Sońyna deıin joǵalǵan adam tiri tabylar dep úmit úzbeımiz – volonter
— Volonterlikke qalaı kelgenińiz esińizde me, ne sebep boldy?
— Árıne, esimde. Ol kezde Qyzyljar aýdany Beskól aýylynda turamyn. Aýylda ul bala joǵaldy, ol meniń kishi qyzymmen jasty edi. Birden áleýmettik jelide top qurylyp, meni de bireý oǵan qosty. Sol jerde balanyń fotosy men aqparat bar qaǵazdy taratyp, qabyrǵalarǵa japsyrý mindeti qoıyldy. Buǵan deıin volonterlikpen aınalyspasam da, jumystan suranyp, baǵdardy japsyrýǵa attandym. Birer saǵattan keıin bala din aman tabyldy.
Bizdiń úılestirýshimiz boldy, Natalıa Shymkentten onlaın jumys istedi. Volonterlerdiń arasyndaǵy belsendileri únemi izdeýge jáne túrli aktsııalarǵa, is-sharalarǵa qatysatyn. Sonyń arasynda men de barmyn. Maǵan adam joǵalǵan kezde aýrýhanalarǵa, máıithanalarǵa habarlasý mindeti júkteldi. Ony jaýapkershilikpen atqarýǵa tyrystym, sol sebepti ýaqyt óte kele Natalıa maǵan óz ornyna úılestirýshi bolýdy usyndy. Bastapqyda qoryqqanym ras, biraq, bizdiń óńirde adamdar az joǵalady, sondyqtan kelisimimdi berdim. Úılestirýshi bolýǵa keliskenime ókingen kezderim boldy, óıtkeni adamdar kúnde joǵalady. Keıde qatarynan birneshe adamdy izdeýge týra kelip jatady. Respýblıka boıynsha barlyq volonterlik toptardyń úılestirýshileri otyratyn top bar. Ol jerge búkil Qazaqstan boıynsha joǵalǵan adamǵa baǵdar túsedi. Ony biz ózimizdiń áleýmettik jelidegi paraqshalarymyzda taratamyz. Aryz túsken jaǵdaıda polıtsııa jyldam áreket etip, izdeýge kirisedi. Mundaıda tez tabylýy múmkin. Bastapqyda biz bólek, polıtsııa bólek jumys istedi. Keıin uıymdy tirkep, memorandýmǵa otyryp, qazir birge jumys istep jatyrmyz.
Tártip saqshylarymen alǵashqy birlese izdegen adamymyz — memlekettik qyzmetshi boldy. Jigitti birneshe kún izdedik. Tańerteńnen túnge deıin Esil ózeniniń jaǵasyn sharladyq, ıesiz turǵan úılerdi, garajdardy tekserdik. Sońyna deıin tiri tabylar dep sendik. Biraq, ókinishke oraı, qaıtys bolǵan eken. Muny men ózim qıyn qabyldadym. Tek kúıeýim «eger sen ár oqıǵany osylaı júregińmen qabyldaıtyn bolsań volonterlikti tasta» degesin, ózimdi qolǵa aldym. Árıne, ár jaǵdaı erekshe, ár joǵalǵan adamdy jaýapkershilikpen izdeımiz, tabylsa eken dep tileımiz.
— Sizderdiń uıymdaryńyzdyń negizgi mindeti joǵalǵan adamdardy izdeý ǵoı, ol qalaı júzege asady?
— Iıa, úıinen shyǵyp, habarsyz ketken, joǵalǵan adamdardy izdeımiz. Týystyq baılanystyń úzilýi degen bar, biraq, biz onymen kóbine aınalyspaımyz. Keıde túrli aktsııalarǵa qatysamyz. Biraq bizdiń jumysymyz — joǵalǵan adamdardy tabýǵa baǵyttalǵan. Ol eki túrli jolmen júrgiziledi, aqparattyq jáne jınalyp, izdeýge shyǵý. Orta jastaǵy adamdardy ádette áleýmettik jeli, baǵdar taratý arqyly izdeımiz. Al qarttardy, psıhıkalyq jáne basqa da aýrýy bar jandardy, balalardy tártip saqshylarymen birge izdeýge shyǵamyz.
