SQO-da qaı jerde balyq aýlaýǵa bolady – balyqshy keńesi
- Aleksandr, balyq aýlaýmen qashannan aınalysasyz?
- Árkim bos ýaqytyn barynsha hobbıine arnaǵysy keledi ǵoı. Men jeke kásipkermin. Sol sebepti aptanyń kez-kelgen kúni balyq aýlaýǵa shyǵyp kete alamyn. Balyq aýlaýǵa bala kezden áýespin, biraq tek sońǵy alty jyldyń kóleminde ǵana oǵan kádimgideı bet burdym. Ákem áýesqoı balyqshy, desek te sekseninshi jyldary balyq aýlaýdan kásiporyndar arasynda jarys ótkende ol Petropavl boıynsha ekinshi oryn alǵan.
Balyqshylar ártúrli bolyp keledi, bireýi súıikti isimen aınalysý úshin kún, saǵat sanaıdy, endi biri múmkindik bolǵanda qarmaǵyn alyp kólge attanady. Oǵan qarmaǵyn balyq qapsa bolǵany, usaq, móńke nemese shabaq bola ma – báribir. Keıbiri erekshe balyq ustaý úshin aqyly kólge barady, al bireýler jaqyn mańdaǵy Esilge bara salýy múmkin. Men balyq aýlaýmen qazir kásibı túrde aınalysamyn, ıaǵnı usaq balyq meni qyzyqtyrmaıdy, kólderge de tańdap baramyn.
Eń bastysy áıelim meniń balyq aýlaýǵa barǵanyma qarsy emes, balamnyń qyzyǵýshylyǵy bar, buryn birge jıi baratynbyz, qazir shetelde turady. Kelgen kezde úsh býyn jınalyp balyqqa shyǵamyz, áńgime-dúken quramyz, ári tabıǵat adamǵa tynyshtyq syılap, kúsh-qýat beredi.
- Osy aralyqta ustaǵan rekordtyq balyǵyńyz, salmaǵy qansha boldy ?
- Ómirimde ustaǵan eń iri balyǵym... Negizi bulaı aıtqan durys emes shyǵar, máselen kókserke kóp bolsa 5-7 kg ǵana tartady, jalpy balyqtyń ár túrinen oljam bar, salmaǵy 9 kg bolatyn shortandy qarmaqqa ustaǵanmyn. Tuqy balyǵynyń eń úlkeni 4,8 kg boldy. Móńke boıynsha rekord – 1,7 kg. Negizinen ózim osy balyqtardy aýlaımyn.
Jaz ýaqytynda Esil ózenine tuqy, kókserke jáne shortanǵa shyǵamyn. Jyltyraýyǵy bar qarmaqpen aýlaǵan unaıdy. Ol jyltyraqty ózim isteımin.
Ózim balyq aýlaýdy lotoreıaǵa teńer edim, óıtkeni balyq aýlaýǵa shyqtyń, seni alda ne kútip turǵanyn bilmeısiń, qarmaqty qaba ma, joq pa, qandaı balyq túsedi? Sonysymen de qyzyq.
- Túrli oqıǵalar da bolyp turatyn shyǵar ?
- Iıa, ár sapar saıyn bolady. Máselen, balyq aýlap otyrsyń, bir kezde qaltqy qozǵala bastaıdy, tartqan kezde janama ekinshi balyq qarmaqqa denesinen ilinip shyǵady. ıAǵnı oılamaǵan jerden qasynan júzip bara jatqan balyq ta qarmaqqa ilegip qalǵan. Osylaısha qarmaqty sýǵa bir salyp, eki balyq ustaıtyn kezder bolady.
