Іshki aǵzalardyń aýrýy soqyrlyqqa ákelýi múmkin – oftalmolog
– 11 qarasha – Oftalmologtar kúni qutty bolsyn!
– Raqmet. Kóz dárigeri – oftalmolog bolý úshin tek biliktilik qana emes, baıyptylyq pen meıirimdilik qajet. Sondyqtan medıtsınanyń osy salasynda aıanbaı eńbek etip jatqan barsha oftalmologtardy shyn júrekten quttyqtaımyn!
– Ortalyq qalalyq klınıkalyq aýrýhanasynyń oftalmologııa qyzmeti týraly aıtyp berińizshi?
– Bólimshe shuǵyl túsken jáne josparly naýqastardy emdeýmen aınalysady. Patsıentter tolyq kólemdi jalpy klınıkalyq jáne kóz zertteýlerinen ótedi. Jalpy, joǵary tehnologııalyq medıtsınalyq qyzmetter kórsetiledi. Kataraktany joıý (katarakta fakoemýlsıfıkatsııasy jáne jasandy kóz qaraǵyn aýystyryp qondyrýmen kataraktanyń týneldi ekstraktsııasy), kóz janarynyń sýblıýksatsııasy kezinde qapshyq ishindegi shyǵyrshyqty engizýmen jasandy kóz qaraǵyn aýystyryp qondyrýmen kataraktanyń týneldi ekstraktsııasy, katarakta fakoemýlsıfıkatsııasy, glaýkoma kezindegi qysymdy tómendetetin operatsııa, enýkleaktsııa, evıstseratsııa, evıstseroenýkleaktsııa otasy, antıbıotıkterdi ıntravıtrealdy engizý, kózdiń aldyńǵy qıyǵyna rekonstrýktıvti operatsııasy júrgiziledi. Kóz almasynyń tereń jarasyn jiti óńdeý (kóz jarasyn birinshi hırýrgııalyq óńdeý qabyldaý bóliminde júrgiziledi). Sondaı-aq shuǵyl patsıentterge em-dom sharasyn júrgizemiz. Mysaly, kóz túbiniń tamyrly patologııasy (ıshemııa, tromboz, kózdiń ishki tor qabyǵy tamyrynyń bitelýi, gemoftalm) men qabynba aýrýyn (jabylýy, endoftalmıt) emdeımiz.
– Sheteldik áriptesterińizben tájirbıe almasasyzdar ma?
– Álbette, medıtsınasy damyǵan, onyń ishinde oftalmologııa salasy boıynsha aldyńǵy qatardaǵy eldermen tyǵyz qarym- qatynastamyz. Sheberlik synyptary jıi ótip túrady. Sońǵy tehnologııany engizip, zamanaýı qural- jabdyqpen jumys isteımiz.
– Álııa Ǵanımuratqyzy, kóz aýrýynyń qansha túri bar jáne onyń qaı túri jıi kezdesedi?
– Kóz aýrýlarynyń túri óte kóp, naqty sanyn aıta almaımyn. Jıi kezdesetin túrlerine keler bolsaq, basyr, blennoreıa, katarakta, konıýktıvıt, kózge aq túsý, leıkoma – kózdiń qasań qabyǵynyń aýrýy. Bul kóbinese jaraqattanýdan, qabynýdan, kózge shyqqan túrli jaradan bolady. Qyzylsha, sheshek, týberkýlez aýrýlarynyń asqynýynan qasań qabaqta aq daq paıda bolyp, ol keıde berishtenip bitýi múmkin. Munyń saldarynan kózdiń kórýine nuqsan keledi. Kózdiń kórýi qasań qabyqtyń qaı jerine aq túskenine, onyń kólemine baılanysty. Eger aq qarashyqqa tússe, adam kórmeı qalady. Kózge túsken aq dári-dármekke jazylmasa, oǵan hırýrgııalyq operatsııa jasalady. Іshki aǵzalardyń aýrýy da kóz aýrýlaryna alyp keledi. Tipti, soqyr bolyp qalýy múmkin. Aýrýdyń paıda bolýyna mehnıkalyq ártúrli jaraqattar alý, fızıkalyq shań-tozań, fızıkalyq-hımııalyq ýltrakúlgin, ınfraqyzyl sáýleler de áser etedi.
– Qazir kóz aýrýy jasaryp ketti. Oǵan ne sebep dep oılaısyz?
