Shymkent pen Tarazda nan baǵasy nege qymbattady?
Sonymen qatar atalmysh oblystarda jáne elimizdiń birqatar óńirlerinde halyq kúndelikti tutynatyn keıbir azyq-túlik túrleriniń baǵasy birshama ósken. Jalpy, qandaı da bir taýarǵa nemese qyzmet kórsetý túrlerine baǵanyń ósýinen salmaq sońǵy nátıjede negizinen qarapaıym halyqtyń qaltasyna túsip jatady. Osydan da bolsa kerek jurtshylyq arasynda ákim-qaralardyń jumysyna kóńil tolmaýshylyq nıeti kórinis berip jatady. Qazaqstanda alynǵan astyqtyń kólemi jyl saıyn artyp keledi. Bul dástúr byltyr da saqtaldy. Qambalarymyz bıdaı men arpaǵa tolyp jatqanymen, nan baǵasynyń keıbir óńirlerde bıyl aıtarlyqtaı óskenine kópshilik kádimgideı alańdaýly. Al ekonomıkanyń zańdylyǵy boıynsha azyq-túlik taýarlary baǵasynyń qymbattaǵany ınflıatsııa ósimine yqpal etedi. Al, ınflıatsııa yryqqa kónbese, bul eń aldymen buqaranyń áleýmettik kóńil-kúıin nasharlatyp, jeme-jemge kelgende ekonomıkalyq ósimge keri áserin tıgizetini bar. Biraq Úkimet aıdyń-kúnniń amanynda buǵan jol berýge áste bolmaıtynyn jaqsy túsinedi. Sondyqtan da ótken senbide keshqurym Premer-Mınıstrdiń birinshi orynbasary Ómirzaq Shókeev jaýapty memlekettik organdardyń ókilderimen jáne oblys ákimderimen shuǵyl selektorlyq keńes ótkizdi. Onda Jambyl jáne Ońtústik Qazaqstan oblystarynda nan baǵasynyń nege negizsiz qymbattaǵany sóz boldy. «Men Premer-Mınıstrdiń tapsyrmasy boıynsha azyq-túlik baǵasynyń baıybyna barý úshin arnaıy selektorlyq keńes ótkizip otyrmyn. Óıtkeni, keıbir derekter boıynsha birqatar oblystarda azyq-túliktiń, ásirese, nan-toqash ónimderiniń baǵasy qymbattap jatyr. Alaıda, elimizde azyq-túlik baǵasynyń qymbattaýyna eshqandaı da alǵysharttar joq», dedi keńesti ashqan Ó. Shókeev. Odan keıin birinshi Vıtse-premer Aýyl sharýashylyǵy mınıstri Aqylbek Kúrishbaevtyń esebin tyńdady.
A. Kúrishbaevtyń aıtýynsha, Azyq-túlik korporatsııasynyń Ońtústik Qazaqstan oblysynyń elevatorlarynda 8,6 myń tonna, al Jambyl oblysynyń elevatorlarynda 40 myń tonna astyǵy bar. Soǵan qaramastan, atalmysh oblystarda bir bólke nannyń baǵasy apta ishinde 5-7 teńgege qymbattaǵan. Alaıda bul oblystardyń elevatorlaryndaǵy saqtaýly turǵan bıdaı bir bólke nandy pisirip, 39 teńgeden satýǵa jetkilikti. «Baǵa saıasaty týraly aıtatyn bolsaq, qazirgi tańda 1 tonna astyqtyń baǵasy maýsymnyń sońyndaǵy 15-16 myń teńgeden qazir 20-21 myń teńgege deıin ósti. Unnyń baǵasyna kelsek, biz Un óndirýshiler qaýymdastyǵynyń basshylyǵymen jaǵdaıdy saraladyq. Elimizdegi un óndiretin barlyq júıe qurýshy kásiporyndar sońǵy aılarda joǵary sortty unnyń baǵasyn nebári 2 teńgege, al birinshi sortty unnyń baǵasyn 3 teńgege ósirgen. ıAǵnı, unnyń baǵasy kúrt qymbattamaǵan. Zaýyttaǵy nannyń qunyndaǵy astyqtyń úlesi shamamen 50 paıyzdy alady. Sondyqtan un baǵasynyń sál ǵana kóterilgeni nan baǵasynyń kúrt qymbattaýyna sebep emes», deıdi mınıstr.
