Shaldaı ormanyndaǵy «Orman batyry»
Shaldaıdaǵy relıkti orman jamylǵylary sonaý kóne zamandarda, burynǵy muhıttyń ornynda shógip qalǵan baldyrlardyń negizinde ósip shyqqan deıdi biletinder. Jalqaraǵaıdyń tamyry 70 metr tereńdikke ketip, ejelgi muhıt sýynan qorek alady. Bylaı qarasań, mundaǵy ormandy jerlerdiń barlyǵy kádimgi sýsyldaǵan qumǵa ósken. Aýmaqtaǵy eń kári qaraǵaılardyń jasy 600 jylǵa jetedi dep boljanady.
Shaldaıdaǵy jalqaraǵaılardyń ishindegi eń alyby – jasy shamamen 350 jyldan asady dep shamalanatyn qaraǵaı. Oǵan jergilikti jurt «Orman batyry» dep at qoıǵan. Rezervattaǵy biregeı botanıkalyq ósimdiktiń dini jýan, tórt adam aınala tura qalǵanda qushaqtary áreń jeter edi. Dińniń dıametri – 1,20 metr, al bıiktigi shamamen 27 metrdeı.
Kári qaraǵaı «Keldiqyz» jaılaýyndaǵy Ǵabdyl-Ýahıt haziret kesenesinen 300 metrdeı jerde qalyń orman arasynda ósip tur.
Kesene shyraqshysy Ermek Rahmetovtiń aıtýynsha, kelýshiler bul aǵashty «Tilekter aǵashy», «Emshi aǵash» dep te ataıdy eken. Jergilikti jurt erekshe aǵashtyń dininen ustap, tilek tilese, Jaratqan qabyl etedi dep sanaıdy. Endi bireýler munda dertine shıpa izdep keledi. Týrıster saıaly aǵash mańynda sýretke túsip, qyzyqtaǵandy jaqsy kóredi. Bir jyldary ormandaǵy qalyń órt alyp qaraǵaıdyń dińin shalypty. Qazirgi kúni joǵarydaǵy butaqtary japyraqsyz, sıdıyp tur. Jergilikti ormanshylar aǵash ósýin toqtatqanyn aıtady. Bul sońǵy jyldary jalǵasqan qýańshylyq saldary desedi.
Búginde jalqaraǵaı ormandarynda dińniń jýandyǵy 80 santımetrge deıin jetetin alyp aǵashtar da ushyrasady.
Eske sala keteıik, Ertis ormanynda orman órti jańa júıeniń kómegimen jyldam anyqtaldy.