– Ókinishke qaraı, tsıfrlyq jáne kompıýterlik tehnologııalardyń ósýimen kóz aýrýlary men kórý qabiletiniń buzylýynyń sany týra proportsıonaldy túrde artyp keledi. Búginde kóptegen adamdar kompıýtermen jumys isteıdi, al keıbireýleri tipti kúndiz-túni aldynda otyrady. Sonyń saldarynan kóz shanshyp, qyzaryp aýyrady. Kompıýterlik kórý sındromy degen termın bar. Ol kompıýterde uzaq ýaqyt jumys isteıtin adamdarda kezigetin kórýdiń arnaıy aýytqýy (astenopııa). Al astenopııa – kórý qyzmetine uzaq ýaqyt aýyrtpalyq túsýine baılanysty bolatyn fýnktsıonaldy ózgeris. Bul kezde kóz ashý, túıneý, qyzarý, kórýdiń bulyńǵyrlanýy sııaqty jaǵymsyz sezimder paıda bolady. Máselen, monıtorda beıneler túzý syzyq emes, mıkroskopııalyq núkteler túrinde beriledi. Bul kózge áser etedi. Ekrannan shashyraǵan jaryq kózge óte zııan, mıdyń jáne kózdiń sharshaýyna ákelip soqtyrady. Uıaly telefonnyń da osyndaı keri áseri bar. Sondyqtan balalarǵa ony shekteý kerek, keshki ýaqytta múldem ustatpaǵan abzal. Kishkentaı ekranǵa uzaq úńilý balanyń kórý qabiletine keri áser etýi ábden múmkin. Kórý deńgeıi nasharlaýynyń negizgi belgilerin atap óteıin. Olar qol tańbasyndaǵy áripterdiń edáýir irilenip ári nashar jazyla bastaýy. Dápterge qatty ıilýi jáne teledıdar kórgen ýaqytta alystan emes, ekranǵa jaqyn kelip, kózin syǵyraıta qaraýy. Eger osy jaıtty balalańyzdan baıqasańyz, dárigerge qaralýǵa keńes beremin.
– Adam kózin qanshalyqty jıi teksertip turýy kerek?
– Jas kezinde kórý qabiletinen zardap shekpeıtin adamǵa 3-5 jyl saıyn kózdi tekserýden ótý usynylady. 40 jastan 65 jasqa deıin skrınıng ár 2-4 jyl saıyn qajet. 65 jastan asqan adamdarǵa jylyna bir ret kózin teksertip turǵan jón. Osy tusta aıta ketetin jáıt, oftalmolog – kez kelgen aýrýdyń belgilerin paıda bolý satysynda der kezinde anyqtaýǵa múmkindik beretin keń bilim qory men daǵdylary bar jalpy dáriger. Der kezinde anyqtalǵan aýrý jáne hırýrgııalyq emdeý kóptegen jyldar boıy kózdiń densaýlyǵyn uzartady. Osyǵan baılanysty tamasha kórýdiń kilti oftalmologtyń turaqty tekserýi ekenin este ustaǵan jón.
– Aıtyńyzshy, kózildirik kıip júrý kóz aýrýlaryn toqtata ala ma?
– Janaryńyzdyń kórýi nasharlaǵanda dáriger keńes berse, dereý kózildirik kıgen durys. Kózildirikti der kezinde kııý, durys tańdap alý onyń birqalypty kórýine járdemdesedi. Eskerte keteıin, qazir kózildirik qoljetimdi. ıAǵnı, kóshede, bazarda, saýda úılerinde satady. Onyń sapasyna álbette eshkim jaýap bermeıdi. Sapasy tómen kózildirik janarǵa keri áserin tıgizýi múmkin. Sondyqtan kez kelgen jerden satyp almaǵan abzal. Kózildirikti dárigerdiń retsepti boıynsha ǵana alyp, taǵý kerek.
– Kózildirik pen lınzanyń aıyrmashylyǵy nede?
– Kóbinese kózildirikti tek jaqsy kórý úshin ǵana emes, kózdi emdeý, kórýdi túzetý ádisi retinde taǵýǵa keńes beriledi. Aldymen kórý qabiletiniń jyl saıyn úzdiksiz tómendeýin toqtatyp, jaqynnan kórgishtikti turaqtandyryp baryp kózildirikten qutylýdyń joldaryn qarastyra berýge bolady. Eger jaqynnan kórgishtik toqtasa jáne úsh jyl boıy údep, asqynbasa, lazermen emdeý arqyly kórý jaǵdaıyn qaıta qalpyna keltirýge múmkindik bar. Lınzanyń da tıimdi tustary jetkilikti. Ol yńǵaıly jáne janardy taldyrmaıdy, kózildirikke qaraǵanda aınalany anyǵyraq kórsetedi.
– Kóz aýrýlarynyń belgileri qandaı?
– Qabaqtyń isinýi, kózde aýyrsynýdyń, qyshýdyń paıda bolýy, daqtar, kórý órisindegi bógde syzyqtar, qarańǵy bólmelerde kózdi beıimdeý qıynǵa túsý, kózdiń anyq kórýine kedergi keltiretin perdeniń paıda bolýy.
– Áńgimeńizge raqmet!