Al Jambyl jáne Ońtústik Qazaqstan oblystary ákimderiniń ýájine qulaq assaq, elimizdiń soltústik óńirlerinen unnyń qymbat baǵamen ákelinýi atalmysh óńirlerdegi nan baǵasynyń kóterilýine sebep bolǵan. Máselen, Jambyl oblysynda nan baǵasynyń ósýi soltústik aımaqtardan keletin un baǵasynyń ósýimen baılanysty eken. Buryn birinshi sortty unnyń 1 kelisiniń baǵasy 32-35 teńge bolsa, qazir - 39-44 teńgege kóterilgen. Ári qaraı kóterme saýdagerler oǵan 3-5 teńge ústeme qosyp, birinshi sorttaǵy unnyń 1 kelisiniń baǵasy 44-46 teńge jetken. Tıisinshe un baǵasynyń qymbattaýyna baılanysty nan zaýyttaryndaǵy ónimniń baǵasy da ósken. Eger buryn formaly nannyń naýbaıhanadan shyqqandaǵy baǵasy 25-30 teńge bolsa, ol qazir 35-38 teńgege jetken. Tasymaldaýshylar óz paıdalary úshin 5 teńgeden, saýda núkteleri 2-3 teńgeden baǵany qosyp, qalanyń saýda oryndaryndaǵy bir bólke nannyń baǵasy 45 teńgege jetken.
Alaıda Ó. Shókev bundaı ýájben úzildi-kesildi kelispeıtinin aıtty. Onyń pikirinshe, jergilikti bılik organdarynyń deldaldarǵa baqylaý ornata almaı, arqany keńge salýshylyǵy atalmysh óńirlerdegi nan baǵasynyń qymbattaýyna alyp kelip otyr. Sondaı-aq bul oblystardaǵy nan pisirýshiler ózara aýyz jalasyp, bir pátýáǵa kelip, nannyń baǵasyn ádeıi qymbattatýy yqtımal. Osyny negizge alǵan Ó. Shókeev Qarjy polıtsııasyna jáne Básekelestikti qorǵaý agentigine oblys ákimdikterimen birlesip, osy faktiler boıynsha tekserý júrgizýdi tapsyrdy. «Eger tutastaı alǵandaǵy jaǵdaıdy baǵamdaıtyn bolsaq, nan baǵasynyń qymbattaýyna eshqandaı alǵysharttar joq, Shara qabyldańyzdar. Nannyń baǵasy qymbattamaýy tıis. Baǵa saıasatyn turaqtandyrý úshin shara qabyldamaǵan ákimderge tártiptik jaza qoldanylady», dedi Ó. Shókeev.
