Senatta balalar quqyǵyn qorǵaý jáne qaýipsizdigin qamtamasyz etý máseleleri talqylandy
Elimizdiń Prezıdenti Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń VI otyrysynda sóılegen sózinde qoǵamdaǵy zorlyq-zombylyq deńgeıin tómendetýge arnalǵan otbasyndaǵy tárbıe, bilim jáne mádenıet máseleleri qamtylýy tıis keshendi sharalar qabyldaý qajet ekenin atap ótti.
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev VII saılanǵan Parlamenttiń I sessııasynyń ashylýynda balalardyń qaýipsizdigi men quqyqtaryn qorǵaýdy qamtamasyz etýge erekshe nazar aýdardy jáne tıimdi tetikter jasaý arqyly kámeletke tolmaǵandar arasyndaǵy sýıtsıd pen býllıngtiń aldyn alýda memlekettik baqylaýdy kúsheıtý qajettigine toqtalǵan bolatyn.
Búgingi tańda Qazaqstanda otbasy men balalardyń múddesi, olardyń quqyqtaryn qorǵaý men qaýipsizdikti qamtamasyz etýne basymdyq berilgen berik normatıvtik baza qalyptasyp otyr.
Konstıtýtsııalyq zańnama, sot júıesi jáne quqyq qorǵaý organdary komıtetiniń tóraǵasy Vladımır Volkov dóńgelek ústel otyrysyn asha kelip, sońǵy jyldary balalardy asyrap alý tetikterin jetildirýge, ómirde qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵan balaly otbasylarǵa arnaýly áleýmettik qyzmet kórsetý júıesin damytýǵa baǵyttalǵan zańdar qabyldanǵanyn atap ótti.
«Sonymen qatar kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty jynystyq tıispeý jónindegi qylmystar úshin jaýapkershilikti qatańdatýdy jáne kámeletke tolmaǵandar arasyndaǵy quqyq buzýshylyqtardyń aldyn alýǵa baǵyttalǵan sharalar tıimdiligin arttyrýdy kózdeıtin erejeler qabyldandy. Balalardy densaýlyǵy men damýyna zardabyn tıgizetin aqparattan qorǵaý zańnamalyq deńgeıde bekitildi», - dep atap ótti senator.
Degenmen, dóńgelek ústelge qatysýshylardyń aıtýynsha, balalardy jáne olardyń quqyqtaryn qorǵaý jónindegi qabyldanyp jatqan sharalarǵa qaramastan, kámeletke tolmaǵandarǵa qarsy, onyń ishinde aqparattyq-kommýnıkatsııalyq jeliler arqyly jasalatyn qylmystar bizdiń qoǵamymyzdaǵy áleýmettik mańyzdy problemalardyń biri bolyp tabylady.
2021 jyldyń 10 aıynda kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty qylmys sany 10,6%-ǵa ósip, 1 873-ti qurady. Osy kezeńniń nátıjelerine taldaý jasalǵanda kámeletke tolmaǵandarǵa tıisý jóninde barlyǵy 849 qylmys tirkelip, jynystyq qatynasqa qatysty jasalǵan qylmystardyń 5,7%-ǵa jýyq óskenin kórsetip otyr.
Іshki ister mınıstriniń orynbasary Murat Baımuqashev óz sózinde mundaı qylmystar kóbinese jasyryn, buldyr sıpatqa ıe ekenin jáne olardyń aldyn alý qıyn ekenin atap ótti, óıtkeni olardyń árbir ekinshisi polıtsııanyń kirýi qıyn turǵyn úılerde jasalady.
«Buǵan áleýmettik ómirdiń vırtýaldanýy da yqpal etedi», - dedi ol.
ıÝNISEF-tiń Qazaqstandaǵy ókili Artýr van Dızen onlaın-ortadaǵy balalardyń qaýipsizdigi taqyrybyna nazar aýdaryp, ınternet keńistigi balalar ómirindegi asa mańyzdy máselege aınalǵanyn atap ótti.
Ol sondaı-aq Qazaqstandaǵy balalyq shaqty qorǵaý júıesiniń ınstıtýtsıonaldyq negizin nyǵaıtýdyń, onyń ishinde bala quqyqtaryn qorǵaýǵa qatysty naqty memlekettik saıasatty aıqyndaýdyń mańyzyn atap ótti.
