Shalǵaı aýylda «Bolashaqtyń» úsh túlegi eńbek etedi - SQO
- Erjan Qadyruly, ózińizdi oqyrmandarymyzǵa tanystyrsańyz.
- Jasym 39-da, Ýálıhanov aýdany Qaırat aýylynda týdym. Sol aýylda orta mektepti bitirip, Nur-Sultan qalasyndaǵy L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa Ulttyq ýnıversıtetiniń tarıh fakýltetine memlekettik grantpen tústim. 2004 jyly ýnıversıtetti úzdik dıplommen támamdadym.
Ýnıversıtetti bitirgennen keıin týyp ósken aýylyma kelip, 2007 jyldyń maýsym aıyna deıin Qaırat orta mektebinde tarıh pániniń muǵalimi bolyp jumys istedim. Al 2007 jyldyń maýsym aıynan 2011 jyldyń mamyr aıyna deıin aýyldaǵy, ıaǵnı Qaırat aýyldyq okrýginiń ákimi apparatynda bas maman bolyp qyzmet ettim.
Aýylda eńbek etip júrip, 2011 jyly aýyl jastaryna arnalǵan kvotamen halyqaralyq «Bolashaq» baǵdarlamasymen shetelge, Anglııaǵa oqýǵa tústim: Koroldik kolledjde (Kings College), Ýorvık ýnıversıtetinde (The University of Warwick) tildik kýrstan óttim.
2013-2014 jyly Ýorvık ýnıversıtetinde «Bilim salasyndaǵy kóshbasshylyq jáne basqarý» mamandyǵy boıynsha magıstratýrada oqyp, dıssertatsııa qorǵadym. Gýmanıtarlyq ǵylymdardyń magıstrimin.
Magıstratýrany bitirgennen keıin 2015-2017 jyldary QR Mádenıet jáne sport mınıstrliginde bas sarapshy bolyp qyzmet ettim. 2017 jyldyń tamyz aıynan bastap osy kúnge deıin týyp-ósken aýylymda okrýg ákimi bolyp qyzmet etip kelemin.
Ákem Qadyr Bıtnıev ómir boıy mehanızator bolyp jumys istegen.
2001 jyly ómirden ozdy. Sheshem Darıǵa Habıbollaqyzy Tashmaǵanbetova zeınetker. Qaırat orta mektebinde 40 jylǵa jýyq muǵalim bolyp jumys istegen. Ápkem jáne eki qaryndasym bar. Ápkem Gúlnaz Nur-Sultan qalasynda turady. L.N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa Ulttyq ýnıversıtetiniń túlegi.
Qaryndasym Gúlnara Pavlodar oblysynyń Ertis aýdany Qyzylaǵash aýylynda turady. Nur-Sultan qalasyndaǵy pedagogıkalyq kolledjdiń túlegi. Aýylda mektepte muǵalim. Qaryndasym Gúldana bizdiń aýylda turady. 2008 jyly L.N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa Ulttyq ýnıversıtetin, 2018 jyly halyqaralyq «Bolashaq» baǵdarlamasymen Anglııadaǵy Nottıngem ýnıversıtetiniń magıstratýrasyn bitirgen. Gýmanıtarlyq ǵylymdardyń magıstri. Búgingi kúni Qaırat orta mektebinde aǵylshyn tili muǵalimi.
- «Bolashaqpen» shetelde oqyp, mınıstrlikte jumys istep, biraq týǵan aýylyńyzǵa qaıtyp kelipsiz. Buǵan ne sebep boldy?
- Úkimet aýyldyń jastaryna arnap kvota bólip, olarǵa sheteldiń beldi ýnıversıtetterinde bilim alýyna múmkindik berdi. Bul memlekettiń aýyl jastaryna kórsetken qoldaýy. Úkimettiń sondaı
qoldaýyn kórgennen keıin men de týyp-ósken aýylyma eńbek etsem dep keldim. Ol kezde aýylymnyń turǵyndary basqa jaqqa kóship
jatty. Іrgemizdegi Saryadyr degen eldi meken quryp ketti. Sóıtip, qolymnan kelgenshe eldi turaqtandyrsam degen oımen aýylǵa qonys aýdardym.
Sonymen qatar, Elbasy N. Nazarbaev bir jıynda «Bolashaq» baǵdarlamasynyń túlekteri eńbek joldaryn óńirlerden bastaǵandary durys degen bolatyn.
- Úlken qalalardan keıin aýylǵa kelip eńbek etý qıyn bolǵanjoq pa, buǵan otbasyńyz qalaı qarady?
