Shet memlekette jumys isteý shetelge saıahat emes – dıplomat Erlan Shámishev
- Erlan Dáýrenuly, ózińizdiń qyzmetińiz, basshylyq jasaıtyn departamenttiń nemen aınalysatyndyǵyn aıtyp berseńiz...
- Syrtqy saıası taldaý jáne boljaý departamentiniń negizgi qyzmeti el basshylyǵy men joǵarǵy saıası organdardyń – Memleket basshysynyń, Premer-Mınıstrdiń, Qaýipsizdik keńesi apparatynyń, SІM basshylyǵynyń qyzmetine aqparattyq-saraptamalyq súıemeldeý jasaýǵa baǵyttalǵan. Sonymen qatar departamenttiń negizgi qyzmeti - álemdegi jáne óńirdegi halyqaralyq ahýalǵa monıtorıng júrgizý. Sonyń negizinde biz halyqaralyq saıası jáne ekonomıkalyq protsesterge taldaý jasaýmen jáne boljaýmen aınalysamyz. Munan bólek, taldaý negizinde usynymdar berip, syrtqy saıası qyzmetti josparlaý sapasyn jaqsartý maqsatynda qorytyndy shyǵaramyz. Halyqaralyq seriktestermen, onyń ishinde TMD elderimen, Eýropalyq odaqpen, Azııa, Túrkııa jáne basqa da memlekettermen konsýltatsııalar júrgizý de jumysymyzdaǵy ınstrýmentarıı sanalady. Túrli halyqaralyq is-sharalarǵa, forýmdarǵa, konferentsııalar men dóńgelek ústelderge qatysamyz. Sarapshylyq qaýymdastyqpen talqylaýlar ótkizip, pikir almasamyz.
- Dıplomat mamandyǵyna qalaı keldińiz jáne SІM qurylymynda qaı ýaqyttan beri qyzmet etesiz? Shetelde jumys istedińiz be?
- SІM qurylymynda jumys istep júrgenime 24 jyl boldy. Máskeýde joǵary oqý ornyn aıaqtaǵannan keıin aldyma dıplomatııalyq qyzmetke turý maqsatyn qoıdym, sanaly túrde umtyldym. «TMD-daǵy ıntegratsııalyq protsesterdiń qarqyny» taqyrybynda dıplomdyq jumysymdy qorǵadym. Sodan keıin Qazaqstannyń Máskeýdegi Elshiliginiń minezdeme berýimen Almatyda dıplomatııalyq qyzmetke kiristim. Sol ýaqyttan beri osy salada eńbek etip kelemin, ortalyq apparatta túrli laýazymda qyzmet atqardym. ShYU Ulttyq úılestirýshisiniń keńsesinde jumys istep, áskerı ınspektsııalyq qyzmet problemalarymen, Qytaımen shekarada senim is-sharalaryn nyǵaıtýmen aınalystym. QR Prezıdenti Ákimshiligi Qaýipsizdik keńesiniń Saraptama bóliminde 6 jyl jumys istedim.
Úsh sheteldik núktede, atap aıtqanda Ońtústik Koreıa men Polshadaǵy dıplomatııalyq ókildikterde, sonymen qatar úsh jyl Qazaqstannyń Reseı Federatsııasyndaǵy Elshiliginde dıplomat boldym.
- Al dıplomattardyń shet eldegi jumysynyń qıyndyǵy nede dep oılaısyz?
- Shet memlekettegi jumys – ózge elge qyzmetke jiberilgen árbir dıplomat úshin úlken jaýapkershilik. Qıyndyq mynada, árbir dıplomat ózine birqatar shekteýdi qabyldaıdy, kóptegen daǵdyǵa aınalǵan dúnıelerden ózin ózi tııady. Máselen, ol jaqta qarapaıym ǵana áńgime-dúken quratyn týǵan-týysyń, dostaryń joq. Aıtqan sóziń men istegen isińde de barynsha saqtyq tanytýǵa tıissiń. Shet elde tótenshe jaǵdaı sıpatyndaǵy jaıttar, apattar, lańkestik shabýyldar, áskerı qaqtyǵystar nemese tipti pandemııa saldarynan karantındik is-sharalar týyndap jatady. Másele ózińniń sol jerde bolýyńa, júrip-turýyńa jáne qıyn jaǵdaıda kómekti qajet etetin elińniń azamattarymen tildesýge qatysty.
