Sottalǵan adam qaıta qylmys jasamasa eken - probatsııa qyzmetkeri
- Áńgimemizdi týyp-ósken jerińizden bastasaq...
- Shyǵys Qazaqstan oblysy Tarbaǵataı aýdanynda dúnıege keldim. Mektepten túlep ushqannan keıin Óskemendegi Zań kolledjine oqýǵa tústim. Odan keıin Qazaqstan-Amerıkandyq erkin ýnıversıtetinde «zańger» mamandyǵy boıynsha dıplom aldym. 2010 jyldan beri probatsııa salasynda eńbek etip kelemin. Al, qalalyq probatsııa qyzmeti bastyǵynyń orynbasary laýazymyna taǵaıyndalǵanyma 9 jyl boldy. Osy ýaqyt ishinde shamamen 6-7 myń sottalǵan adamdy esepten ótkizdik.
- Qylmys jasaǵan adamdarmen jumys istegen qıyn shyǵar?
- Qandaı da bir qylmys jasap, sot úkimimen bas bostandyǵynan shektelgender, belgili bir laýazymdarda qyzmet isteýge tyıym salynǵandar, túrmeden jazasyn ótep shyqqandar, qaramaǵynda jas balalarynyń bar bolýyna baılanysty jaza óteý merzimi keıinge shegerilgender bizge esepke turǵyzylady. Sot taǵaıyndaǵan merzim aıaqtalǵanǵa deıin baqylaýymyzda bolady. Olardyń qaıta qylmys jasamaýyn qadaǵalap, áleýmettik-quqyqtyq kómek kórsetemiz. «Jańylmaıtyn jaq, súrinbeıtin tuıaq joq» dep, ómirleriniń áli alda ekenin aıtyp, bárin qaıta bastaýǵa bolatynyn túsindiremiz.
Osy jyldyń mamyr aıynan bastap keıbir mindetterimiz jergilikti atqarýshy organdarǵa júkteldi. Máselen, eseptegi azamattarǵa kásiptik bilim berý, jumyspen qamtamasyz etý degendeı. Bul óte mańyzdy. Sebebi bilimi, jumysy bar adamnyń zańdy qaıta buzýy sırek.
Jumys barysyn túsindire keteıin. Sottalǵan adamnyń úkimin alǵannan keıin, ony shaqyryp esepke qoıamyz. Betpe-bet jolyǵyp, jeke paraqshasyn ashamyz. Qujattaryn jınaýǵa kómek kórsetilip, turatyn jerleri joqtar qala ákimdiginiń ońaltý ortalyǵyna ornalastyrylady.
- Kóbine qandaı qylmys jasaǵandar esepke alynady?
- Urlyq, tonaý jasaǵandar, adamdy jaraqattaǵandar túsip jatady. 12 jyl tájirıbemde qylmysyn qaıtalap, bizde 3-4 ret esepke alynǵan adamdar da kezdesti.
- Esepte tursa da, qaıta qylmys jasaıtyndar kóp pe?
- Osy jyldyń 4 aıynda qaıtalama qylmys jasaǵan 6 adam tirkeldi. Bul ótken jylǵy kezeńmen salystyrǵanda 2 adamǵa az. Basty mindetimiz – sottalǵan adamdy durys jolǵa salý bolǵandyqtan, osyndaı jaǵdaılardyń azaıǵany bizge qýanysh. Ár azamatty esepke qoıǵanda, erteń qoǵamda óz ornyn taýyp, el qatarly adal eńbekpen nápaqasyn taýyp, zańdy buzbasa eken degen tilek, nıetimiz bolady.
- Qazirgi ýaqytta Óskemendegi probatsııalyq esepte qansha adam tur?
- Byltyr el Táýelsizdiginiń 30 jyldyǵyna oraı raqymshylyq zańymen 50 adam jazasyn óteýden bosatylyp, 70 sottalǵannyń jaza merzimi qysqartyldy. Bul kóbinese jeńil qylmys jasaǵandarǵa qatysty. Amnıstııaǵa deıin shahar boıynsha esepte 240-250 adam turdy. Qazir 170 adam qaldy. Alaıda, bul - ýaqytsha qubylys. Birneshe aıdan keıin túzetý mekemelerinen bosap shyqqandar qosylyp, esepte turǵandar qaıta kóbeıedi.
- Jaqynda ShQO-da birneshe azyq-túlik dúkenin tonaǵany úshin sottalǵan er adam probatsııa qyzmetkerine pyshaqpen shabýyl jasaǵan bolatyn. Jalpy, jumys barysynda osyndaı oqıǵalar qanshalyqty jıi bolyp turady?
- Qyzmet barysynda ártúrli jaǵdaılar bolyp jatady. Biraq probatsııa qyzmetkerlerine jıi shabýyl jasalady deýge kelmes. Búginde qalalyq probatsııa qyzmetinde shtatta 15 adam jumys isteıdi. Olardyń jartysyna jýyǵy – qyzdar. Shen taqqan názik jandylar erlermen teńdeı qyzmet atqaryp júr. Kún-túnge qaramaı sottalǵandardy úılerine baryp tekserip, prıtondardy aralaıdy.
Keıbir esepte turǵan azamattar arasynda úılerine kelgen qyzmetkerlerdi telefonmen vıdeoǵa túsirip, ersi minez kórsetetinder bolady. Sondaı jaǵdaıda sabyrlyq tanytyp, túsindirý jumystaryn júrgizemiz.
- Probatsııa qyzmetkeriniń boıynda taǵy qandaı qabilet bolýy kerek?
- Ár jumystyń óz qıynshylyǵy bar. Adam tańdaǵan mamandyǵyn jaqsy kórýi tıis. Eń bastysy, osy dep oılaımyn. Bizdiń salada isteý úshin eń qajeti sol - shydamdylyq, tózimdilik. Kerek kezde psıholog bolyp, sottalǵandardyń tilin taba bilý - shart. Ár adammen esepke qoıylǵan kúnnen bastap durys sóılespeseń, odan keıin jolǵa salý qıynǵa soǵady.
- Qıyndyqqa shydamaı, jumystan shyǵyp ketkender bola ma?
- Jastar arasynda basqa salaǵa bet buratyndar bolyp jatady. Bul negizinen jumystyń qıyndyǵynan emes, kóbirek aqsha tapsaq degen oımen bolady. Sol úshin probatsııa qyzmetkerleriniń eńbekaqysy kóterilse degen tilegimiz bar. Odan keıin bizde kúshtik qurylymdardyń basqa salalaryndaǵy sekildi páteraqy qarastyrylmaǵan. Al, qatarymyzdaǵy páter jaldap júrgen jastardyń kóbisi aılyǵynyń jartysyn soǵan ketiredi. Sóıtip, bala-shaǵasyn asyraýǵa jalaqysyn jetkize almaı, kúnkóristiń qamymen kásipkerlikke bet burýǵa májbúr bolady.
- Otbasyńyz jaıly aıtyp ótseńiz...
- Jubaıym Dınara ekeýimiz 2005 jyly shańyraq kóterdik. 3 balamyz bar. Úlkenimiz kolledjde stýdent, kishimiz balabaqshaǵa barady. Áıelimniń mamandyǵy – pedagog. Qazir balabaqshada logoped bolyp jumys istep júr.
- Áńgimeńizge kóp rahmet!