Sýbsıdııa saıasaty, jaıylym daýy, veterınarlardyń aılyǵy: Mınıstrliktiń alqa májilisinde ne aıtyldy
Jer lımıti jaıylym máselesin sheshe me?
Álem boıynsha jeriniń kóleminen 9 orynda, halqynyń sany jaǵynan 62 orynda turǵan Qazaqstanda jaıylymnyń tapshy bolýy nonsens ekeni talaıdan beri aıtylyp júr. Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi bul paradoksty retke keltirý úshin bir azamattyń jáne bir zańdy tulǵanyń ıeliginde bolýy múmkin alqaptyń shekti kólemin belgilep otyr. Vedomstvonyń keńeıtilgen alqa májilisinde vıtse-mınıstr Ábilhaıyr Tamabek sol lımıtterdiń kólemin atady.
«Bıylǵy 11 qańtarda Úkimet jer paıdalaný quqyǵy bir qolda bolýy múmkin aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jer ýchaskeleriniń shekti (eń joǵary) mólsherin bekitý týraly qaýly jobasyn maquldady.
Respýblıka boıynsha orta eseppen, tabıǵı-klımattyq jaǵdaılarǵa baılanysty sharýa jáne fermer qojalyqtary úshin aýyl sharýashylyǵy alqaptarynyń shekti (eń joǵary) mólsheri 35 myń gektar, zańdy tulǵalar úshin – 51 myń gektar mólsherinde belgilengen. Bul rette osy norma engizilgenge deıin berilgen jerler boıynsha tıisti taldaý júrgiziledi», - dedi vıtse-mınıstr.
Al jazda tipti buzaý jaıýǵa jer tappaı otyrǵan aýyldardyń máselesin jer túgendeý jumystary sheshýge tıis.
«Jer ınspektsııasynyń jumysyn kúsheıtý esebinen Memleket basshysynyń 2022 jyldyń sońyna deıin paıdalanylmaı jatqan jáne zańnamany buza otyryp berilgen 5 mln gektardan kem emes jerdi qaıtarý jónindegi tapsyrmasy merziminen buryn oryndaldy. Ótken jylmen salystyrǵanda tekserýler sany 9 ese, al tekserýmen qamtylǵan aýmaq 21 ese ósti», - dedi Ábilhaıyr Tamabek.
Onyń sózine qaraǵanda, atalǵan jer túgendeý jumystary jerdi ıgerý jumystarynyń jandanýyna túrtki bolǵan.
«Halyq malyn jaıý úshin jaıylym tapshylyǵy problemasyn sheshý úshin sharalar qabyldanýda.
Birinshi kezekte aýyldyq eldi mekenderdiń shekaralary memleketke qaıtarylǵan jaıylymdyq alqaptar men jerler, sondaı-aq memleket muqtajy úshin alynǵan jerler esebinen keńeıtiledi. Aýyl sharýashylyǵy qurylymdarymen olardyń jaıylymdaryn jeke qosalqy sharýashylyqtardyń ýaqytsha paıdalanýy týraly memorandýmdar jasalady. Jaıylymdardy basqarý jónindegi is-sharalar sheńberinde olarǵa bosalqy jerlerden jaıylymdyq alqaptar bere otyryp, jeke qosalqy sharýashylyqtardyń kooperatsııasy boıynsha jumys júrgizilýde», - dedi mınıstrdiń orynbasary.
Sýbsıdııa saıasaty jáne sanktsııa
Bıyl aýyl sharýashylyǵynda sýbsıdııanyń 10 túri joıylady. Mundaı shara Prezıdentitń tapsyrmasynan týyndap otyrǵan kórinedi. Sonyń aıasynda mınıstrlik tıimdiligi tómen ári jemqorlyqqa beıim sýbsıdııa túrlerin iriktep alǵan.
«Jalpy, tıimdiligi tómen jáne sybaılas jemqorlyq táýekelderi joǵary sýbsıdııalardyń 10-ǵa jýyq kishi túri joıylady.
Jalpy, Sýbsıdııalaý qaǵıdalarynyń barlyq jańa jobalary búgingi kúni memlekettik organdarda kelisý rásimin ótýde jáne jaqyn arada bekitiledi», - deıdi Ábilhaıyr Tamabek.
Sonymen qatar, bıyldan bastap barlyq sýbsıdııalar jalpy sıpattaǵy transferttermen jergilikti bıýdjetter bazasyna berilgen. Jalpy 2023-2025 jyldarǵa arnalǵan memlekettik qoldaý kólemi shamamen 400 mlrd teńge bolmaq. Mınıstr Erbol Qarashókeev óńirlerdiń bul qarajatty ıgerýdegi jaýapkershiligi sanktsııa salý tetigi arqyly kúsheıtiletinin atap ótti.
«Eger agroónerkásiptik keshendi sýbsıdııalaýǵa baǵyttalǵan qarajat, qandaı da bir óńirde basqa maqsattarǵa berilse, onda sýbsıdııaǵa qosymsha qajettilik paıda bolǵan kezde aıyppul sanktsııasy retinde qarajat respýblıkalyq bıýdjetten bólinbeıdi», - deıdi vedomstvo basshysy.
Sondaı-aq, mınıstrlik jylyjaı qojalyqtarynyń qystaǵy shyǵyndaryn jeńildetý úshin sýbsıdııalardyń kólemin ulǵaıtýdy josparlap otyr.