Qorqynyshty jaǵdaıǵa kólge balyq aýlaýǵa mas kúıde keletinderdi jatqyzar edim. Óıtkeni kópshilik kól basyna balyq aýlaýdy syltaýratyp, demalý úshin keledi. Spırttik ishimdik ishkennen keıin motorly qaıyqqa minedi. Olar mundaıda qaýipsizdik sharalaryn umytady, óz isterine jaýap bere almaıdy, avtokólikti mas kúıde basqarǵanmen birdeı ǵoı. Kóz aldymda sýǵa batyp ketken jaǵdaılar boldy, biz olardy qutqara almadyq. Qaýipsizdik birinshi kezekte turýy kerek. Qutqarý jıletin umytpaǵan jón. Balyqshylardyń keıbiri muz qalyńdamaı jatyp ústine shyǵady, úılerinde jeıtin tamaq joq, sol balyqqa qarap qalǵandaı, keıbirine, shynynda da sońǵy balyq bolyp jatady...
Qazir ózim jel soǵa bastasa bárin tastaı salyp, jaǵaǵa shyǵamyn. Oǵan myna bir oqıǵa sebep: Petropavldan 180 km jerdegi Kishi Torańǵul kóline bardyq. Kól úlken, jel turǵanda kádimgideı tolqyn paıda bolady. Biz jaǵalaýdan 80-100 metr jerde kól ústinde júrgenbiz, bir kezde oılamaǵan jerden daýyldatyp, úlken tolqyndar paıda boldy. Úrlemeli qaıyǵymyz basqarýǵa kelmeı, jaǵalaýdan soqqan jel kól ortasyna ıtere bastady. Motoryn da qostyq, eskekpen de estik, nátıjesinde aman-esen jaǵaǵa shyqtyq. Jan tátti, sol joly qatty qoryqtym.
Al túngi balyq aýlaýdyń romantıkaǵa toly óz qyzyǵy bar. Balyq sorpasyn pisirip, shegirtkeniń shyrylyn tyńdap, aspanǵa qarap jatqanǵa ne jetsin! Juldyzdy aspanynyń ózi erekshe ǵoı, qalada eshqashan ondaı aspandy kórmeısiz. Qolyńdy sozsań jaqut juldyz saýsaǵyńa ilingendeı!
- SQO kólderiniń, munda balyq aýlaýdyń ereksheligi nede? Qaı kólder qazir balyqshylar arasynda tanymal ?
- Elimizdiń ońtústik óńirlerinde de balyq aýladym. Balqashqa keletin bolsaq, eń aldymen balyqtardyń alýandyǵyn aıtýǵa bolady, Mysyr eline saıahattaǵanda da hobbıimdi umytqan joqpyn, biraq, meniń pikirimshe, SQO-da balyq aýlaǵanǵa eshteńe jetpeıdi. Nelikten? Aldymen bizdiń kólder shaǵyn, ıaǵnı balyqty izdeý anaǵurlym jeńil, erekshe balyqtar da jeterlik. Іrilerdiń qataryna jatatyn Shaǵly, Úlken, Kishi Torańǵul kólderin, Sergeev sý qoımasyn alaıyq, ol jerlerde iri balyqtardy ustaýǵa bolady, biraq qaı jerinde baryn bilý úshin aldymen zerttep alǵanyń jón, oǵan birer kún ýaqytyń ketýi múmkin.
Aýlaıtyn balyǵyńa qaraı kóldi tańdaısyń. Qazir balyqshylar baratyn negizgi kólder – Jambyl aýdany Sımakı eldi mekeni mańyndaǵy Peschanoe jáne Mamlıýt aýdany Tokarevka eldi mekeni mańyndaǵy Fedoseevo kóli. Birinshisi Petropavldan 100 shaqyrym jerde bolsa, ekinshisi jaqynyraq, ara qashyqtyq 70 km-deı. Munda tuqy, shortan balyǵy kezdesedi. Shortandy sondaı-aq Bezkamyshka kólinen jáne Esil ózeninen aýlaýǵa bolady.
- Kólderge joldama SQO-da qansha turady, baǵasy kóńilińizden shyǵa ma?