— Joǵalǵan adam jaıynda jazbany áleýmettik jelide jıi kezdestiremiz. Bir jylda qansha adam joǵalǵandyǵy, qanshasynyń tabylǵandyǵy týraly statıstıka bar ma?
— Iıa, árıne, bıyl byltyrǵyǵa qaraǵanda joǵalǵandar sany kóp. Jyl basynan beri adamdy izdep tabýǵa kómektesýimizdi surap 45 ótinish tústi. Olardyń 36-sy aman-esen tabyldy. Sonyń ishinde altaýy — 12 jasqa deıingi bala, beseýi — 12 men 18 jas aralyǵyndaǵy jasóspirim. Toǵyz adamnyń denesi tabyldy, aralarynda balalar joq. 19 ret izdeýge shyqtyq, sonyń ishinde úsheýinde bizdiń volonterler joǵalǵan adamdy ózderi tapty. Polıtseıler bizge qaraǵanda tez tabady, biraq sońǵy kezde volonterler biraz tájirıbe jınady, kóp nárseni úırendik. Aramyzǵa jańadan volonter qosylsa, ony mindetti túrde oqytyp-úıretemiz. Qaýipsizdik birinshi orynda turýy tıis, ekinshiden is-áreket algorıtmin bilýi tıis.
Máselen joǵalǵan adamdy nemese onyń denesin taýyp aldy, ári qaraı ne isteýi kerek? Sondaı-aq tártip pen komandalyq rýh ta mańyzdy. Muny únemi talap etemin. Sharshaıtyn da kezderimiz bolady, ondaıda jınalyp, túrli trenıngter ótkizemiz, bir-birimizben kezdesý, áńgimelesý arqyly qýat alamyz.
— Keıbiri 2-3 kúnde, endi biri birneshe aptadan keıin aman-esen tabylyp jatady. Olar joǵalý sebepterin qalaı túsindiredi.
— Ómirde ártúrli jaǵdaı bolady. Biri oılamaǵan oqıǵaǵa urynyp jatady, endi biri janjaldasyp, baılanysty úzedi. Alys jolǵa shyǵyp, aqsha-qujattaryn joǵaltýyna baılanysty músápir kúı keshetinder bar. Taǵy bir adamdar basqa qalaǵa, basqa memleketke jumys isteýge ketip, ózin artynda izdeıtin adam barlyǵyn oılamaıdy. Habarsyz ketkendikten týǵan-týystary ýaıymdaıdy. Joǵaldy dep izdeý jarııalaǵan adamdarymyz ózderi týraly baǵdardy kórip, habarlasyp, «meni kim izdep jatyr» dep suraıtyn kezder de bolady. Men tabyldym, jazbany alyp tasta dep telefon arqyly ótinetinder de bar. Biraq, biz tolyq kózimiz jetpeıinshe, ıaǵnı týǵan-týystary nemese polıtsııa habarlasqansha deıin baǵdarǵa tıispeımiz. ıAǵnı qaıta-qaıta tekserip, barynsha naqty aqparat jarııalaýdy ózimizge mindet etip aldyq.
— Qaıda júrgenin eshkimge habarlamaı nemese iship ketip, saldarynan basqalardy ábigerge salǵan adamdarǵa ákimshilik jaza qarastyrylǵan ba? Óıtkeni ony izdeýge qanshama kúsh-qarajat jumsalady…- Shynymdy aıtsam, ákimshilik jaza týraly estimeppin. Biraq, eger kámelet jasyna tolmaǵan joǵalsa jáne bul oqıǵa birneshe ret qaıtalansa, onda ata-anaǵa óz mindetin tıisti oryndamaǵany úshin aıyppul salynady.
— Adamdy izdep tabýda qandaı da bir áreket algorıtmi bar ma?
