Sırııadaǵy soǵysqa attanǵan Dıas: Jeıtin tamaq tappaı, shóp jep, las sý iship kún kórdik
Qazir ol elimizdegi túrmelerdiń birinde jazasyn ótep jatyr. QR UQK sotty bolǵan Dıastyń áńgimesin vıdeoǵa túsirip jarııalady.
Dıas Amangeldi 2001 jyly dúnıege kelgen. Dinı laqap aty- Muhammad Qazahı. Ol otbasy múshelerimen 2015 jyly Túrkııa arqyly Sırııa aýmaǵyna ótip «DAISh» uıymyna qosylǵan.
QR Qylmystyq kodeksiniń 257-baby 2-tarmaǵymen (Terrorıstik uıymdy qurý, basshylyq jasaý jáne múshelik etý) qozǵalǵan qylmystyq is aıasynda Interpol baǵyty boıynsha halyqaralyq izdeýge jarııalanǵan. 2019 jyldyń aqpan aıynda «Sırııa demokratııalyq áskerine tutqynǵa túsip, 7 mamyrda «Jýsan-2» arnaıy operatsııasy arqyly elge qaıtaryldy. Sottyń sheshimimen alty jylǵa bas bostandyǵynan aıyryldy. Qazir jazasyn ótep jatyr.
«Men qazir 18 jastamyn. Men 14 jasymda otbasymmen Sırııaǵa kettim. Anashym, ákem, baýyrlarym men bir ápkem bar. Úlken aǵam 2016 jyly maýsym aıynda sol jaqta qaıtys boldy. Ákem bir jyldan keıin, 2017 jyly mert boldy. Ekinshi aǵam Abzal 1992 jylǵy qazir Astanada tergelip jatyr. 24 jastaǵy ápkeme de is qozǵaldy. Anashym eki inimen úıde»,- deıdi jazasyn ótep jatqan Dıas.
Sırııada Qazaqstanan barǵan otbasyn eki adam kútip alǵan. Sodan keıin erkekterdi bólek, anasy men qyzyn bólek alyp ketken.
«Anashym men ápkemdi áıelderge arnalǵan jataqhanaǵa alyp ketti. Bizdi daıyndyq lagerine alyp keldi. DAISh-tyń quramyndaǵy adamdar bizge qarý jaraqty qoldanýdy úıretti. Sondaı-aq Alla jolynda ólýge daıyn bolý kerektigimizdi basa aıtty»,- deıdi Dıas.
Bala Dıas úshin bastapqyda bári qorqynyshty bolǵan. Avtomattyń daýsyn alǵash estigen kezde qoryqqanynan júre almaı bir ornynda turyp qalypty.
«Basynda qoryqqannan aıaqtarym júrmeı qaldy. Avtomattyń atylǵanyn alǵash estýim edi. 3 aı daıyndyqtan óttik. Men kelgen kezde qazaqtardyń kóbi qaıtys bolǵan eken. Daıyndyqtan soń otbasymyzben qaýyshyp, bir úıde turdyq», - dedi ol.
Dıastyń aǵasy burynǵy Astana, qazirgi Nur-Sultanǵa baryp, radıkaldy dinı ustanymdy nasıhattaýshylardyń arbaýyna túsip, keıin jat dindi otbasyna nasıhattaı bastaǵan. Naqtyraq aıtqanda ákesin osy dindi ústanýǵa úgittegen.
«Basynda ákem qarsy bolǵan, soǵysty qabyldaı almady. Biraq, aǵam sol jaqtyń adamdarymen sóılestirip, alyp kelgen din boıynsha dálelder aıtyp kóndirdi. «Zello» dep atalatyn arnaıy jol kórsetetin adamdardyń toby bar eken. Olar bizdi Sırııaǵa ótkizip beretin boldy. Alǵashynda ákem «aǵań ekeýmiz baramyz» dedi. Biraq, sol toptyń jetekshisi Abdýlsaıd bul jaqta ómir bar ekenin aıtyp, Halıfat jerinen vıdeolar joldady. Bizdi «soǵys alys jaqta bolady, Sırııanyń ortalyǵynda turasyńdar» dep sendirdi», - deıdi Dıas.
Ákesi mektepte orys tili pániniń muǵalimi bolǵan, biraq, oqýshylardyń eshqaısysyn bul jolǵa tartpapty. Sebebi, eger ákesi úgit-nasıhat júrgizetin bolsa, ustalý qaýpi bar edi. Olardyń elden ketkenin eshkim bilmegen, óıtkeni, barlyǵyn qupııa saqtapty.