Al A. Kúrishbaev halyq keleshekte nannan tarshylyq kórmeıtinin nyq senimmen aıtty. Oǵan nanymdy negiz bar. Onyń sózine qaraǵanda, keler jyly da Qazaqstanda ishki naryqtyń suranysyn qamtamasyz etý úshin astyq jetkilikti bolady. Aǵymdaǵy jylǵy shildeniń 1-gi jaǵdaı boıynsha respýblıkamyzda ótken jyldan qalǵan 7 mln. tonna astyq bar kórinedi. Bul ótken jylǵy qordan eki ese kóp, byltyr osy kezeńde elimizde 3,5 mln. tonna astyqtyń qory bolǵan. «Elimizde 6,3 mln. tonna azyq-túliktik bıdaı bar. Elevatorlarda 5,6 mln. tonna astyq saqtalyp tur, onyń 3,6 mln. tonnasy Azyq-túlik korporatsııasynyń astyǵy. Eger biz bıyl tipti pessımıstik boljam boıynsha 15 mln. tonna astyq jınaıtyn bolsaq, onda tutastaı alǵanda, marketıngtik jyldyń basynda saqtaýly turǵan qordy qosqanda, elimizde 22 mln. tonna astyq bolady. Bul bizdiń ishki suranysty qamtamasyz ete alatynymyzdy bildiredi. Elimiz nannan tarshylyq kórmeıtin bolady», dedi A. Kúrishbaev. Mınıstr sonymen bir mezgilde, elimizde eksportqa shyǵaratyn astyqtyń mol qory bolatynyn atap kórsetti. Onyń aıtýynsha, sońǵy kezderde Qostanaı, Soltústik Qazaqstan oblystarynda jáne elimizdiń shyǵys óńirlerinde jaýyn-shashyn táýir túsken. Sondyqtan, qurǵaqshylyqtan zardap shekken eginniń jaǵdaıy jaqsaryp keledi.
Atalmysh selektorlyq keńeste elimizdiń birqatar óńirlerinde azyq-túliktiń keıbir túrleriniń baǵasynyń nege negizsiz kóterilgeni de talqylandy. Máselen, «Qazagromarketıngtiń» derekteri boıynsha, Jambyl oblysynda jumyrtqanyń baǵasy - 11 teńgege, sary maıdyń baǵasy - 10 paıyzǵa, aıran - 33 teńgege, irimshik - 50 paıyzǵa qymbattasa, kartop, qyryqqabat jáne sábiz - 64 teńgege ósken. Ońtústik Qazaqstan oblysynda aırannyń baǵasy - 30 teńgege kóterilgen. «Bunyń sebebi nede, ne istep jatsyzdar? Aı qarap, shoshqa taǵalap otyrsyzdar ma?», dep shamdandy Ó. Shókeev atalmysh eki oblystyń atqaminerlerine qaratyp aıtqan sózinde. Sonymen qatar, «Qazagromarketıngtiń» dereginshe, Astanada arpa jarmasy - 17 teńgege, untaq jarmasy - 40 teńgege, sondaı-aq sarymaı - 37 teńgege joǵarylaǵan. «Untaq jarmasynyń bir kelisi 91 teńge bolsa, qazir 130 teńgege jetken. Baǵa eki aptanyń ishinde nege osynsha sharyqtap ketken. Menińshe, jarmanyń bul túrlerin elordaǵa bir kompanııa tasymaldap otyrǵan bolýy kerek. Bul máseleniń sheshimin tabý qajet», dedi Vıtse-premer.
Osy oraıda Úkimet basshysynyń orynbasary bul derekterdiń barlyǵyn aýmaqtyq bólimderge berýdi, dúısenbige deıin azyq-túliktiń baǵasyna qatysty jańa aqparatty jınaýdy mindettedi. Úkimettiń erteńgi otyrysynda elimizdegi azyq-túlik taýarlarynyń baǵasy qalaı qalyptasyp jatqany egjeı-tegjeıli talqylanatyn bolady. Al baǵa saıasatyn turaqtandyrýǵa qatysty shara qoldanbaǵan basshylar tártiptik jaýapkershilikke tartylmaq. Qolymyzda bar sońǵy málimetterge súıensek, Jambyl oblysynda nan baǵasynyń negizsiz ósimine jol bermeý úshin ákimdik un óndirýshilermen, naýbaıhanalarmen, nan tasymaldaýshy jáne ótkizýshilermen memorandýmdar bekitip jatqan kórinedi. Al jalpy respýblıkamyzdaǵy azyq-túlik taýarlary baǵasyn turaqtandyrý boıynsha naqty qandaı jumystardyń atqarylyp jatqandyǵyn Úkimettiń erteńge otyrysynda biletin bolamyz.