn oqyp jatyrmyn. Bul antıýtopııa janryndaǵy shyǵarma, kitapty janryna qarap tańdamaımyn. Sıpattamasy unasa jetkilikti, ashyp oqı bastaımyn. Negizinen, klassıkalyq, sheteldik, qazaq jáne orys ádebıetterin súıip oqımyn.
Kárıma Birimjanova: Men munda minsiz bolyp kóringim kelmeıdi, mektep kezinde kitap oqýdy múldem unatpadym. Tek ýnıversıtette psıhologııany zertteı bastaǵanda, sabaqtan tys kitaptarǵa qyzyǵýshylyǵym arta bastady. 2020-2021 jyldardan bastap turaqty kitap oqyrmanymyn. Qazir súıikti kitaptarymnyń úlken tizimi bar, ony áleýmettik jelide ózim sekildi jas qyzdarǵa usynyp otyramyn. Oqyǵan sońǵy kitabym – «Begýşaıa s volkamı» dep atalady. Onda áıel arhetıpteri, áıel energııasy jalpy álemge, adamdar arasyndaǵy qarym-qatynasqa qalaı áser etetini jazylǵan.
Aıym Nurdáýletova: Qazir Isaı Kalashnıkovtyń «Jestokıı vek» kitabyn oqyp jatyrmyn. Tarıhty óte jaqsy kóremin, ásirese mektep kezinen beri óz halqymnyń tarıhyna óte qyzyǵamyn. Bul kitapta Shyńǵys han týraly, onyń joryqtary týraly jazylǵan jáne dál qazirgi ýaqytta osy shyǵarma maǵan shabyt syılady.
Kazinform: "Astana arýy" ataǵy sizderge qandaı múmkindik syılaıdy?
Aıym Nurdáýletova: Meniń oıymsha, bul ataq birinshi kezekte qazaq halqy men qazaq áıelderi aldynda úlken jaýapkershilik júkteıdi. Sondaı-aq, «Astana arýy» mártebesin sulýlyq pen aqyl-oıdyń qatar kórsetkishi deýge bolady. Bul men jasaǵym keletin qaıyrymdylyq jobalaryna da úlken jol ashar edi. Osy ataqqa ıe bolsam, men óz halqyma paıda ákelip, qaıyrymdylyq jasaǵym keledi.
Valerııa Antonova: Shyn máninde, men úshin "Astana arýynda" jeńiske jetý –
mańyzdy áleýmettik taqyryptardy kóterýge úlken múmkindik bolar edi. Turmystyq zorlyq-zombylyq, janýarlarǵa qatysty zorlyq-zombylyq, ekologııalyq máseleler taqyrybyn joǵary deńgeıde qozǵaı alar edim. Biz qarapaıym ortada basqa adamdarǵa, memleketke esh áser etpeımiz, teńizge tamǵan tamshy sııaqtymyz. Al qandaı da bir ataq-dańq bolsa, adamdar sizdi tyńdaı bastaıdy, baıqaı bastaıdy, únińizge qulaq asady.
Kazinform: «Qazaqstan arýy» baıqaýyna joldama alyp, jeńiske jetken jaǵdaıda, bas júlde – 5 mln teńgeni qalaı jumsar edińizder?
Alına Baıǵojına: Konkýrsta jeńiske jetken jaǵdaıda, men qonaq úı isimen aınalysar edim. Qonaqúıdiń nemese meıramhananyń bolashaq damýyna ınvestıtsııa salyp, ashylýyn josparlar edim.
Kárıma Birimjanova: Men bul qarajatty ata-anama berer edim, olardyń tárbıesi úshin, ómiri úshin rızashylyq qana emes, olardyń salyp jatqan mektebine úles qosar edim. Ótken jyly olar bastaýysh synyp mektebin saldy, bıyl orta mektep qurylysymen aınalysýda. Barynsha demeýshilerdi izdeıdi, bolmasa óz qarajatyna salady. Sondyqtan bul aqshany otbasymnyń isine jumsar edim.
Álıma Talǵatova: Aqshanyń bir bóligin Qazaqstan halqyn tamaqtandyrý, saýyqtyrý týraly qaıyrymdylyq jobamdy ashýda jumsaıtyn edim. Al ekinshi bóligi anama berer edim, óıtkeni ol qazir jabyq kıinetin din jolyndaǵy qyzdarǵa arnalǵan sapaly kıim brendin ashýmen aınalysýda. Bul da bizdiń qoǵam úshin óte mańyzdy baǵyt dep oılaımyn.
Ámına Tanabaeva: Árıne, osy kúnge deıin qomaqty aqsha utyp alsam, qaıda jumsar edim degen suraq meni de mazalaǵan. Men júlde qoryn úsh bólikke bóler edim. Eń aldymen ózimdi damytýǵa, óz bilimimidi arttyrýǵa ınvestıtsııa quıýym kerek. Ekinshiden, Kárıma aıtqandaı, ata-anaǵa qoldaý kórsetý de óte mańyzdy. Úshinshi bólim – qaıyrymdylyqqa jumsalýy kerek.
Aıta keteıik, 12 qazanda ótetin «Astana arýy-2023» sulýlyq baıqaýynyń jeńimpazdaryna qomaqty aqshalaı júlde berilmeıdi. Olarǵa «Qazaqstan arýy» baıqaýyna joldama men «Turan» ýnıversıtetiniń tegin oqý granttary syıǵa beriledi.
Bıyldan bastap «Astana arýy» qalalyq sulýlyq baıqaýyn ótkizýdi «Qazaqstan arýy» baıqaýynyń uıymdastyrý komıteti óz moınyna alǵan bolatyn. Ondaǵy basty maqsat – elordadaǵy sulýlyq baıqaýynyń sapasyn arttyrý jáne aldaǵy baıqaýlarǵa laıyqty boıjetkenderdi daıyndaý.
Qazylar alqasynyń quramynda «Qazaqstan arýy» ulttyq sulýlyq baıqaýynyń prezıdenti Aıdaı Isaeva, ótken maýsymnyń jeńimpazy Tomırıs Kákimova, bloger jáne telejúrgizýshi Juldyz Ábdikárimova, ánshi ári Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Svetlana Aıtbaeva jáne E.Rahmadıev atyndaǵy Memlekettik akademııalyq fılarmonııasynyń dırektory Erlan Dákenov bar.