ShQO: Otanymyz ortaq, tilimiz túrli, tilegimiz bir
Bul kúni Semeı shaharynyń turǵyndary men qonaqtary Ortalyq saıabaqqa qaraı aǵyldy. Bári de bul saıabaqta «Tilder sherýi» aılyǵynyń qorytyndysyna arnalǵan oblystyq festıval ótetininen qulaǵdar. Tipti, bir sát mynaý jerge Semeıdiń eńkeıgen kárisinen bastap eńbektegen balasyna deıin jınalǵan ba degen oıda qalasyz. Tek qana qazaqty ǵana emes, nebir ult ókilderin kózińiz shalady. Áne, qos etek, búrmeli kóılek kıgen názik qazaq arýynyń janyna ózbek, orys, belorýs, nemis, koreı sekildi ózge ulttyń da sulýlary jınala qalypty. Juptary jarasyp, júzderi jadyrap, jaınań qaqqan qyzdarǵa súısine kóz tigesiz. Kúz maýsymy bolsa da, qyrkúıektiń kúni de qyzýly. Teginde el birligi men yntymaǵyn nyǵaıta túsetin osyndaı merekelerdi tabıǵat-ananyń ózi de erekshe súıetin bolsa kerek. Merekeniń sánine sán qosyp, shuǵylaly shýaǵyn tógip-aq tur. Semeılikterdiń súıikti demalys orny bolyp tabylatyn Ortalyq saıabaq ta erekshe qulpyryp ketipti. Túrli-tústi jalaýshalar men sharlar, jerge tóselgen qyp-qyzyl kilem kózdiń jaýyn alyp, munda jınalǵan jurtshylyqqa keremet kóńil kúı syılaıdy. Ár adamnyń júzinen merekelik kóńil kúıdi tap basyp tanýǵa bolady. Óskemen, Kýrchatov sekildi qalalar men Jarma, Besqaraǵaı, Borodýlıha, Zyrıan, Ulan aýdandarynan merekege arnaıy kelgen túrli etnos ókilderi de qur qol kelmeı, ár ulttyń tarıhy men salt-dástúrine baılanysty kórmelerdi de alyp kelipti.
Iá, shynynda da, bul - tilderdiń ǵana merekesi emes, birlik pen yntymaqtyń, beıbitshilik pen tynyshtyqtyń da merekesi. Muny osynaý sharaǵa jınalǵan túrli etnos ókilderi de jaqsy sezingendeı. Tek qoı ústinde boztorǵaı jumyrtqalaǵan beıbit elde ǵana osyndaı mereke toılansa kerek. Anaý qol ustasqan túrli ult ókilderi osynaý baqytty elde týyp, turyp jatqany úshin de taǵdyryna sheksiz rıza.
Taǵylymdy shara bastalmas buryn oblystyq tilderdi damytý jónindegi basqarmanyń basshysy Aıdyn Shaımardanov bastaǵan til janashyrlary Ortalyq saıabaqtaǵy Shákerim eskertkishine gúl shoqtaryn qoıyp, aqynnyń rýhyna taǵzym etti. Ómir boıy uly armanǵa qol sozyp, ultynyń baryn túgendep, joǵyn joqtap ótken oıshyl aqyn artyndaǵy urpaǵynyń ulaǵaty mol osynaý tirligin únsiz ǵana quptaǵandaı kórindi maǵan. Mynaý ómirde árbir halyqtyń qadirlisi de, qasıettisi de - tili. Tili joǵalǵan ulttyń ózi de joǵalady. Endeshe tildi saqtaý, tildi túletý jolyndaǵy tirliktiń bári quptarlyq.
Kóp uzamaı el Táýelsizdiginiń 25 jyldyǵyna oraı oblystyq tilderdi damytý jónindegi basqarmanyń uıtqy bolýymen Qazaqstan halyqtary tilderi kúnine arnalǵan «Otanymyz ortaq, tilimiz túrli, tilegimiz bir» atty festıval bastalyp júre berdi. Sahna tórine kóterilgen júrgizýshi bıyl memleketimiz úshin ataýly merekelerge toly jyl ekenin aıryqsha atap aıtty. Eń basty mereke - Táýelsizdigimizdiń tuǵyrǵa qonǵanyna 25 jyl. Sondaı-aq, Elbasy Jarlyǵymen Semeı ıadrolyq synaq polıgonynyń jabylǵanyna 25, Alash qozǵalysynyń kósemi Álıhan Bókeıhanovtyń týǵanyna 150 jáne abaıtanýshy ǵalym Qaıym Muhamedhanovtyń týǵanyna 100 jyl tolyp otyr. Mereıli merekeler jylynda ótip otyrǵan osynaý festıvaldiń de óziniń aldyna qoıǵan maqsaty bar. Sharanyń negizgi maqsaty - oblysta turatyn barlyq etnostardyń tili men mádenıetin saqtaý jaǵdaıynda ult birligin nyǵaıtýdyń mańyzdy faktory retinde memlekettik tildiń aýqymdy qoldanysyn qamtamasyz etý.