«Ákemmen Sırııada 2,5 jyldaı birge ómir súrdik. Aǵam bul jerge ólý úshin kelgenin aıtyp, ózin soǵan tolyqtaı daıyndady. «Ólgenshe soǵysatyn bolamyn» degen uranmen ómir súrdi. Biz sheshen jamaǵatynyń qaramaǵynda boldyq. Jetekshisi sheshen ultynyń azamaty edi. Keıin mentalıtetimiz olarmen úılespegendikten bizdi qazaq jamaǵatyna aýystyrdy. Olardyń basty ýaǵyzy - Allanyń jolynda ólý. Basynda barǵan kezde olar maǵan laqap at tańdap berdi. Óz atymyzdy qujatqa jazyp qoıdy, «Soǵysasyń ba?» degen suraǵyna men «joq» dep jaýap berdim. Eger basqa el bolǵanda «joq» degenim úshin meni komıtetke ótkizip jiberetin edi, eldiń shpıony dep oılap. Meni soǵysqa qorǵanys shebimen attandyrdy. Sebebi, sol ýaqytta soǵystyń qyzyp turǵan kezi bolatyn. Aǵamnyń óli denesin soǵysty nasıhattaıtyn, jetistikterin jarııalaıtyn Youtube arnasyndaǵy «Sana» jańalyqtar agenttiginen kórdim. Sırııanyń resmı áskeriniń qolynan qaıtys boldy», - dep baıandady jas jigit.
Ákesi qaıtys bolǵan soń, eki inisiniń bolashaǵyna alańdaǵan ol elge qaıtýdyń amalyn izdestire bastapty. Aınalasynda bolyp jatqan oqıǵalardan soń, kózi ashylyp, otbasyn qalaı da aman alyp ketý jaǵyn qarastyrǵan.
«Múmkindik taýyp, eldegi týysqandaryma alǵashqy hatymdy joldadym. Bizdiń elge qaıtýymyzǵa kómek suradym. Elge qaıtý úshin DAISh quramynan shyǵýymyz kerek boldy. Biraq, ol jerden ońaılyqpen shyǵarmaıdy. Endi DAISh-ke qyzmet etpeıtinińdi bilse, sol Sırııanyń túrmesine qamap tastaıdy. Únsiz óz josparymyzdy qura bastadyq. Biraq, tizim boıynsha meni tappaǵan soń, úıge basa kóktep, betine maska kıgen, qarýlanǵan 10 shaqty sarbaz kirip keldi. Men basqa bólmege tyǵylyp qaldym. Sol kúni aǵamdy ustap áketti. Sırııanyń túrmesine 4 aı qamalatyny týraly úkim shyǵardy. Biraq, olar aǵama talap qoıdy. «Іniń bar ekenin bilemiz, eger sony bizge jiberseń, seni bosatamyz, 4 kún ýaqyt beremiz» dep aıtypty. Men, amal joq, aǵam úshin ózim arnaıy jasaqtar otyrǵan jerge barýǵa sheshim qabyldadym. Men sol jerge jaqyndaǵan kezde soǵys bastalyp ketti. Biz artqa shegindik. «Sýsa» degen aýylǵa keldim. Abzal aǵam sol aýyldan elge qaıtatyn joldy biledi eken. Ne bolsa da osy jolǵa ilesip alý kerek boldy. Biraq, ol jerge sheteldik azamattardy almaıdy eken, arnaıy jasaqtan qorqady eken. Túnde anashymdy, Abzal, men, eki inimdi alyp ketý kerek boldy. Jol kórsetetinder ár adam basyna 100 dollardan surady. Jeıtin tamaq tappaı, shóp jep, las sý iship kún kórdik», - dep muńaıady Dıas.
Sırııada ádilettik joq ekenin, osyndaı kúıge túskenine, elden ketkenine ókinetinin aıtty.
«Eki inim áke-sheshesiz qaldy, men túrmede otyrmyn. Úlken aǵam men ápkem tergeýde jatyr. Barlyǵymyzdyń ómirimiz qurydy. Olardyń bir-bir otbasyly bolyp otyratyn ýaqyty edi ǵoı. Aǵam teris jolǵa ketpegende, qazir barlyǵymyz bútin, baqytty ómir súretin edik. Basyma taıaq bolyp tıdi. Radıkaldy baǵyttyń ne ekenine anyq kózim jetti», - dep Dıas jan syryn aqtardy.