Saılaý: Baıqaýshylar men BAQ-ty tirkeý tártibi qandaı
Saıası partııalardyń senim bildirgen adamdary
Ortsaılaýkom múshesi Serik Sydyqovtyń aıtýynsha, kandıdattardyń, partııalyq tizimderin usynǵan saıası partııalardyń ózderine saılaý naýqanyn júrgizýge kómektesetin, saılaý aldyndaǵy úgitti júrgizetin, kandıdattardyń, saıası partııalardyń múddelerin bildiretin senim bildirilgen adamdary bolýyna quqyly.
«Depýtattyqqa kandıdattardyń partııalyq tizimin usynǵan saıası partııa, ózine kandıdat bergen ókilettikter aıasynda áreket etetin ókil, QR azamaty senim bildirilgen tulǵa bola alady. Senim bildirilgen tulǵanyń mártebesi onyń tıisti aýmaqtyq saılaý komıssııada tirkelgen sátinen bastap paıda bolady. Senim bildirilgen adamdar saılaý naýqany aıaqtalǵannan keıin, jeke bastamasy aıasynda, kandıdattyń jáne partııalyq tizimin usynǵan saıası partııanyń sheshimi boıynsha, sondaı-aq kandıdatty, partııalyq tizimdi tirkeýdiń kúshi joıylǵan, «QR saılaý týraly» zańy buzylǵan jaǵdaılarda óz mártebesinen aıyrylady», - dedi OSK múshesi.
Partııalyq tizimderin usynǵan saıası partııalar senim bildirilgen adamdaryn óz qalaýy boıynsha tıisti saılaý okrýgindegi árbir saılaý ýchaskesine úsh adamnan aspaıtyn sanda aıqyndaıdy jáne olar týraly tirkeý úshin tıisti saılaý komıssııasyna habarlaıdy.
Senim bildirilgen adamdardy tirkeý rásimi OSK-nyń 2011 jylǵy 21 qarashadaǵy «Senim bildirilgen adamdardy tirkeý jónindegi nusqaýlyqty bekitý týraly» № 62/108 qaýlysymen aıqyndalǵan.
Senim bildirilgen adam QR azamaty bolýǵa tıis jáne qandaı da bir saılaý komıssııasynyń múshesi, memlekettik saıası qyzmetshi laýazymyndaǵy adam bola almaıdy.
Daýys berý kúni tıisti saılaý okrýgindegi árbir saılaý ýchaskesinde bir mezgilde árbir kandıdattan nemese partııalyq tizimin usynǵan saıası partııadan bir senim bildirilgen adam qatysýǵa quqyly.
Elimizdegi baıqaýshylar
Daýys berýge arnalǵan nysanda daýys berýdiń ótkizilýin, daýystardy sanaýdy, sondaı-aq aýmaqtyq saılaý komıssııasynyń (Parlament Senatynyń depýtattaryn saılaý kezinde), ýchaskelik saılaý komıssııasynyń sheshimderi men áreketterin (áreketsizdigin) baıqaýdy júzege asyratyn Qazaqstan azamaty baıqaýshy bolyp sanalady.
«Daýys berý kúni tıisti saılaý okrýgindegi árbir saılaý ýchaskesinde bir mezgilde Qazaqstannyń árbir saıası partııasynan, ózge de qoǵamdyq birlestiginen, kommertsııalyq emes uıymynan bir-bir baıqaýshydan qatysýǵa quqyly», - dedi Serik Sydyqov.
Baıqaýshynyń mártebesi ýchaskelik saılaý komıssııasynda ol týraly derekterdi esepke alý jýrnalyna engizilip, tirkelgen sátten bastalady. Ýchaskedegi daýystardy sanaý hattamasyn joǵary turǵan komıssııaǵa (aýdandyq, qalalyq) berý aıaqtalǵannan keıin, sondaı-aq QR zańnamasy buzylǵan jaǵdaıda baıqaýshy óz mártebesin joǵaltady. Baıqaýshy óziniń mártebesine ıe bolady ári barlyq talap etiletin qujattar usynylǵan jáne saılaý komıssııalary tarapynan barlyq rásimdik sheshimder qabyldanǵan kezde ǵana tıisti quqyqtar men mindetterge ıe bolady.
Saılaýdy baıqaý úshin jeke tulǵany jibergen zańdy tulǵanyń qujatyna ókilettigi uıymnyń quryltaı qujattarymen, uıym basshysynyń ókilettik berý týraly ókimdik qujattarymen nemese uıym atynan belgili bir is-áreketterdi oryndaýǵa senimhattarmen rastalatyn zańdy tulǵa qol qoıýǵa tıis.