Dóńgelek ústelge qatysýshylar kámeletke tolmaǵandardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etýde aldyn alý sharalaryn kúsheıtý qajettigin jáne bul rette memlekettik tetikterdiń róli ǵana emes, sondaı-aq úkimettik emes uıymdardy, táýelsiz quqyq qorǵaý ınstıtýttaryn, sondaı-aq ata-analar men balalardyń ózderin tartý mańyzdy ekenin atap ótti.
Senat depýtaty Lázzat Súleımen zań shyǵarý baǵytynda qoldanystaǵy quqyqtyq normalardy muqııat taldaý, zańnamaǵa túzetýlerdi qabyldaýdyń mán-mańyzy, qabyldanatyn normatıvtik ózgeristerdiń saldaryn baǵalaý jáne monıtorıng júrgizýge týra keletinine nazar aýdardy.
«Biz balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý, olardyń aqyl-oı densaýlyǵy men damýyn qorǵaý, sýıtsıdtiń aldyn alý jáne kámeletke tolmaǵandar arasyndaǵy býllıngtiń aldyn alý boıynsha tıimdi tetik jasaý jónindegi dáıekti qadamdardy iske asyrýda ortaq kúsh-jigerimizdi biriktirýge jáne zańnamalyq ári uıymdastyrý turǵysydan barlyq tıisti sheshimderdi qabyldaýǵa mindettimiz», - dep atap ótti senator.
Sharaǵa ishki ister, bilim jáne ǵylym mınıstrlikteriniń, Qazaqstandaǵy BUU Balalar qorynyń (ıÝNISEF) ókilderi, balalar ombýdsmeni jáne Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Adam quqyqtary jónindegi ýákil qatysty. Ol óz sózinde balalardyń zańǵa qaıshy keletin problemalaryna toqtala kelip, senatorlarǵa olarǵa qatysty zańnamany jetildirý boıynsha usynystar toptamasymen jumys isteýdi usyndy.
«Kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty aldyn ala qorytyndy jasaýdyń balamasyn damytý asa mańyzdy. Kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty sotqa deıingi probatsııa oqýda, jumysqa ornalasýda, oqý ornyna túsýde, medıtsınalyq kómek uıymdastyrýda, turmystyq máselelerdi sheshýde, ata-analarmen jáne basqalarmen qarym-qatynasta áleýmettik jáne quqyqtyq kómek kórsetýdi kózdeıdi», - dep atap ótti ombýdsmen.
Qazaqstandaǵy Bala quqyqtary jónindegi ýákil Arýjan Saın balalar ombýdsmeniniń mártebesin bekitetin jáne qyzmetin retteıtin zańdy ázirleý ári qabyldaý qajettigi týraly másele kóterdi.
«Búginde Qazaqstandaǵy ahýal Bala quqyqtary jónindegi ýákilge apparaty bolýyn jáne qyzmetkerler shtatymen jeke ınstıtýtyn qurýdy talap etedi, óıtkeni azamattar ótinishteriniń aýqymdy aǵymynan basqa, elimizdegi balalardyń quqyqtaryn qamtamasyz etý úshin júıeli problemalar boıynsha orasan zor jumys atqarý qajet. Sondyqtan, meniń nyq senimim boıynsha, endi Qazaqstan osy ınstıtýtty naqty jumys isteýge múmkindikter beretin jáne tıisti tetiktermen qamtamasyz etetin jeke zań ázirleýi tıis», - dep atap ótti Arýjan Saın.
Dóńgelek ústelge ákimderdiń áleýmettik máseleler jónindegi orynbasarlary men barlyq oblystar máslıhattarynyń hatshylary onlaın baılanysy boıynsha qosyldy.
Dóńgelek ústel qorytyndysy boıynsha balalardy zańsyz tıisýden qorǵaýǵa jáne quqyq buzýshylyqtyń, onyń ishinde kıberkeńistiktegi quqyq buzýdyń aldyn alýǵa baǵyttalǵan memlekettik organdarǵa arnalǵan birqatar usynymdar ázirlendi.
Dóńgelek ústel otyrysyn Senattyń Konstıtýtsııalyq zańnama, sot júıesi jáne quqyq qorǵaý organdary komıteti, Senattyń Áleýmettik-mádenı damý jáne ǵylym komıteti, sondaı-aq Senat janyndaǵy Jas sarapshylar klýby uıymdastyrdy.