Statıstıka sapaly ári durys bolsa, damý baǵdary burys bolmaıdy

ASTANA. QazAqparat - Statıstıka - el damýynyń aınasy. Latyn tilinen aýdarǵanda «status» ahýal-jaǵdaı degen maǵynany bildiretin statıstıkaǵa kópshilik qur jalpaq san-aıǵaq retinde qaraýy da múmkin. Alaıda, statıstıka - áleýmettik-ekonomıkalyq qubylystar men úderisterdi, olardyń qurylymyn, dınamıkasyn zertteıtin qoǵamdyq ǵylym salasy. Sondyqtan da, statıstıka qoǵamnyń kez kelgen salasyn qamtyp otyr, sol úshin munyń eldiń damýyndaǵy róli óte zor. Sonymen qatar, «statıstıkanyń qur ásheıin statıstıka úshin» jasalatyn zamany da kelmeske ketti. Endeshe dál osy salanyń shynaıylyǵy men sapalylyǵy memleket úshin asa mańyzdy bola túspek.

Búgin QR Statıstıka agenttiginiń basshysy Álıhan Smaıylov Májilistegi Úkimet saǵatynda bolyp, byltyrǵy jyldy qorytyndylap, aǵymdaǵy jylǵa josparyn baıandaǵan bolatyn. Qarasaq, qazaqtyń statıstıka júıesi jaman emes, álemdik ádistemelerdi sińire túsken, sońǵy ýaqytta tipti tyń jetistikterdi de baǵyndyrǵan. Alaıda májilismenderdiń statıstıkalyq málimetterge degen kúmáni birshama kemigenimen, áli de tolyq joıylmaǵanǵa uqsaıdy. Agenttik basshysynyń baıandamasyna den qoıǵannan soń, negizgi saýaldar da osy tóńirekte bolǵan edi. Sondyqtan da, osy statıstıka salasyndaǵy máselelerge qatysty Májilistiń Ekonomıkalyq reforma jáne óńirlik damý komıtetiniń tóraǵasy Seıitsultan Áıimbetov qosymsha baıandama jasap, ozyq halyqaralyq standarttarǵa sáıkes statıstıkalyq aqparattyń qurylymyn jetildirýdi kóldeneń tartqan bolatyn.

«Birinshiden, halyq úshin de, depýtattar úshin de ekonomıka salasy men el óńirleriniń damýyn taldaý, sondaı-aq strategııalyq jáne baǵdarlamalyq qujattarda kórsetilgen kórsetkishter máselesi ózekti bolyp qala berýde. Belgili bolyp otyrǵandaı, búginde Qazaqstanda el ekonomıkasyn, bilim berýdi, densaýlyq saqtaýdy, kásipkerlikti odan ári damytýǵa, halyqty aýyz sýmen, turǵyn úımen qamtamasyz etýge jáne taǵy basqalarǵa baǵyttalǵan 3 strategııalyq qujat, 3 strategııa, 2 doktrına, 20 tujyrymdama, 8 memlekettik baǵdarlama qabyldandy.

Biraq, ókinishke qaraı, búgingi tańda kórsetilgen baǵdarlamalyq qujattardy iske asyrý boıynsha aǵymdaǵy statıstıkalyq kórsetkishterdi tabý qıyn nemese olar múldem joq. Qazirgi kezde agenttik Údemeli ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damýdyń memlekettik baǵdarlamasyndaǵy kórsetkishter ındıkatorlaryna tek qana monıtorıng júrgizýde. Bul rette, ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damýdyń memlekettik baǵdarlamasyna osy monıtorıngti júrgizýge arnalǵan kórsetkishter bıznes-qoǵamdastyqtardyń múddeleri eskerilmesten, memlekettik organdarmen ǵana kelisilip júrgiziledi», - deıdi S. Áıimbetov. Buǵan qosa, depýtat salalardyń basqa da statıstıkalyq kórsetkishteri boıynsha olardyń anyqtyǵyna kúmán keltiriletinin aıtyp, «Agenttik pen mınıstrliktiń statıstıkalyq kórsetkishteri nelikten ár túrli?» degen saýaldy alǵa tartady.

Depýtat kótergen ekinshi másele, paıdalanýshylardy anyq jáne ózekti aqparatpen qamtamasyz etetin statıstıka, sondaı-aq statıstıkalyq derektermen tıimdi jáne yńǵaıly jumys isteý tásili máselesi. Bul rette komıtet tóraǵasy shaǵyn jáne orta kásipkerlikti damytý jónindegi kórsetkishterdi alǵa tartady.