- Maǵan qaladan keıin aýylǵa kelip eńbek etý asa qıyn bolǵan joq.
Sebebi, men 17 jyldyq eńbek ótilimniń nebári 2 jylyn ǵana qalada istedim. Eńbek jolymdy aýyldan bastadym.
Otbasym meniń aýylda isteýime eshqashan qarsy bolǵan emes. Áke-sheshem jaǵynan keıbir jaqyn týystarym 2004 jyly ýnıversıtetti bitirip aýylǵa kelgen kezimde meniń bul sheshimimdi qoldamaǵan edi.
Sebebi, ol kezde jurt, ásirese, jastar kerisinshe aýyldan qalaǵa ketip jatty. Al 2014 jyly «Bolashaqty» bitirip, aýylǵa ákim bolyp kelgenimdi otbasym da, alys , jaqyn týystarymnyń basym bóligi qoldady. Sebebi, búgingi kúni aýylǵa, onyń bolashaǵyna degen kózqaras ózgergen.
- Qaırat aýyldyq okrýgi týraly aıtsańyz, qansha aýyl, qanshashańyraq qaraıdy? Bul okrýgtiń basqalardan ereksheligi nede?
- Qaırat aýyldyq okrýgi oblys ortalyǵynan 550 km, aýdan ortalyǵynan 150 km jerde ornalasqan. Oblys jáne aýdan ortalyqtarynan eń shalǵaıda ornalasqan eki okrýgtiń biri. Okrýgtiń quramyna Qaırat jáne Jasqaırat aýyldary kiredi.
Qazir 402 adam turady. Turǵyndardyń 98 %-y qazaqtar.
Aýyldyq okrýgtiń jalpy aýmaǵy – 187 myń gektardan asady.
Aýyl turǵyndarynyń negizgi kúnkóris kózi - mal sharýashylyǵy. Bul okrýgtiń basqa okrýgterden aıyrmashylyǵy osynda. Halyqtyń basym bóligi mal ustaıtyndyqtan olardyń turmysy basqalarmen salystyrǵanda áldeqaıda jaqsy.
Okrýg ózen, kólderge, artezıan bulaqtarǵa baı, ormandy jerde ornalasqan. Sharýashylyqtyń kez kelgen túrimen aınalysýǵa múmkindik bar.
Okrýgte 2 mektep, 2 feldsherlik pýnkt, 2 klýb, 2 sý tazartý pýnkti jumys isteıdi.
- Aýyl ákimi sońǵy jyldary abyroıynan aıyryldy. Óıtkeniqoly qysqa. Qazir aýyl ákiminiń mindetine ne kiredi, qandaıókilettikteri bar? Ol aýyldaǵy máseleni sheshýge jetkilikti me?
- Aýyl ákimderiniń zańmen bekitilgen mindetteri bar. Olardyń qataryna salyq jınaýǵa járdemdesý, azamattardyń ótinishterin, aryzdaryn, shaǵymdaryn qaraý, azamattardyń quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaýǵa qatysty jumystar júrgizý, azamattardyń
Qazaqstan Respýblıkasynyń zańdaryn oryndaýyna járdemdesý, kásipkerliktiń damýyna járdemdesý, t.b.
Aýyl ákiminiń qoly qysqa ekeni ras. Alaıda kóp másele eger aýdan ákimi aýyl ákimin qoldasa sheshiledi, qoldamasa sheshilmeıdi.
2007 jyldan beri, aradaǵy 4-5 jyl úzilisti qospaǵanda, aýyl ákimdiginde istep kele jatqandyqtan, men qazir salystyrmaly túrde aıta alamyn. Búginde Úkimet aýyldarǵa kóp kóńil bólip jatyr. Ózimniń aýylyma baılanysty aıtar bolsam, osydan 10-15 jyl buryn aýyl turǵyndaryn mazalaǵan aýyz sý, jaryqtandyrý, otyn (kómir), telefondandyrý sııaqty máseleler búgingi kúni tolyǵymen, uıaly baılanys pen ınternet máselesi jartylaı sheshilgen. Bulardyń barlyǵy respýblıka jáne oblys deńgeıinde sheshimin tapqan máseleler.
- Aýylǵa kelgeli «men atqardym» dep súısine aıtar isterińiz bar ma?
- Okrýg ákiminiń qyzmetin jeke dara bólip qaraý múmkin emes. Ol ne istese de zańǵa sáıkes joǵary turǵan ákimder men organdardyń, jergilikti qoǵamdastyqtyń, keı máselelerdi kásipkerlerdiń kómegimen birigip isteıdi.
