Sırııada 30 ret turmysqa shyqqan áıelder bar - teolog

ALMATY. QazAqparat - Qazaqstan táýelsizdik alyp, din máselesine qatysty alǵashqy zań qabyldanǵan shaqta onyń dinı senim bostandyǵy týraly tusyn túrli aǵymdar men mıssıonerlik toptar ózderiniń quıtyrqy is-áreketin júzege asyrýda tıimdi paıdalanyp úlgerdi. Áli oń-solyn baǵamdaı qoımaǵan jastar ǵana emes, tipti ómirlik tájirıbesi mol es toqtatqan azamattar da osyndaı aǵymdardyń qarmaǵyna ilinip ketti. Óıtkeni, ateızmdi jalaý etken keńestik qoǵamnan keıin, rýhanı bostandyqqa qol jetkizgen, dinı bilimi joq jandar úshin aq-qarany ajyratý qıyn edi. «Ýaqyt-tóreshi» demekshi, búginde ketken kemshilikti túzetýge baǵyttalǵan birqatar sharalar júzege asyrylyp keledi. Solardyń biri jáne biregeıi «Jýsan» operatsııasy. Sırııaǵa adasyp barǵan otandastarymyzdy qaıtarýǵa múmkindik týdyrdy. Qazir sanasy ábden ýlanǵan jerlesterimizben arnaıy mamandar ońaltý jumysyn júrgizýde. Osy oraıda QazAqparat tilshisine karantın lagerinde ondaǵan adammen áńgimelesip, olardyń oı-órisin ózgertýge atsalysyp júrgen teolog Dáýlet Qazykenovpen suhbattasýdyń oraıy keldi.

-Siz bir suhbatyńyzda dindi - dinsizder emes, dińgeginde dini bar Allanyń quranymen júrgender qorǵaıdy. Dástúrli dinnen habary bar adam eshqashan radıkal bolmaıdy depsiz. Onda Sırııaǵa ketip jatqandardyń bári dinı saýaty joq adamdar ma?

- Árıne. Eger ol adam ata-babamyzdan kele jatqan dástúrli dindi biletin bolsa, astaryna úńiletin bolsa onda Sham eline barmaıtyn edi. Elimizde 2011 jyly qabyldanǵan « Dinı qyzmet jáne dinı birlestikter týraly» zań kúshine engennen soń is-áreketi zańsyzdyqqa saıatyn 600-ge jýyq dinı aǵymdar men toptardyń jumysy toqtatylǵany málim, oǵan qosa halyqqa usynylatyn dinı ádebıetter de qatań súzgiden ótkizilip, kóshede, qoǵamdyq oryndarda dinge qatysty úgit-násıhat júrgizýge qatań tyıym salyndy. Bul durys sheshim. Áıtpese, Sırııaǵa ketkenderdiń sany búginde eki-úsh ese artyp, jaǵdaı odan saıyn ýshyǵatyn edi.

-Jat aǵymdaǵylar qarapaıym adamdy qalaı óz degenderine kóndiredi?

-Áleýmettik jeli... Radıkaldy top ókilderi adamdy baýrap alýdy psıhologtardan kem bilmeıdi. Ásirese, áıelderdi aldaý olarǵa ońaı. Názik jandylarǵa keregi tek jylýlyq. Aldymen tanysady. Sóılesedi, ish baýyryna kiredi. Biraz ýaqyttan soń álemdegi sulýym sensiń. Ǵashyq boldym, otbasyn quraıyq, degen sekildi jyly sózderin aıtyp, ýádeni úıip-tógedi. Mundaıdy kóp estimegen jabyrqaý jandar olarǵa senip, oılanbastan shetel asyp, kete barady.

- Estýimizshe Sırııaǵa ketken qazaq áıelderi birneshe ret turmysqa shyǵady eken?

-Ókinishke oraı, Sırııaǵa ketken qarakóz qyzdarymyz sodyrlardyń ońaı oljasyna aınaldy. Bul dástúrli dinge qaıshy nárse. Dinde olaı emes. Ol jaqta balalardyń ortasynda, jasóspirimderdiń ortasynda gomoseksýalızmdi nassıhattaıdy. Bul sol eldiń qoǵamynda oryn alǵan dúnıe. Bunyń barlyǵy dástúrli dinge úsh qaınasa da sorpasy qosylmaıdy. Elge qaıtarylǵan azamattardyń arasynda kámeletke tolmaǵan qyzdardyń ishinde bir emes birneshe azamatqa kúıeýge tıgeni kezdesedi.

- Múmkin Sırııadaǵy áıelderdiń qaıta-qaıta turmys qurǵannan basqa amaly joq shyǵar?

