Saılaý: Bul jolǵy saıası naýqan ereksheligi nede

NUR-SULTAN. QazAqparat - Keler jyldyń birinshi aıynyń alǵashqy onkúndiginde ótetin Májilis pen máslıhattar depýtattarynyń saılaýyna kandıdattardy usyný búginnen bastaldy. Abaı zamanynda: «Bolys boldym minekı, Bar malymdy shyǵyndap» deıtin kez keldi. Óıtkeni, elimizdiń joǵary zań shyǵarýshy organynda óz ókiliniń bolýyn qalaǵan resmı tirkeýdegi «Aýyl», «Birlik» («Adal») partııalary, Jalpyulttyq sotsıal-demokratııalyq partııasy ár kandıdaty úshin 640 myń teńgege jýyq qarjy shyǵyndaıtyn bolady. Aıta keterligi, buǵan deıingi saılaýda 7 paıyzdan joǵary daýys jınaǵan «Aq jol» partııasy, Qazaqstannyń Kommýnıstik halyq partııasy jáne «Nur Otan» partııasy ár kandıdatyna jarna tóleýden bosatylady.

QR Ortalyq saılaý komıssııasy tóraǵasynyń orynbasary Konstantın Petrovtyń túsindirýinshe, kezekti saılaýdy daıyndaý jáne ótkizý jónindegi negizgi is-sharalardyń kúntizbelik josparlaryna sáıkes, partııalyq tizimder boıynsha saılanatyn Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtattaryn usyný 2020 jylǵy 10 qarashada bastalyp, 2020 jylǵy 30 qarashada jergilikti ýaqyt boıynsha saǵat 18-de, al máslıhattar depýtattaryn usyný 2020 jylǵy 10 qarashada bastalyp, 2020 jylǵy 4 jeltoqsanda jergilikti ýaqytpen saǵat 18-de aıaqtalady.

«Májilis depýtattyǵyna saılaý úshin adamdardy partııalyq tizimge engizý saıası partııanyń joǵary organy – ıaǵnı sezd músheleri jalpy sanynyń kópshilik daýysymen júrgiziledi. Tıisti ákimshilik-aýmaqtyq bólinisti máslıhat depýtaty etip saılaý úshin adamdardy partııalyq tizimge engizý saıası partııanyń tıisti fılıalynyń (ókildiginiń) joǵary basshy organy – ıaǵnı konferentsııa músheleri jalpy sanynyń kópshilik daýysymen júrgiziledi. Saıası partııalardyń partııalyq tizimderge osy saıası partııanyń múshesi bolyp tabylmaıtyn adamdardy engizýge quqyǵy joq», - dedi Konstantın Petrov.

Sondaı-aq, jańa normaǵa sáıkes saıası partııa Parlament Májilisiniń, máslıhattyń depýtattyǵyna kandıdattardyń partııalyq tizimderin bekitý kezinde olarǵa kandıdattardyń jalpy sanynyń keminde 30 paıyz mólsheri áıelder men 29 jasqa tolmaǵan adamdardy qamtýy tıis.

Saılaý týraly Konstıtýtsııalyq zańǵa sáıkes Parlament Májilisiniń depýtattyǵyna kandıdattardyń partııalyq tizimi Ortalyq saılaý komıssııasyna usynylady. Ortalyq saılaý komıssııasy partııalyq tizimge engizilgen Májilis depýtattyǵyna kandıdattardyń Konstıtýtsııada jáne konstıtýtsııalyq zańda belgilengen talaptarǵa sáıkestigin tekserýdi júzege asyrady. Osyǵan baılanysty kórsetilgen qujattar kelip túskennen keıin dereý ýákiletti memlekettik organdarǵa suraý salý jiberiledi.

«Bir saıası partııadan Parlament Májilisi depýtattyǵyna kandıdattardyń oǵan engizilgen adamdar sany saıası partııalar arasynda bólinetin depýtattyq mandattardyń belgilengen sanynan otyz paıyzǵa aspaıtyn bir ǵana tizimin tirkeýge jol beriledi. Partııalyq tizimderdi tirkeý 2020 jylǵy 10 qarashada bastalyp, 2020 jylǵy 10 jeltoqsanda jergilikti ýaqytpen saǵat 18:00-de aıaqtalady», - dedi ol.