Jergilikti máselelerdi sheshý úshin bıýdjetten qarjy bólinedi. Al, bólingen qarjyny ýaqtyly ári sapaly ıgerýge okrýg ákimderi mindetti jáne sol úshin tek qana bir ózi jaýap beredi.
Okrýgke ákim bolyp kelgeli mal sharýashylyǵyn damytamyz dep ústi-ústine jer alatyn, biraq alǵan jerin ıgermeıtin, salyq tólemeıtin, jumys oryndaryn ashpaıtyn, tipti mal ustamaıtyndarǵa jer bergizýdi toqtattym.
Sondaı azamattardyń biri sońǵy 2 jyl boıy meniń ústimnen joǵary jaqqa 30 shaqty negizsiz aryz jazdy. Biraq onyń biri de dáleldengen joq.
Esesine aýyldan qalaǵa, basqa óńirlerge kóshemiz dep otyrǵan aǵaıynǵa túsindirý jumystaryn júrgizip, olarǵa jer alǵyzdym. Búgingi kúni olar fermerlik sharýashylyq ashyp, mal sharýashylyǵymen aınalysa bastady.
Mysaly, 2017 jyly okrýgte nebári 9 sharýa qojalyǵy jumys istese, búgingi kúni olardyń sany 18-ge jetti. Aýyl turǵyndary osyndaı sharýashylyqtardyń tóńireginde shoǵyrlanyp, el turaqtanady endi. Atqarǵan eń basty, ári mańyzdy isim osy.
Okrýg turǵyndarynyń sanyn arttyrýǵa jáne kadr máselesin sheshýge kóp kóńil bólip, túsindirý jumystaryn júrgizip, nátıjesinde qıyn ýaqytta basqa óńirlerge kóship ketken aýyldyń burynǵy turǵyndary qaıtadan elge kele bastady. Sońǵy eki jyldyń ishinde eldi mekenge 5 otbasy kóship keldi.
Olar bos turǵan, eski úılerdi qaıta jóndep alyp jatyr. Solardyń biri - 2020 jyly Nur-Sultan qalasynan kóship kelgen klastasym, «Bolashaq» baǵdarlamasynyń túlegi Erlan Dosymbekov. Qazir Qaırat orta mektebinde dırektor, ınformatıka páninen sabaq beredi.
Qalaǵa ketemin degen ózimniń qaryndasym Gúldana, «Bolashaq» baǵdarlamasynyń túlegi, meniń aıtqan aqylymmen búgingi kúni aýyldaǵy mektepte muǵalim bolyp istep júr. Balalarǵa aǵylshyn tilinen sabaq beredi.
Jergilikti jastarmen áńgimelesip, olardy aýylda turaqtandyrýǵa tyrysyp jatyrmyn. Buryn qalaǵa aǵylatyn jastardyń kóbi búgin aýylda turǵandy qalaıdy.
Sonymen qatar, shaǵyn jáne orta kásipkerlik damı bastady. Mysaly, 2017 jyly okrýgte saýda-sattyq salasynda zańdy tirkelip jumys isteıtin nebári 2 dúken bolsa, búgingi kúni olardyń sany 8-ge jetti. Barlyǵy tirkelgen, salyq tóleıdi.
Qaırat aýylyndaǵy tóbesinen sý aǵyp turǵan Jastar ortalyǵynyń shatyry jóndeldi. Jasqaırat aýylyndaǵy sovhoz kezinen paıdalanylmaı turǵan klýb iske qosyldy. Okrýg eldi mekenderiniń kósheleri tolyqtaı jaryqtandyryldy.
Aýyldardaǵy abattandyrý jumystary alǵa basyp, ruqsat etilmegen jerlerge tógilgen birneshe kóń-qoqys oryndary men eski úılerdiń oryndary tazalandy. Búgingi kúni turǵyndar kóń-qoqysty tek qana arnaıy belgilengen orynǵa tógedi.
Aýyl turǵyndarymen júrgizgen túsindirý jumystarynyń nátıjesinde qazir okrýgte ormandy jerlerden aǵash kesý toqtatyldy.
- Ózińiz týǵan jerge kelip eńbek etý, basqarý qıyn emes pe?
Týǵan-týys bar, jumys barysynda kelispeýshilikter týyndaýy múmkin...
- Qandaı jumys isteseń de, qaıda isteseń de óziniń qıyndyǵy men artyqshylyǵy bar. Týǵan-týyspen jumys isteýdiń de óz qıyndyǵy men jeńildigi bar. Biraq, aýylǵa ákim bolyp kelerde men barlyq jaǵdaıǵa ishteı daıyn bolyp keldim.