Áne, ortada alyp Báıterek. Tamyryn tereńge jibergen ol Báıterek - Táýelsiz Qazaq eli dep atalady. Elimizdegi árbir ult ókili sol Báıterekti mápeleı kútip, aıalaıdy. Óıtkeni, ol - 30-dan astam etnos ókilderine saıa bolyp otyrǵan ortaq Otan. Endeshe Otannyń amandyǵy men tynyshtyǵyna eshteńe de jetpeıdi. Osynaý shaǵyn ǵana kórinistiń ózi jınalǵan jurtshylyqqa úlken oı salǵandaı.
Munan keıin merekelik quttyqtaýlarǵa kezek berildi. Eń aldymen aq tilektiń tizginin halyqaralyq «Qazaq tili» qoǵamynyń Shyǵys, Soltústik óńirleri boıynsha vıtse-prezıdenti Oral Sháripbaev aldy. Memlekettik tildiń jolynda zor eńbek sińirgen qaıratker aǵamyz tebirene sóıledi.
- Qurmetti táýelsiz eldiń táýelsiz oıly, baqytty jastary! Máńgilik eldiń janashyr patrıot dostary! Búgingi mereke - merekelerdiń tóresi. Búgingi mereke - memlekettik tildiń ǵasyrdan, ǵasyrǵa jetken úlken bir belesi. Bul beleske biz ońaıshylyqpen jetken joqpyz, - degen jalyndy sózdermen quttyqtaýyn bastaǵan Oral Sháripbaev osydan jıyrma bes jyl buryn Qazaqstanda til de bolmaıdy, tynyshtyq ta bolmaıdy, turaqtylyq ta bolmaıdy degen batys sáýegeıleriniń boljamynyń burys bolǵanyn, búgin mine, qalyń qaýymnyń Qazaqstannyń rýhanı astanasy, el rýhyn kóterer Alashtyń aıbyndy bas qalasy Semeı shaharynda til festıvaline jınalyp otyrǵanyn maqtanyshpen jetkizdi. Sonymen qatar, Elbasy Nursultan NAZARBAEVTYŃ arqasynda memlekettik tilimizdiń BUU-nyń tórinde saltanat quryp, mártebesi asqanyn da aıta kelip: «Mine, baqytty el, baqytty Qazaqstan osy bolady. Bul - erliktiń, teńdiktiń, táýelsizdiktiń merekesi», - dedi.
Bir atap aıtarlyǵy, osynaý sharada Semeı qalasy ákiminiń orynbasary Nadejda Sharova da barshaǵa arnalǵan óziniń izgi tilegin bastan-aıaq memlekettik tilde jetkizdi.
- Qurmetti semeılikter jáne qala qonaqtary! Sizderdi Qazaqstan Respýblıkasy Táýelsizdiginiń 25 jyldyǵyna oraı Qazaqstan halqynyń tilderi kúnine arnalǵan «Otanymyz ortaq, tilimiz túrli, tilegimiz bir» atty tilder merekesimen shyn júrekten quttyqtaımyn! 1998 jyldyń 20-qańtarynda el Prezıdenti Nursultan NAZARBAEVTYŃ Jarlyǵymen 22-qyrkúıek - Qazaqstan halqynyń tilderi kúni bolyp jarııalandy. Til - qandaı ult úshin bolmasyn árqashan da qudiretti. Til - árbir eldiń jany, - dep sózin bastaǵan Nadejda Sharova búginde óńirde turatyn ózge ult ókilderiniń memlekettik tildi meńgerýge den qoıǵanyn, bolashaǵyn Qazaqstanmen baılanystyrǵan ózge ult azamattarynyń memlekettik tildi mindetti túrde bilýi tıis ekendigin de atap aıtty.