- Árıne kóringenniń oıynshyǵyna aınalǵansha bir erkektiń jeteginde júrgendi jón kóredi olar. Biraq sol turmys qurǵan azamatymen de uzaq tura almaıdy. Áıelder keıde apta saıyn nekelesip qoldan qolǵa ótedi. Óıtkeni erkekter soǵysta qyryldy. BUÚ deregine sensek, Sham elinde 30 ret turmysqa shyqqan áıelder bar.Tipti toǵyz jasynda lańkesterdiń kúńine aınalǵan jasóspirimder kezdesedi.

- «Jýsan» operatsııasy arqyly elge oralǵan jerlesterimizben ońaltý jumystaryn júrgizip jatyrsyzdar. Olar ne úshin barǵandaryn aıtatyn da bolar?

-Jat aǵymdaǵylardyń alǵashqy úndeýleri quranmen basqarylatyn, paıǵambarymyzdyń jolymen basqarylatyn ıslamı memleket qurý jaıly boldy. Qazirgi konstıtýtsııamen basqarý kápirlerdiń memleketi degen kózqaras qalyptastyrdy. Sondaı oı týǵyzdy. Shaqyrdy. Biraq ol jerde kózben kórgen nárse múldem bólek. Qaıtyp kelgender ol jaqta eshqandaı halıfattyń joq ekenin aıtady. Sırııada din emes, saıasattyń soıyly soǵylyp jatqanyn sóz etedi.

- Qazir qoǵam halıfat, jıhat degen sózderdi estise shoshıtyn boldy?

- Jer júzinde jarylǵan bombalar men qatygez árekettiń bárin jıhatpen baılanystyratyn boldyq. Bul sóz qasıetti quranda 35 jerde kezdeskenimen tek 4 jerde soǵys degendi bildiredi. Dintanýshylar negizi jıhat sózi óz kemshiligińmen kúresý, júregińdi tazartý degendi bildiretinin aıtady. Islamǵa kúıe jaqqyshtar men ásire dinshilder bul sózdi tek soǵyspen baılanystyrady.Teris baǵytta aqparat taratyp, kápirlermen kúresýge soǵysýǵa shaqyrady. Keń oılamaı, kem oılaıtyndar tar túsiniktiń shyrmaýynan shyǵa almaı qara jalaý kótergen qara nıet daıshtiń daqpyrtyna erip kete barady.

-Din bilimdi qajet etedi, alaıda eki úsh súreni jattap alyp ózin dindár sanaıtyndar da barshylyq?

-Dinge jańadan kelgen adam aıat pen hadıstiń baıybyna bara bermeıdi. Ol adamda ıman bolýy múmkin. Biraq, aıatty túsinetindeı bilim bolmaıdy. Dál osy kezde jat aǵym ókilderi salafıtter ózine baýrap áketýge tyrysady. Qandaıda bir úkimge qatysty bolǵan máseleni aıat jáne hadıspen aıtady. Mine adamdardyń adasýy sodan bastalady. Islamda eki úlken qaınar kóz bar. Quran jáne hadıs. Ol aıattarmen úkim shyǵararda biz oılanýymyz kerek, kimge qarata aıtyldy. Qandaı jaǵdaıda aıtyldy. Búgingi kúni onyń úkimi júre me, júrmeı me? Kóp adam sonyń baıybyna bara bermeıdi. Sodan sanasy shekteledi.

-«Jýsan» aıtýǵa ońaı bolǵanymen aýqymda shara. Bul bastamanyń shapaǵaty Sırııaǵa ketken adamdarǵa tıip jatyr dep oılaımyn?

- Bul ońaı sharýa emes. Bılik birqatar eldermen kelissóz júrgizip, tıisti organdar jyldap jumys istedi. Elge kelgen azamattarǵa teolog, psıhologtar áli birneshe jyl kómektespek. Jalpy osy «Jýsan» operatsııasy týraly halyqtyń pikiri bir jaqty emes. Kezinde týǵan elin tárk etken azamattardy ákelýdiń esh qajeti joq. Olar el úshin qaýipti deıtinder de bar. Kezinde otanyn tárk etip ketkenderdi ózge túgili óz jaqyndary qabyldamaı jatyr. Olar otanyn satsa da,otany olardy qıyndyqta qaldyrǵan joq. Jerlesterimizdi Sırııadan shyǵarý qıyn, al olardy soqyr senimnen shyǵarý odan da qıyn bop tur. Ol úshin aılar emes jyldar ketedi. Sanasyna ábden sińip ketken. Úlkender túgili tal shybyqtaı ıilgish balalardyń ózi ońala almaı júr.

-Áńgimeńizge rahmet!