— Iıa, mysaly, bizge týysy joǵaldy dep habarlasty delik. Biz odan polıtsııaǵa ótinish jazylǵan-jazylmaǵandyǵyn bilemiz. Eger polıtsııaǵa habarlaspaǵan bolsa, biz adamdy izdeýden bas tartamyz. Sondyqtan adam joǵalǵan jaǵdaıda «102» nómirine habarlasý kerek. Oqıǵa ornyna operatıvti top keledi nemese jaqyn jerdegi polıtsııa bólimshesine baryp aryz jazǵan jón. Tek sodan keıin biz saýalnama berip, habarsyz ketken jan jaıly tolyq aqparat alamyz. Ótinish berýshiden tek shyndyqty aıtýdy suraımyz, eger adam ishimdikke nemese esirtkige jaqyn bolsa, ony aıtýy tıis. Bul bizdiń jumysymyzdy jeńildetedi. Іzdeý aıasyn naqtylaıdy. Osydan keıin fotosyn alyp, baǵdardy áleýmettik jelide jarııalaımyz. Keıde polıtsııadan habarlasyp, joǵalǵan adamdy tabýǵa kómektesýimizdi suraıdy. Mundaıda biz mindetti túrde týǵan-týystarynyń telefonyn alamyz, tek solardyń ruqsatynan keıin ǵana baǵdardy jarııalaımyz. Óıtkeni adam tabylǵan jaǵdaıda da ol óshirilmeıdi, bizdiń paraqshamyzda qala beredi.
— SQO-da Lider.kz volonterlik qozǵalysynan basqa habarsyz ketken adamdardy izdeýmen aınalysatyn basqa uıymdar bar ma?
— Bar, biraq, olar biz sııaqty belsendi emes. Máselen, áli kúnge deıin tabylmaǵan Agafonova degen zeınetkerdi biz «Qamqor» uıymynyń volonterlerimen birge izdedik. https://kaz.inform.kz/news/iz-tuzsiz-zhogalgan-sko-turgynyn-ush-ay-boyy-izdep-zhatyr_a3726949/ Biz barlyǵymen jaqsy qarym-qatynas ornatqanbyz. Óıtkeni bul iste básekelestik bolmaýy tıis. Biz adam izdeýmen aınalysamyz, al ony kim tabady, biz be nemese basqa volonterler me nemese polıtsııa ma — mańyzdy emes.
— Jumystaryńyzda eń qıyny ne?
— Meniń bul uıymda úılestirýshi bolyp júrgenime bıyl altynshy jyl. Sondyqtan jumysymyz bir jolǵa qoıylǵan, jaqsy komanda jınalǵan. Tájirıbe bolǵandyqtan ár oqıǵany da burynǵydaı kóńilge alyp, júrekpen qabyldamaýdy úırendik. Árıne, izdegen janymyzdyń denesin tapqan sát — eń qıyny, óıtkeni biz sońyna deıin úmit úzbeımiz. Bizdiń mindetimiz — óz erkimizben kómektesý, sol sebepti eshkimdi tárbıeleýge quqymyz joq, joǵalǵan adamdardyń áleýmettik jaǵdaıyna, dinı ustanymyna, taǵy da basqa erekshelikterine qaramaımyz. Emotsııaǵa berilmeı, salqynqandylyqpen jumysty atqarýǵa tyrysamyz. Sondaı-aq nemquraılyqqa urynbaý úshin de túrli oqýlar uıymdastyrylady, psıhologtarmen kezdesip turamyz.
— Esińizde jattalyp qalǵan oqıǵa bar ma?
