Sý tasqyny: Bárine de daıyn bolýymyz kerek – Edil Jańbyrshın

<p>ORAL. KAZINFORM &mdash; Qazirgi kezde elimizde sý tasqynyna baılanysty ahýal barsha jurtshylyqty alańdatyp otyr. Sonyń ishinde Batys Qazaqstan men Atyraý oblystaryna Reseı aýmaǵynan bastaý alatyn Jaıyq ózeninen keletin qaýip seıilmeı tur. Osyǵan oraı BQO-ǵa jumys saparymen kelgen QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty Edil Jańbyrshın Kazinform tilshisiniń saýaldaryna jaýap berdi.</p>

- Edil Terekbaıuly, osynyń aldynda Atyraý oblysynda boldyńyzdar. Endi Batys Qazaqstanǵa keldińizder. Ne kórdińiz, ne túıdińiz ?

- Iá, Májilistiń bir top depýtaty birneshe kún Atyraý oblysynda boldyq. Jaıyq ózeni boıynda ornalasqan Mahambet aýdany, Atyraý qalasynyń hal-ahýalymen tanysyp, daıyndyq jumystaryn qaradyq. Sondaı-aq Qulsary qalasynda bolyp, úıleri sýǵa ketip, japa shekken turǵyndardyń ýájderin tyńdadyq, birqatar jaıttar boıynsha túsinik berdik. Olardyń barlyq talaptaryn oblys ákimi Serik Shápkenovke jetkizdik. Keıbir máseleler sol jerde sheshilip jatty. Zardap shekkenderge zalaldy óteý sııaqty máselelerge ýaqyt kerek. Qaýip tónip turǵan aımaqtyń biri – Batys Qazaqstan oblysy. Jaıyq ózeniniń Reseıden keletin tasqyn sýyn birinshi qabyldaıtyn da osy óńir. Oblystyq jedel shtabta bizge málim etkenindeı, 84 eldi meken men Oral qalasynyń ózine qaýip tónip tur. Qazir daıyndyq jumystary júrgizilip jatyr. Buǵan 350-deı aýyr tehnıka jumyldyrylǵan. Oǵan qosa respýblıka óńirlerinen arnaıy tehnıkalar kelip, qala men aýdandarǵa bólinýde. Reseı aýmaǵynan kele jatqan sýdyń deńgeıi óte joǵary. Bizge bergen málimet boıynsha Jaıyq ózeniniń Oral qalasy tusyndaǵy qaýipti deńgeıi 850 santımetr bolsa, Orynborda – 930 santımetr. Orynbor qalasynda sý deńgeıi 11 metr 87 santımetrge jetip, qaýipti shekten 2,5 metrge jýyq asyp ketti. Orynbordan Oralǵa kelgenshe, sýdyń tek qana 5 paıyzy jaıylyp ketedi eken. Sonda bul óte mol sý keledi degen sóz. Oraldaǵy Komıntern aýylynda bolyp, Jaıyqtyń jaǵalaýyn bekitý jumystarymen tanystyq. Kezinde kóp tehnıka Atyraý oblysyna qaraı jumyldyrylǵan edi. Bizdiń oıymyzsha, birinshi kezekte Batys Qazaqstan oblysynda qorǵaný is-sharalary alynýy kerek. Atyraýǵa barǵansha Jaıyq sýynyń 60 paıyzy jaıylyp ketedi eken, demek, sý deńgeıi túsedi. Qazirgi tańda Oralda ázirlik jumystary qarqyndy júrgizilip jatyr. Bógetterdiń bıiktigin 12 metrge deıin kóterýde. Degenmen keıbir jerlerden sý ótip ketýi múmkin. Oǵan da tehnıkalar, adamdar daıyn bolýy kerek. Batysqazaqstandyq kásipkerler, depýtattar da óz tehnıka, materıaldaryn berip, súbeli úles qosýda eken. Osyndaı qysyltaıań ýaqytta halyq aýyzbirshilik kórsetip, jumyla eńbek etýi kerek.

- Turǵyndardyń kóńil-kúıi qalaı eken ?

- Oral qalasyndaǵy servıs jáne jańa tehnologııalar kolledjiniń jataqhanasynda ornalasqan turǵyndarmen tildestik. Olar da «Jaǵdaıymyz jaman emes, balalar onlaın oqıdy», dep aıtyp jatyr. Medpýnktte dárigerler kezekshilik etedi, tegin tamaq uıymdastyrylǵan. Biz Batys Qazaqstan oblysynda birneshe kún bolamyz. Oqıǵa qalaı órbıdi, sonyń bárin qarap, baqylap, kómek kerek bolsa, járdemdesetin bolamyz. Sý kodeksi qabyldanaıyn dep jatyr, sý tasqynyn eskere otyryp, oǵan da ózgerister engizý qajet shyǵar.

- Sýǵa ketken turǵyn úılerdiń máselesi belgili ǵoı. Al saıajaı úıleri ne bolmaq ?

- Memleket basshysy da, Premer-mınıstr de eshkim, eshbir otbasy kómeksiz qalmaıdy dep shegelep aıtty. Qujaty bolmasa da, azamattarǵa járdem berilmek. Adam balasyna túsken qıyndyq bolǵannan keıin komıssııa bárin tekserip, baǵalap, qorytyndy shyǵarýy kerek. Sodan keıin ótemaqy memleket, sondaı-aq kásipkerler bar, basqa da qarjy kózderi esebinen beriledi nemese jańadan úı salynady. Bul jerde basa aıtatyn jaıt, jergilikti komıssııalar naqty jumys jasap, bıýrokratııalyq kedergilerge jol bermeı, ádil de tez sheshýi kerek. Qısyny tabylmaı jatsa, ortalyq organdarǵa júginýi qajet. Óıtkeni aldymyzda kúz bar, qys bar. Elimizdiń ońtústik óńirine qaraǵanda, Batys Qazaqstanda salqyn erte túsedi. Sondyqtan eki-úsh aıdyń ishinde sheship tastaýymyz kerek dep oılaımyn.

- Keıingi kezdegi boljam boıynsha Jaıyqtyń tasqyn sýy 17-19 sáýir aralyǵynda keledi dep jatyr ǵoı ?

- Iá, mamandar bárin esepteýde. Jaıyq kún saıyn kóterilý ústinde. Endi sol sharyqtaý shegi 18-20 sáýir shamasynda bolmaq dep aıtylýda. Sol kelgen kezinde kóremiz.

- Batys Qazaqstan oblysy sý tasqynynyń ekinshi tolqynyna barynsha daıyndalyp jatyr. Áleýmettik jelilerde qara aspandy tóndirip, qala túgel sýǵa ketedi eken dep jatqandar bar, buǵan baılanysty ne aıtar edińiz ?

- Ondaı adamdar tabylady. Keıbireýler bilmeı aıtady, keıbireý ádeıi taratady. Bul jerde, eń bastysy, resmı aqparat kózderine sený kerek. Ekinshiden, jedel shtabtar naqty aqparatty jasyrmaı, halyqqa lezde berip otyrýy qajet. Sonda ǵana dúrbeleń bolmaıdy.

- Áńgimeńizge rahmet.

Eske sala keteıik, budan buryn sý tasqynyna baılanysty Oral qalasynyń barlyq mektepteri onlaın oqytýǵa kóshetinin jazǵan bolatynbyz.

Sondaı-aq Májilis depýtattary Oralda úıi sýǵa ketken turǵyndardyń ótinish-tilegine qulaq túrdi.