Máslıhat depýtattyǵyna kandıdattardyń partııalyq tizimi tıisti aýmaqtyq saılaý komıssııasyna usynylady. Tıisti aýmaqtyq saılaý komıssııasy (oblystyq, qalalyq, aýdandyq, Nur-Sultan, Almaty, Shymkent qalalary) partııalyq tizimge engizilgen kandıdattardyń Konstıtýtsııa men Konstıtýtsııalyq zańda belgilengen talaptarǵa sáıkestigin tekserýdi júzege asyrady.

Saıası partııalar arasynda depýtattyq mandat qalaı bólinedi?

«Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy saılaý týraly QR Konstıtýtsııalyq zańynyń 97-1-babyna sáıkes, Ortalyq saılaý komıssııasy daýys berýge qatysqan saılaýshylar sanynyń 7 jáne odan da kóp paıyzyn alǵan árbir partııalyq tizim úshin birtutas jalpyulttyq okrýgtiń aýmaǵy boıynsha berilgen saılaýshylar daýysynyń jıyntyǵyn eseptep shyǵarady. Jeti paıyzdyq kedergiden ótken saıası partııany jaqtap daýys bergen saılaýshylar daýysynyń jıyntyǵy bólinetin depýtattyq mandattar sanyna bólinedi. Alynǵan nátıje alǵashqy saılaý jeke sany (kvota) bolyp tabylady. Eger daýys berýge qatysqan saılaýshylar daýysynyń 7 paıyzyn tek qana bir saıası partııa alsa, onda depýtattyq mandattardy bólýge kórsetilgen saıası partııanyń tizimi, sondaı-aq daýys berýge qatysqan saılaýshylar daýysynyń kelesi kóp sanyn jınaǵan partııalardyń partııalyq tizimi jiberiledi. Eki saıası partııaǵa berilgen saılaýshylar daýysynyń jıyntyǵy bólinetin depýtattyq mandattar sanyna bólinedi. Alynǵan nátıje alǵashqy saılaý jeke sany (kvota) bolyp tabylady.

Depýtattyq mandattardy bólýge qatysqan árbir partııalyq tizim alǵan daýystardyń sany alǵashqy saılaý jeke sanyna bólinedi. Jeti paıyzdyq kedergini eńsermegen jáne mandattardy bólýge qatysqan partııalardyń tizimimen alynǵan daýystardyń sany alǵashqy saılaý jeke sanyna bólinedi jáne 0,7 túzetý koeffıtsıentine kóbeıtiledi. Sandy bólý nátıjesinde alynǵan tutas bólik partııalyq tizim qurǵan tıisti saıası partııa alatyn depýtattyq mandattar sany bolyp tabylady. Jeti paıyzdyq kedergini eńsermegen jáne mandattardy bólýge qatysqan saıası partııa keminde eki mandat alady.

Bólinbegen mandattar qalsa, olardy qaıta bólý júrgiziledi. Bólinbegen mandattar daýys berý qorytyndysy boıynsha jeti paıyzdyq kedergini eńsergen partııalyq tizimge beriledi. Depýtattyq mandattardy bólý kezektiligin partııalyq tizimge engizilgen kandıdattar arasynan saılaý qorytyndylary jarııalanǵan kúnnen bastap 10 kúnnen keshiktirmeı aıqyndaıdy. Belgilengen merzimderde saıası partııanyń basshy organy alynǵan depýtattyq mandattardy bólý kezektiligin aıqyndamaǵan jaǵdaıda, Ortalyq saılaý komıssııasynyń qaýlysymen partııa alǵan depýtattyq mandattardy bólý memlekettik tildiń álipbılik retimen tirkelgen tizimderge saı júzege asyrylady.

Depýtat merziminen buryn shyǵyp qalǵan jaǵdaıda, onyń mandaty Ortalyq saılaý komıssııasynyń qaýlysymen saıası partııanyń tizimine engizilgen kandıdattar arasynan saıası partııanyń basshy organy aıqyndaıtyn kelesi kandıdatqa beriledi. Tıisti partııalyq tizimde kandıdattar qalmaǵan jaǵdaıda Májilis depýtattarynyń kelesi saılaýyna deıin mandat bos qalady. Saıası partııalar Ortalyq saılaý komıssııasyna bul týraly jazbasha ótinish jáne saıası partııanyń basshy organy otyrysynyń hattamasynan úzindi kóshirme bere otyryp, kandıdattardyń partııalyq tizimdegi kezektiligin ózgertýge quqyly.