— Dementsııa sındromy bar ájeı úıinen shyǵyp ketip, sol kisini izdeýge attandyq. Ony qalanyń birneshe aýdanynda, qala syrtynda kórgender boldy. Birneshe kún polıtsııamen birge izdedik. Ádette mundaıda adam ushty-kúıli joǵalyp, tek birneshe jyldan keıin ǵana denesi tabylyp, DNK arqyly ǵana kim ekeni anyqtalyp jatady. Pandemııa kezi bolatyn, avtobýstar júrmeıdi, jaıaýlap-jalpylap júrmiz. Soǵan qaramastan izdemegen jerimiz joq, tańerteń qaıta jınalatyn bolyp sheshtik. Al erteńine bir er adam habarlasyp, ol ormanshy eken, «maǵan áıelim baǵdar berdi, aǵash arasynda kele jatyp soǵan uqsaıtyn áıeldi kórdim, túsirgen vıdeony kórińizshi, jibereıin» dedi. Iıa, bul biz birneshe kúnnen beri taba almaı júrgen ájeı edi. Ormanshyǵa eshqaıda jibermeı, toqtata turyńyz dep eskerttim. Keıin qyzyna habarlasyp, baryp alyp kettik. Búginde ájeı qaıtys boldy, al týǵan-týysymen áli kúnge deıin habarlasyp turamyz. Sol jasy kelgen áıel birneshe táýlik boıy ormanda adasyp júrgen ǵoı. Tapqan kezde tabany jarylyp, qanaǵan boldy, biraq birneshe kún boıy ormandy kezgeni esinde joq. Buǵan deıin nemquraılyq týraly aıttym ǵoı, mine osy áıeldi bir tapqanǵa deıin de er adam kórgen, biraq eshkimge habarlamaǵan. Ol baǵdardaǵy telefon nómirlerin polıtsııanyki dep oılap, qoryqqannan habarlaspaǵanyn aıtty, ıaǵnı esi kiresili-shyǵasyly ájeıdiń ómirine nemquraılyq tanytqan. Al birde Aqmola oblysyndaǵy áriptesterimiz habarlasyp, júkti áıeldiń eki balasyn úıde tastap ketip qalǵandyǵy týraly aıtty. Ony bizdegi vokzalda bireýler kórip, baǵdar boıynsha tanyǵan eken. Úıden jaıdan-jaı ketip qalýy múmkin emes qoı. Keıin anyqtasaq, áıeldiń kúıeýi issaparda júr, olar ursysyp qalǵan. Kelinshek telefon kótermegen, áleýmettik jelige kirgenimen jaýap bermegen. Sondyqtan ýaıymdap, ábden berekesi ketken kúıeýine beınejazba jazyp ornalastyrýdy usyndyq. Keshke áleýmettik jelýge saldyq, tańerteń áıeli jaýap berip, erli-zaıypty tatýlasty. Keıin olar balalaryn alyp Astanaǵa kóship ketti. Men kópke deıin habarlasyp, qal-jaǵdaılaryn bilip turdym.
— Kez kelgen adam volonter bola ala ma?
— Buryn ııa, kez kelgen adam volonter bola alady dep aıtar edim. Biraq, komandamyzǵa qanshama adam keldi, olardyń keıbiri kóp bolsa bir aptaǵa ǵana shydap, ketip qalady. Ókinishke oraı, qazir bireýdiń qaıǵysyna, qýanyshyna ortaqtasa alatyn adamdar az. Sondaı-aq otbasy men qoǵamdyq jumysty qatar alyp júrý ońaı emes. Sondyqtan men volonterlerime birinshi kezekte otbasyń turýy kerek dep aıtyp otyramyn. Jumystan sharshap kelgen kúıeýin tamaqtandyrmaı, «birdeńe jeı salshy, men adam izdeýge kettim» deý durys emes. Jańadan kelgender «joǵalǵan balany izdeý kerek, durys, aýyratyn qart adam adasyp ketti, ııa, tabý kerek. Al ishkilikke salynǵan, ne úıi, ne kúıi joq adamdy nege izdeımiz» dep suraıdy. Ol adamnyń ata-anasy, baýyrlary bar, olar ýaıymdap, izdep jatyr, jalpy adamdardy jaman-jaqsy, baı-kedeı dep bólýge bolmaıdy dep esepteımin. Biz tek qylmyskerlerdi ǵana izdemeımiz, oǵan tyıym salynǵan. Sondyqtan, volonterlik ekiniń biriniń qolynan kele bermeıdi.