ShYU halyqaralyq arenadaǵy mańyzdy oıynshyǵa aınaldy – BUU Bas hatshysy
- Ótken jyldyń qyrkúıeginde BUU Bas assambleıasy «Birikken Ulttar Uıymy men Shanhaı yntymaqtastyq uıymy arasyndaǵy yntymaqtastyq» dep atalatyn qarar qabyldaǵan edi. Dál osy iste 2023-2024 jyldary ShYU-ǵa tóraǵalyq etýshi el retinde Qazaqstan qandaı ról atqarǵanyn aıtyp berseńiz?
- Qazaqstan bastamalary men tóraǵalyǵynyń nátıjeleri Birikken Ulttar Uıymynyń kúntártibine saı keledi jáne bizdiń seriktestigimizdi jalǵastyrý úshin myǵym negiz qalady. Qazaqstannyń Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna tóraǵalyǵy óńirlik yntymaqtastyqty nyǵaıtýdaǵy aıtarlyqtaı kúsh-jigerimen, damý, klımattyń ózgerýi, saýda, ekonomıka, mádenıet jáne gýmanıtarlyq máselelerdi sheshýimen, shamamen 80 is-shara ótkizýimen atalyp ótti. Munan bólek, Qazaqstan Shanhaı yntymaqtastyq uıymyn onyń tıimdiligin arttyrýdaǵy jalpy strategııalyq maqsattarmen barynsha kópjaqty tuǵyrnamaǵa aınaldyrý boıynsha kúsh-jigerdi qadaǵalady.
- ShYU syndy óńirlik uıymnyń qazirgi geosaıası dınamıkadaǵy róli qandaı?
- Biz klımattyq daǵdarystyń nasharlaýy men shıelenisterdiń kúsheıýinen bastap ómir súrýdiń jahandyq quny daǵdarysyna, ósip kele jatqan teńsizdik pen úlken tehnologııalyq buzylystarǵa deıingi ekzıstentsıaldy qıyndyqtarǵa tap bolamyz. Bul – qarama-qaıshylyqtardyń kúsheıýine qarsy birigip, birlesip jumys jasaıtyn ýaqyt.
Bizdiń aldymyzda turǵan problemalardy sheshý HHІ ǵasyr shyndyǵyna negizdelgen jáne BUU Jarǵysy men halyqaralyq quqyqqa arqa súıeıtin tıimdi halyqaralyq ınstıtýttardy talap etedi. Óńirlik uıymdar ǵalamshardyń ártúrli túpkirinde beıbitshilikti ilgeriletý men súıemeldeýde sheshýshi ról atqarady. Olardyń tájirıbesi, jedel áreket etý múmkindikteri jáne qalyptasqan yntymaqtastyq sheńberleri óńirlik uıymdardy qaqtyǵystardyń aldyn alý jáne beıbitshilik ornatýda taptyrmas quralǵa aınaldyrady.
Sońǵy birneshe jylda ShYU halyqaralyq arenadaǵy mańyzdy oıynshyǵa aınaldy. Terrorızm men zorlyq-zombylyq ekstremızmdi qosa alǵanda, ortaq qaýip-qaterlerge qarsy is-qımyldy úılestirý jónindegi óziniń bastapqy maqsatyna adal bolǵanymen, ShYU óńirlik qaýipsizdikti qamtamasyz ete otyryp, ekonomıkalyq ıntegratsııa men kópqyrly yntymaqtastyqty tereńdetýge umtylady.
- Siz árqashan klımattyń ózgerýimen kúrestegi is-árekettiń tabandy jaqtaýshysy boldyńyz jáne barlyq eldi, ásirese G20 elderin ekonomıkalarynyń qazba otyndaryna táýeldiligin ózgertý úshin qadam jasaýǵa shaqyrdyńyz. Ótken jyldyń aqpanynda Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev elimizdiń kómirtegi beıtaraptyǵyna qol jetkizýiniń 2060 jylǵa deıingi strategııasyn bekitken bolatyn. Elimiz úshin osynaý batyl, biraq strategııalyq qadam týraly óz oıyńyzben bólise alasyz ba?
- Klımat daǵdarysy men sý tapshylyǵy – Ortalyq Azııada kúrdeli shıelenis týdyrýy múmkin eki másele. Qazaqstan sý tapshylyǵy problemasyn sheshýmen belsendi túrde aınalysyp keledi.
Klımatqa qatysty aıtar bolsam, barlyq el kelesi jylǵa qaraı jańa ulttyq is-qımyl josparlaryn usynýy tıis. Olar uzaq merzimdi jahandyq jylynýdy Tselsıı shkalasymen 1,5 gradýsqa deıin shekteýge tolyǵymen sáıkes bolýy qajet. Olar 2030 jylǵa qaraı qazba otyndaryn óndirý men tutynýdy keminde 30 paıyzǵa qysqartýdyń naqty josparlaryn qamtýy kerek. Qazaqstan energetıkalyq kóshýdegi, onyń ishinde bıyl Ázerbaıjanda ótetin Taraptar konferentsııasynda óziniń tolyq rólin atqaratynyna senimdimin.
Buǵan deıin habarlaǵanymyzdaı, BUU Bas hatshysy Antonıo Gýtterısh Qazaqstanǵa keldi. Ol Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń sammıtine ShYU+ formatynda ótetin talqylaý aıasynda qatysady dep josparlanyp otyr.