SÚLEIMENOV BEKEJAN SÚLEIMENULY

Súleımenov Bekejan Súleımenuly (1912-1984) - ǵalym, tarıh ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaq KSR Ǵylym akademııasynyń korrespondent-múshesi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri, Qazaq KSR Ǵylym akademııasynyń Shoqan Ýálıhanov atyndaǵy syılyqtyń laýreaty.

Aqtóbe oblysy Shalqar aýdanynda dúnıege kelgen. Karl Lıbkneht atyndaǵy Máskeý memlekettik pedagogıkalyq ınstıtýtynyń tarıh fakýltetin bitirgen.

1938-1942 jyldary - Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýty (Abaı atyndaǵy Qazaq Ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıteti) KSRO tarıhy kafedrasynyń aǵa oqytýshysy. 1942-1943 jyldary - Qazaq memlekettik shet tilder muǵalimder ınstıtýtynyń (Abylaı han atyndaǵy Qazaq halyqaralyq qatynastar jáne álem tilderi ýnıversıteti) rektory. 1943-1946 jyldary - KSRO Ǵylym akademııasynyń Qazaq bólimshesiniń Til, ádebıet jáne tarıh ınstıtýty dırektorynyń ǵylymı jumystar jónindegi orynbasary. 1946-1952 jyldary Shoqan Ýálıhanov atyndaǵy tarıh, arheologııa jáne etnologııa ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri, sektor meńgerýshisi, bólim meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan.

Patshalyq Reseıdiń Qazaqstanda júrgizgen otarshyldyq saıasatyn zertteýmen shuǵyldanǵan. 1-orys revolıýtsııasy tusyndaǵy Qazaqstandaǵy qoǵamdyq-saıası ómirdiń erekshilikteri jaıynda eńbekter jazǵan. Ermuhan Bekmahanovtyń negizsiz aıyptalýyna qarsylyq tanytyp, onyń Kenesary Qasymuly bastaǵan ult-azattyq qozǵalysy týraly ǵylymı tujyrymyn qoldaǵan.

1952 jyly Bekejan Súleımenovtiń ózi keńestik totalıatarlyq júıe tarapynan qysymshylyqqa ushyraıdy. Onyń eńbekterine «reaktsııalyq pıǵyldaǵy baı feodaldardy, handar men sultandardy dáriptedi, ulttshyldyq ıdeıalardy nasıhattady» degen aıyptar taǵylyp, sot sheshimimen 25 jylǵa sottalǵan. Jazasyn Irkýtsk oblysyndaǵy eńbekpen túzetý lagerinde ótep júrgen kezinde 1954 jyly aqtalyp shyqqan. Osy jyly Shoqan Ýálıhanov atyndaǵy tarıh, arheologııa jáne etnologııa ınstıtýtyna ǵylymı qyzmetker bolyp jumysqa ornalasqan. 1957-1984 jyldary Shoqan Ýálıhanov atyndaǵy tarıh, arheologııa jáne etnologııa ınstıtýtynyń revolıýtsııaǵa deıingi Qazaqstan tarıhy bóliminiń meńgerýshisi qyzmetin atqarǵan.

HІH ǵasyrdyń sońy men HH ǵasyrdyń bas kezindegi agrarlyq máseleler, 1916 jylǵy kóterilis jáne Qazaqstandaǵy qoǵamdyq oı-pikir men aǵartýshylyq tarıhy týraly «Amangeldi Imanov - Qazaqstan azamattyq soǵysynyń batyry», «Qazaqstandaǵy 1916 jylǵy kóterilis», «Qazaqstandaǵy 1905-1907 jyldardaǵy revolıýtsııa», «Qaraǵandy kómir basseıiniń tarıhy», «Qazaq batyrlary»,«Agrarnyı vopros v Kazahstane v posledneı tretı XIX ı nachale XX v.» (Moskva), «Reformy 1867-1868 gg. v Kazahstane», «Kazahstan v sostave Rossıı v XVIII - nachalo XX veka» atty ǵylymı eńbekteri men derekti jınaqtaryn jarııalaǵan. Ǵalymnyń tikeleı basshylyǵymen 20-dan astam kandıdattyq dıssertatsııa qorǵalǵan.

Bekejan Súleımenov Ybyraı Altynsarınniń shyǵarmalaryna zertteýler júrgizip, 3-tomdyq jınaǵyn qurastyrýǵa jetekshilik etken. 5-tomdyq «Qazaq KSR tarıhy - Ejelgi dáýirden búgin kúnge deıin» jınaǵyn daıarlaýǵa qatysqan. 1980 jyly Qazaq KSR Ǵylym akademııasynyń Shoqan Ýálıhanov atyndaǵy syılyǵy berilgen.

Bekejan Súleımenov 1984 jyly 30 maýsymda Almatyda qaıtys bolǵan.

Derek kózi:

Qazaqstan ulttyq entsıklopedııasy 8 tom.