- Bıyl 836 aýyl ákimi halyqtyń tikeleı daýys berýi arqylysaılanýy tıis. Bul tizimde sizdiń aýyldyq okrýg bar ma?
- Bıyl bizdiń okrýgte de saılaý bolady. Ózim saılaýǵa túsýdi josparlap otyrmyn.
- Sizdiń qazirgi jumysyńyzdyń artyqshylyǵy men kem-ketiginede? Aýylda jumys isteýdiń ereksheligi...
- Okrýg ákiminiń jumysynyń bir artyqshylyǵy – bul ómirge jaqyn jumys, halyqpen jumys isteýge úıretedi. Mysaly, mınıstrlikte istegen kezde tek qana kabınette, kompıýterdiń aldynda otyratyn
edim. Onda qaǵaz jumysyn jaqsy meńgerýge bolady. Al, myna jumysta bir orynda otyrmaısyń, halyqpen tyǵyz baılanysta bolasyń, olardyń tynys-tirshiligin bilesiń.
Ákim bolǵanda halyqtyń, onyń ishinde aýyldy jerdegi turǵyndardyńproblemalaryn óz kózińmen kórip, sezinesiń. Bul jumys jergilikti jerdegi problemalardy sheshýge úıretedi, tájirıbe jınaısyń.
Okrýg ákiminiń jumysynyń kemshiligi sol – ákimniń qoly qysqa.
Sondaı-aq, okrýg ákimderiniń, aýyldaǵy basqa da memlekettik qyzmetshilerdiń eńbekaqysy tómen, biraq jaýapkershilik joǵary.
Aýyl ákimderi úkimettiń júrgizip jatqan saıasatyn halyqqa túsindirip, jetkizý kerek. Alaıda, halyqtyń barlyǵy birdeı bizdiń aıtqanymyzdy túsine bermeıdi. Mysaly, 2007 jyldary bas maman bolyp júrgen kezimde aýylda zańsyz saýda jasaıtyn bir turǵynǵa jeke kásipker retinde tirkelińiz, zeınetke shyqqanda zeınetaqyńyz jaqsy bolady degenmin. Ol kisi sózime qulaq aspady. Keıin zeınetkerlikke shyqqannan keıin bir kezderi aıtqanyńdy tyńdamappyn, zeınetaqym az bolyp shyqty dep ókinishin bildirdi. Dál solaı búginde COVID-19-ǵa qarsy ekpe alyńyzdar degenimizdi barlyǵy birdeı túsinbeı jatyr.
Aýylda turýǵa bolady. Aýyldy jerde qazir uıaly baılanys, ınternet bar, tynysh, shyǵyn az ketedi. Mal ustap, qor jınaýǵa bolady, óıtkeni et, sút ónimderine degen suranys qazir joǵary. Aýylda ekologııalyq taza taǵam tutynasyń. Búgingi kúni bul álemdik mańyzy bar másele.
Úlken aýyldarda memlekettik baǵdarlamalar arqyly kóshe-kóshege sý tartylyp, aýyl turǵyndary qalada sııaqty úılerine sý kirgizip, ózderine jaǵdaı jasap jatyr.
Keıbireýler aýyldaǵy medıtsınanyń jaǵdaıyn aıtyp, qalaǵa ketip jatady. Alaıda, búgingi kúni aýylda da tumaýǵa qarsy ekpe salady. Sóıtip tumaýdan, tumaýdyń áserinen bolatyn basqa da aýrýlardan saqtanýǵa bolady.
Demek, aýyryp em izdegenshe, aýyrmaýdyń jolyn izdeý kerek. Óz basym, úı ishimizben jyl saıyn ekpe saldyramyz, barlyǵy birdeı bolmasa da aýyl
turǵyndary da saldyrady.
- Osy jumysqa kelgenińizge ókingen kezińiz boldy ma?
- Ókinbeımin.
- Sportpen shuǵyldanasyz ba, hobbıińiz bar ma?
- Júgirgendi jaqsy kórem. Biraq oǵan kóbinese ýaqyt bola bermeıdi.
Sonymen qatar poezııa oqyǵandy jaqsy kóremin.
- Erjan Qadyruly, alda tól merekelerińiz kele jatyr. Áriptesterińizge, jalpy, memlekettik qyzmetshilerge tilegińiz.
- Memlekettik qyzmetshiler kúni qarsańynda áriptesterime eńbekterine jemis, otbasylaryna birlik pen bereke tileımin.
Elimizdiń ekonomıkasy kún sanap damyp, álemdegi órkenıetti eldermen terezesi teń memleketke aınalýyn tileımin.
- Áńgimeńizge rahmet!