Sýbsıdııalaý máselesin de qosymsha qaraý kerek. Jylyjaılarǵa tólenetin sýbsıdııalardyń kólemin arttyrýdyń múmkindigin qaraımyz. Gaz tarıfiniń máselesi de bar. Óz usynystarymyzdy Úkimetke engizdik», - dedi mınıstr.
Bıyl veterınarlardyń aılyǵy ishinara ósedi. Naqtyraq aıtsaq, patogendigi I jáne II toptardaǵy bıologııalyq agenttermen jumys istegen veterınarlarǵa 35% jáne 50% mólsherinde qosymsha tólemder, eki laýazymdyq aılyq mólsherinde saýyqtyrý járdemaqysy tólenbek.
Alqaptar qurylymy ózgeredi
Mamyr aıynan bastap eldegi et eksporttaýshy óńirlerdiń qataryna soltústik, batys jáne ortalyq oblystardyń fermerleri de qosylýy múmkin. Bul úshin Halyqaralyq epızootıkalyq bıýro Qazaqstandy aýsyldan taza memleket retinde tanylýy kerek.
Aldaǵy jeti jylda aýyl sharýashylyǵy kooperatsııasyn damytý úshin 1 trln teńge kóleminde shaǵyn nesıe berý josparlanǵan. Sol arqyly 350 myńnan astam jumys ornyn quryp, mıllıonnan astam aýyl turǵynyn jumyspen qamtý kózdelip otyr. Sondaı-aq, Soltústik Qazaqstan oblysynyń tájirıbesi boıynsha fermerlerge azyq-túlik óndirýge 4 paıyzdyq nesıe berilmek.
Oblys ákimdikteriniń derekteri boıynsha 2023 jyly 23,2 mıllıon gektar alqapqa dán sebilýi kerek. Biraq onyń qurylymyna birqatar ózgerister engizý josparlanyp otyr.
«Dándi jáne dándi-burshaqty daqyldardyń egis alańdaryn 171,3 myń gektarǵa jáne qant qyzylshasyn 6,7 myń gektarǵa ulǵaıtý kózdelip otyr. Sondaı-aq, kókónis jáne baqsha daqyldarynyń 10,2 myń gektarǵa artýy boljanýda», - deıdi mınıstr Erbol Qarashókeev.
Onyń aıtýynsha, bıyl kúrish pen maqtadan bólek, birneshe maıly daqyldyń alqabynda qysqartý josparlanyp otyr.
«Ylǵaldy kóp qajet etetin daqyldarǵa keletin bolsaq, bıyl maqta alańyn ótken jylmen salystyrǵanda 13,8 myń gektarǵa azaıtý josparlanyp otyr. Osynyń nátıjesinde ol 112,5 myń gektar bolady.
Úkimettiń sýdy kóp qajet etetin daqyldar alańyn azaıtý jónindegi tapsyrmasyna qaramastan, kúrish alańdarynyń kólemi ótken jylmen salystyrǵanda 9,9 myń gektarǵa ulǵaıǵan.
Osyǵan baılanysty, Qyzylorda jáne Túrkistan oblystarynyń ákimdikteri bul máseleni baqylaýda ustaýy qajet. Maıly daqyldar boıynsha da alańdy 191 myń gektarǵa azaıtý josparlanýda. Bul maqsary zyǵyr jáne qysha sııaqty daqyldar», - dedi mınıstr.
Sondaı-aq, ol forvardtyq qarjylandyrý tásili áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik óndirisinde qalaı qoldanylatynyn túsindirdi.
«2023 jyldan bastap áleýmettik mańyzy bar tamaq ónimderin jetkizýge forvardtyq qarjylandyrýdyń jańa tásili 3 kezeńde engiziledi. Birinshi kezeń kúzgi jáne erte pisetin kókónisterdi forvardtyq satyp alýdy jáne keıin osy alynǵan kókónisti maýsymaralyq kezeńde naryqqa jetkizýdi qamtıdy. Bul kókónis baǵasynyń eń joǵary ósimi qystyń aıaǵynda jáne kóktemde bolýyna baılanysty», - dedi ol.
Mınıstrdiń sózine qaraǵanda, budan bylaı egin jumystaryn ýaqtyly júrgizý úshin kókónis óndirisi bir jyl buryn qarjylandyrylady.
«ıAǵnı, kelesi jyldyń erte pisetin kókónis ónimin alý úshin qarjy jylynyń 1 tamyzyna deıin, al kelesi jyldyń kúzinde pisetin kókónis ónimin alý úshin 1 qyrkúıekke deıin qarjylandyrylady», - dep túsindirdi mınıstr.
Atalǵan tásildiń ekinshi kezeńinde shıkizat satyp alý úshin óńdeýshi kásiporyndarynyń aınalym qarajatyn qarjylandyrý kózdelgen.
«Búgingi tańda Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrligi óńirler men qant zaýyttary arasyndaǵy memorandým aıasynda qant zaýyttarynyń aınalym qarajatyn qarjylandyryp jatyr. Sondaı-aq, qaraqumyq, kúrish jáne kúnbaǵys óndirýshilerin óńdeýshi kásiporyndar arqyly forvardtyq qarjylandyrý máselesi pysyqtalyp jatyr. Ony engizý 2023 jylǵy naýryzǵa josparlanyp otyr. Úshinshi kezeń arzandatylǵan astyqty memlekettik qoldaý jáne ótkizý tetikteri arqyly qarjylandyrýǵa baǵyttalady. Ony engizý 2023 jyldyń maýsym aıyna josparlanǵan», - dedi Erbol Qarashókeev.