Dıplomatııalyq qyzmet óte baıypty baǵyt. Óz elińdi laıyqty kórsete bilýge tıissiń. Syrt kelbetiń kelisken joǵary aqyl-parasat ıesi, ámbebap, dúnıetanymy keń, qyzmettik mindetin ǵana bilip qoımaı túrli salada tanymy joǵary maman bolýyń qajet. Túrli ınstantsııaǵa qolyń jetimdi bolyp, qarsylas seriktesińdi ılandyra alýyń óz kózqarasyńdy túsindirip, nátıjege jetýiń kerek. Eń bastysy álemniń shynaıy kartınasyn kóre bilýge, ótirikten shyndyqty ajyratýǵa, óz Úkimetińe senimdi kartınany jetkizý úshin ahýaldy shynaıy baǵalaı bilýge mashyqtanýǵa tıissiń. Munyń barlyǵy sheshim qabyldaýdyń durystyǵyna yqpalyn tıgizedi.
- Qandaı tilderdi bilesiz?
- Orys, aǵylshyn, polıak tilderin jetik bilemin.
- Dıplomat bolýǵa umtylatyn jas mamandarda ne jetispeıdi? Kópshiligi nelikten birden shetelde jumys istegileri keledi?
- Bálkim, eń aldymen shydamdylyq pen óz kúshin baǵalaı bilý jetispeıtin shyǵar. Jas mamandar tájirıbeniń jetkiliksizdiginen ári syrtqy álemdi jetik bile bermegendikten ahýaldy tolyqtaı túsine almaıdy. Sonymen qatar álemdi shynaıy túrde tanýǵa ári qandaı qıyndyqtarmen betpe-bet kelýine qatysty ózin ózi shynaıy baǵalaý jetise bermeıdi.
Aıtalyq, ózim elimiz úshin kúrdeli kezeńde, 90-shy jyldary 2,5 jyl boıy ortalyq apparatta jumys istedim. Ol ýaqytta elimizdiń qarjylyq ta, bıýdjettik de múmkindikteri shekteýli bolatyn. Al memleket úshin eń birinshi kezektegi mindet elorda aýystyrý edi. Óte kóp qolaısyzdyq pen shekteý boldy. Oǵan qosa, jumys protsesi qıyndyqtarǵa qaramastan qyzyqty jáne adamdy shabyttandyra túsetin. Jańa astanada bolashaǵymyzdyń jarqyn bolaryna zor senim artyp ómir súrdik, jumys istedik jáne kez kelgen qıyndyqqa moıymaýǵa daıyn boldyq.
Qazir jastardyń kópshiligi beınet tartpaı-aq bárin birden alǵysy keledi. Biraq, olar ómirlik mektepten ótip, ortalyq apparatta jumys isteý, memlekettik sheshimderdi qabyldaý, aqparat qurastyrý tetikterin bilýleri qajet. Óz elińdi jetik bilmeı turyp, shet memlekette laıyqty jumys isteý óte qıyn.
Iá, mundaı problema bar. Kópten jastyń adasýynyń syry mynada. Olar ózin de, jaǵdaıdy da baǵalamastan asyǵystyq tanytady. Adam qandaı da bir shet elge attanbas buryn munyń óte mańyzdy mıssııa ekendigin jete túsýinýi, kemeline kelýi tıis. Ol tóńireginde, álemde oryn alyp jatqan jaıttar men oqıǵalardy laıyqty baǵalaı bilýi, jaýapty bolýy qajet. Óziniń is-áreketiniń jaýapkershilik shegin bilýi kerek. Árıne, ózińniń jeke múddeń men jeke ýaqytyńdy da qurbandyqqa shalýǵa daıyn bolǵan jón. Shetelde bolǵan kezde jumysqa tolyqtaı berilip, táýliktiń 24 saǵatynda da baılanysta bolýyń qajet. Birikken Ulttar Uıymynyń da mundaı uıǵarymy bar. Táýliktiń kez kelgen ýaqytynda qandaı da bir tótenshe jaǵdaı oryn alýy múmkin. Eger qandaı da bir tótenshe jaǵdaı, janjal oryn alsa, onda dıplomat jınaqy bolýy tıis. Bul ádemi elementteri bar sheteldik saıahat emes.
- Dıplomat taǵy qandaı qasıetke ıe bolýy tıis?
- Jalpy, dıplomat aýa raıynan bastap sport pen kıno ındýstrııasyna deıingi kez kelgen taqyrypta sóıleı bilýi kerek. Saıasat, áleýmettik-ekonomıkalyq taqyryptardy aıtpaǵannyń ózinde álemdik ádebıet pen ónerdi de jetik bilýi qajet. Dıplomat damýdyń joǵary zııatkerlik deńgeıine ári jan-jaqty dúnıetanymǵa ıe bolýy tıis. Mine dál osy jaıttar naǵyz dıplomatty ózge memlekettik qyzmetshilerden erekshelep turady. Ol ómirdiń barlyq salasynda jan-jaqty tanymǵa ıe bolýy kerek.
- Erlan Dáýrenuly, suhbatyńyzǵa raqmet! Kásibı merekeńiz qutty bolsyn!