- Búgin - erekshe kún, Qazaqstan halqynyń tilderi merekesi. Burynǵy postkeńestik elderdiń ishinde bul mereke tek Qazaqstanda ǵana toılanady. Bul merekeniń artyqshylyǵy - elimizde turatyn barlyq halyqtardy jaqyndastyryp, týystyrady, - dedi oblystyq «Vozrojdenıe» nemis qoǵamdyq birlestiginiń tóraıymy Lılııa Goncharýk. Sondaı-aq, merekege jınalǵan jurtshylyqty Semeıdegi tatar jeksenbilik mektebiniń oqytýshysy Raýfa Nýrlına, orys áleýmettik-mádenı ortalyǵy tóraǵasynyń orynbasary Nadejda Kozyreva jáne taǵy basqalar quttyqtap, jyly lebizderin bildirdi.
Osynaý shara barasynda oblystyq tilderdi damytý jónindegi basqarmanyń basshysy Aıdyn Shaımardanov memlekettik til saıasatyn júzege asyrýǵa, qoǵamdyq kelisim men birlikti, ultaralyq yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa belsene qatysqany úshin Kýrchatov qalasyndaǵy 3514 áskerı bóliminiń tárbıe jáne áleýmettik-quqyqtyq jumystar bólimshesi bastyǵynyń aǵa kómekshisi Elmıra Sholtyqovaǵa, Shemonaıha aýdanyndaǵy Dostyq úıindegi «Vozrojdenıe» nemis etnomádenı birlestiginiń jetekshisi, aǵylshyn, nemis tilderiniń oqytýshysy Tatıana Fılımonova men Besqaraǵaı aýdanyndaǵy ishki saıasat, mádenıet jáne tilderdi damytý bóliminiń bas mamany Ásemgúl Qaltaevaǵa oblys ákiminiń gramotasy men baǵaly syılyq tabys etti.
- Besqaraǵaı óńiri - qashannan-aq baq daryǵan kıeli meken ǵoı.Qazir aýdanda barlyǵy 28 ulttyń ókilderi tatý-tátti tirlik keship jatyr. Aýdanymyzda Dostyq úıi de bar. 2008 jyldan beri til ortalyǵy jumys isteıdi. Eger búgin eńbegim elenip, marapatqa ıe bolyp jatsam, bul meniń ǵana jetistigim emes, osy salada júrgen barlyq áriptesterimniń ortaq jeńisi dep bilemin, - deıdi Besqaraǵaı aýdanyndaǵy ishki saıasat, mádenıet jáne tilderdi damytý bóliminiń bas mamany Ásemgúl Qaltaeva bizben qýanyshyn bólisip.
- Ózderińiz bilesizder, Semeı - Alashtyń astanasy ǵoı. Uly aqyn Abaıdyń Otany da osy. Óz basym tilge, rýhqa baılanysty sharalar Semeıde birinshi bastaý alýy kerek dep oılaımyn, - deıdi Semeı qalalyq mádenıet jáne tilderdi damytý bóliminiń basshysy Berik Kópbaev.
Bólim basshysy taıaýda Alash qozǵalysynyń kósemi Álıhan Bókeıhanovtyń 100 jyldyǵyna baılanysty Semeıde eskertkish qoıylatynyn da qýana jetkizdi.
- Keshe ǵana respýblıkalyq komıssııa bizdiń Álıhan Bókeıhanovqa eskertkish ornatý jónindegi usynysymyzdy qoldap, maquldady. Amandyq bolsa, jyldyń aıaǵynda nemese keler jyldyń basynda Semeıde Álıhan Bókeıhanovqa arnalǵan eskertkish boı kóteredi, - deıdi ol.
Qaı mereke bolmasyn án men kúısiz, jyrsyz bolýshy ma edi! Semeı shaharyndaǵy ortalyq saıabaqqa jınalǵan jurtshylyq Óskemen, Semeı, Kýrchatov qalalary men Jarma, Besqaraǵaı, Borodýlıha, Zyrıan, Ulan aýdandarynan kelgen ónerpazdardyń kontsertin tamashalady. Óskemendegi «Vaınah» etnomádenı birlestiginiń bıshileri «Sheshen bıin» oryndasa, Besqaraǵaı aýdanynan kelgen apaly-cińili Alfıra jáne Gýlfıra Izmaılovalar kópshilik nazaryna tatar halyq bıin usyndy. Borodýlıha aýdanynan kelgen ónerpazdar ýkraın halyq áni «Smerekany» oryndasa, Kýrchchatov qalasyndaǵy Dostyq úıiniń janynan qurylǵan «Svıtoch» etnomádenı ortalyǵynyń jetekshisi Nına Dmıtropavlenko óziniń «Ýkraına s Kazahstanom» atty avtorlyq óleńin oqydy.
Osylaısha sulý Semeı shaharynyń turǵyndary men qonaqtary tamasha bir merekege kýá boldy. Ár tilde shyrqalǵan ásem áýen kópke deıin kók aspanda qalyqtap turdy.