- Joldama baǵasy bizdiń óńirde óte qymbat. Kórshi Aqmola oblysymen salystyrsaq, bir táýlikke arnalǵan joldama 280 teńge turady, eń qymbatyn 500 teńgege alýǵa bolady. SQO-da eń arzany 1,5 myń teńge, eń qymbaty 4 myń teńgege jetedi. Eki óńirdegi aıyrmashylyq nege jer men kókteı? Nelikten muny eshkim baqylamaıdy? Bul óńir balyqshylarynyń negizgi problemasy.
- Balyq aýlaýdy endi bastap jatqan balyqshyǵa qandaı keńes beresiz?
- Kópshilik qatelesip baryp, úırenip jatady. Mende de solaı boldy. Birden, esh tájirıbesiz tuqy balyǵyn aýlaımyn dep sheshtim. Keıin bildim, onyń qyr-syry kóp eken, sondaı-aq tuqy aýlaıtyndar jeke top, negizinen ol baılardyń hobbıi, óıtkeni kerek-jaraǵy qymbat turady.
Alty jyldyń ishinde jınaǵan az-muz tájirıbem bar, biraq áli de úırenip jatyrmyn.
Qazir balyqshylar óte kóp, búginde ekiniń biri balyq aýlaıtyn sııaqty. Qazir balyq aýlaý sánge aınalǵan. Taǵy bir baıqaǵanym, ózim osy salada jumys istegendikten, azyq-túlik dúkeninde balyq satatyn dúkenge qaraǵanda adam az. Sondaı-aq buryn kólde orys balyqshylar kóp bolatyn, qazir qazaqtar da, basqa ulttar da jeterlik. Bul qýanarlyq jaǵdaı.
- «Áıeldi balyq aýlaýǵa ertip barsań, qarmaqqa balyq túspeıdi» degendi jıi estımiz. Siz yrymdarǵa senesiz be? Balyqshylardyń arasynda taǵy qandaı salt-dástúrler bar?
- Áıelge balyq aýlaýǵa bolmaıdy, ertip aparsań qarmaqty balyq qappaıdy degen árıne bos sóz. Men ózim buǵan úzildi-kesildi qarsymyn. Áleýmettik jelide balyqshylardyń eki tobynda barmyn. Sonyń bireýinde 28 adam otyr, sonyń biri – áıel. Ol únemi bizden kóp aýlaıdy, áıelderdiń balyq aýlaýda joly bolǵysh der edim.
Taǵy bir oqıǵa esime tústi, birde Peschanoe kóline tańǵy saǵat 6.00 shamasynda shortan aýlaýǵa keldim. Qarasam, qona jatqandar bar eken. Bir kezde on shaqty qaıyq kólge shyǵa bastady. Bir qyzyǵy – sonyń barlyǵy qyz-kelinshek boldy. Keıin bilsem, SQO-da balyqshy áıelderdiń óz toby bar eken. Olar aldyn ala kelisip, demalýǵa jáne móńke aýlaýǵa birge shyqqan ǵoı. Kúıeýleri kúnge qyzdyryndy, demaldy, áıelder balyq aýlady.
Áıelderdiń biri meniń jyltyraýyq qarmaqpen kelgenimdi kórip, qasynda basqa balyqtardy úrkitip maza bermegen shortandy aýlaýymdy surady. Sol shortan meniń arnaıy qarmaǵyma túspeı, álgi áıeldiń móńkege degen qarmaǵyna ilindi ǵoı.
Qazir erli-zaıypty balyqshylar kóbeıgen. Bul óte durys dep oılaımyn, ortaq qyzyǵýshylyq nekeni berik ete túsedi.
Al jalpy qarmaqpen balyq aýlap, odan bir paıda tabý múmkin emes. Jol shyǵyny, kólge joldama, tamaǵyń, kerek-jaraǵyń – keminde 7-8 myń teńge aqsha kerek. Budan bólek, qaıyq, palatka, qarmaq, taǵy da basqa usaq-túıegiń bar. Soǵan qaramastan balyq aýlaýdyń óz rahaty bar. Eń bastysy densaýlyqqa paıdaly.
- Rahmet!