«2013 jylǵy 11 qazanda Memleket basshysy Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda «statıstıka eldegi shaǵyn jáne orta bıznestiń óskenin kórsetip otyr. 2 jyl ishinde jeke kásipkerler sany 21 paıyzǵa ósse de, olardan túsetin salyqtyq túsimder bar bolǵany 11 paıyzǵa ósken», - dep atap kórsetti. Salyqtyq túsimderdiń ósýi jeke kásipkerler sanynyń ósýine nelikten sáıkes kelmeıdi degen zańdy suraq týyndaıdy? Sondyqtan da bizdiń Agenttiktiń saıtynan mynadaı kórsetkishterdi kórgimiz keledi: Kásipkerlik senimdilik ındeksi; Óndiristiń ósýin shekteıtin (kommertsııalyq kredıttiń joǵary paıyzyn; bilikti jumysshylardyń jetispeıtindigin; básekelesýshi ımportty qamtıtyn) faktorlar; Óndiristik qýattylyqtardy paıdalanýdyń ortasha deńgeıi; Básekelestik ortanyń jaı-kúıi. Bizdiń oıymyzsha, osylardy paıdalana otyryp memlekettik organdar men qoǵamdyq birlestikterden qosymsha derekterdi suratpaı-aq derbes taldaý júrgizýge bolady. Sonymen qatar, «Kólik», «Baılanys», «Innovatsııa» sııaqty kórsetkishteri boıynsha da kemshilikter oryn alǵan. Onda mynadaı statıstıkalyq derekter: qatty jabyndy joldary joq aýyldyq eldi mekenderdiń sany; halyqty televızııalyq radıohabar taratýmen qamtý; ekonomıkalyq qyzmet túrleri boıynsha tehnologııalyq ınnovatsııalardy paıdalanatyn shaǵyn jáne orta kásiporyndardyń úles salmaǵy jáne t.b. bolýy tıis», - deıdi Seıitsultan Áıimbetov.

Komıtet tóraǵasvy kótergen úshinshi másele statıstıkalyq esepter nysandarynyń sanyn azaıtý jáne olardy tapsyrý kezinde «on-laın» rejımin paıdalaný arqyly respondentterdiń júktemesin azaıtý. Aıta ketý kerek, bul baǵytta agenttik pen memlekettik organdar belgili bir jumystardy júrgizgen. Máselen, Agenttik 2012 jyly 361 statıstıkalyq nysandy qaıta qaraýdy usyndy. Osy kezeńde Agenttik 7 statıstıkalyq nysannyń kúshin joıdy. Sonymen qatar, respondentterge yńǵaıly bolýy úshin «on-laın» rejıminde Internet arqyly statıstıkalyq esepterdi toltyrý engizildi.

«Statıstıkalyq derekter boıynsha 2012 jyly Qazaqstanda 49 853 kásiporyn Internetti paıdalanǵan. Alaıda, «on-laın» rejımde statıstıkalyq esepterdi tapsyrý bar bolǵany 5%-dy nemese 2 552 kásiporyndy quraǵan jáne ol 2013 jyly tek 15 042-ge deıin ósken nemese - 30 %-dy quraıdy. Osyǵan baılanysty, Agenttiktiń esepterdi «on-laın» rejımde tapsyrý úshin Internetke qoljetimdiligi bar kásiporyndardy júz paıyz qamtý boıynsha pármendi sharalardy qabyldaýy qajet», - deıdi S. Áıimbetov.

Budan bólek, jıyn barysynda Statıstıka agenttiginiń Keden odaǵy men Dúnıejúzilik saýda uıymy elderiniń statıstıka organdarymen ózara birlesken is-qımylyna da basa nazar aýdarý qajettiligi kóterildi. Bul rette Keden odaǵy men Biryńǵaı ekonomıkalyq keńistik sheńberinde statıstıka salasyndaǵy qajetti qujattar qabyldanyp jatqanyna nazar aýdarylady. «Ókinishke qaraı, Keden odaǵy elderimen ózara saýda jónindegi statıstıka derekterinde Keden odaǵy sheńberinde aıyrmashylyqtar bar. Osyndaı jaǵdaı usynylatyn statıstıkalyq aqparattyń anyq emestigin kórsetedi. Bul bálkim respondentter usynatyn statıstıkalyq eseptiliktiń ádistemesi men nysany ár túrli bolǵandyqtan shyǵar. Sonda da, bizdiń elimizge BUU Statıstıkalyq komıssııasynyń biryńǵaı ádistemelik usynymyn qoldaný (Taýarlardyń halyqaralyq saýdasynyń statıstıkasy) jáne kásipkerlik sýbektileri men halyqty obektıvti jáne anyq statıstıkalyq aqparatpen ýaqtyly qamtamasyz etý úshin saýdany esepke alýdyń ortaq júıesin paıdalaný salasynda Keden odaǵynyń statıstıka organdarynyń ózara is-qımylyn jandandyrý qajet. Aldaǵy Dúnıejúzilik saýda uıymyna enýge baılanysty basqa elderdiń statıstıka organdarymen osyǵan uqsas jumys júrgizý mańyzdy», - deıdi S. Áıimbetov.

Sóz sońynda komıtet tóraǵasy Statıstıka agenttigi men memlekettik organdardyń Qazaqstannyń jetistikteri men qazaqstandyq damý modelin kórsete bilý jóninde keshendi sharalar qabyldaýy tıistigin de atap ótedi. «Muny naq osy resmı statıstıka derekteriniń negizinde iske asyrý qajet. Bul dybys- jáne beınerolıkterdi, ınternet-resýrstardy qosa alǵanda, buqaralyq aqparat quraldaryn paıdalaný, ulttyq televızııa arnalaryndaǵy baǵdarlamalar arqyly mindetti túrde kórsetý jolymen júzege asyrylady. Buǵan qosa, osy is-sharalar halyqtyń statıstıkalyq derekterge degen senimin kúsheıtip, statıstıka organdarynyń jumysyn keńinen taratýǵa yqpal etedi»,- deıdi komıtet tóraǵasy Seıitsultan Áıimbetov.