Bul qujat baıqaýshyny jibergen uıymnyń mórimen rastalady jáne baıqaýshynyń jeke basyn kýálandyratyn qujatty kórsetken kezde jaramdy bolady. Bul rette zańdy tulǵa beretin qujat jeke tulǵaǵa beriletin ókilettikterdiń shekaralaryn, osy tulǵa týraly málimetterdi (tegi, aty jáne ákesiniń aty) naqty aıqyndaýǵa, sondaı-aq ókilettikterdi oryndaýǵa kedergi keltiretin shekteýlerdiń joqtyǵy týraly jazbany qamtýǵa tıis.
Saılaý protsesine qatysý, saılaý ýchaskelerinde baıqaý jáne tutastaı alǵanda azamattardyń saıası quqyqtaryn iske asyrý salasyndaǵy qyzmetti júzege asyrý jónindegi ókilettikter uıym jarǵysynyń kóshirmesimen rastalýǵa tıis.
Konstıtýtsııalyq zańǵa sáıkes, sheteldikterdiń, azamattyǵy joq adamdardyń, sheteldik zańdy tulǵalardyń jáne halyqaralyq uıymdardyń kandıdattardy, partııalyq tizimin usynǵan saıası partııalardy usynýǵa jáne saılaýǵa, saılaýda belgili bir nátıjege qol jetkizýge kedergi keltiretin nemese yqpal etetin qyzmetti júzege asyrýyna tyıym salynady. Osylaısha, QR saıası partııalarynyń, basqa da qoǵamdyq birlestikteriniń, kommertsııalyq emes uıymdarynyń baıqaýshylary Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattary bolýy tıis.
Óz baıandamasy aıasynda Serik Sydyqov daýys berý kúni foto, aýdıo jáne beınejazbany júzege asyrý boıynsha baıqaýshylardyń quqyqtarynyń erekshelikterine toqtaldy.
«Qazaqstan Respýıýlıkasyndaǵy saılaý týraly» Konstıtýtsııalyq zań ulttyq baıqaýshylaýshylarǵa daýys berý barysyna jáne onyń qorytyndylaryn shyǵarýǵa kedergi keltirmeı, foto , aýdıo jáne beınejazbalar jasaýǵa quqyǵyn beredi. Sonymen birge, bul quqyqty júzege asyrý Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasymen kepildik berilgen adam quqyqtary men bostandyqtaryna, sondaı-aq «QR saılaý týraly» Konstıtýtsııalyq zańda bekitilgen daýys berý qupııasyn saqtaý qaǵıdatyna qol suǵa almaıdy.
Tıisinshe, foto , aýdıo jáne beınejazba, sol sııaqty baıqaýdyń ózi de derbes derekterdiń, onyń ishinde saılaýshylar tiziminiń, toltyrylǵan bıýlletenderdiń qupııalylyǵy saqtalatyndaı etip júzege asyrylýǵa tıis.
Baıqaýshy júrgizgen foto , aýdıo jáne beınejazbalar azamattyq, qylmystyq ister jáne ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly ister boıynsha dáleldemeler retinde paıdalanylýy múmkin.
Halyqaralyq uıymdardyń baıqaýshylary
QR Syrtqy ister mınıstrligi usynysy boıynsha OSK janynda akkredıttelgen shet memleketter men halyqaralyq uıymdardyń jeke tulǵalary shet memleketter men halyqaralyq uıymdardyń baıqaýshylary bolyp sanalady.
Halyqaralyq baıqaýshy mártebesi ol akkredıttelgen kezden bastap kúshine enedi. Halyqaralyq baıqaýshy saılaý naýqany aıaqtalǵannan keıin, QR zańnamasy nemese halyqaralyq quqyqtyń jalpyǵa tanylǵan normalary buzylǵan jaǵdaıda, sondaı-aq QR SІM usynýy boıynsha tıisti shet memlekettiń, halyqaralyq uıymnyń ótinishi negizinde óz mártebesin joǵaltady.
Shet memleketter men halyqaralyq uıymdardyń akkredıttelgen baıqaýshylaryna saılaý naýqanyn ótkizý kezeńindegi olardyń qyzmeti úshin negiz bolatyn, ıaǵnı OSK belgilegen úlgidegi kýálik beriledi. Shet memleketter men halyqaralyq uıymdardyń baıqaýshylary, sheteldik BAQ ókilderi óz mártebesin QR saılaýyn baıqaýmen baılanysty emes qyzmetti júzege asyrý úshin paıdalanýǵa quqyly emes.
Shet memlekettiń, halyqaralyq uıymnyń baıqaýshysy, sondaı-aq sheteldik buqaralyq aqparat quralynyń ókili bir aýdarmashymen birge júrýi múmkin. Sheteldik buqaralyq aqparat quralynyń ókili QR Syrtqy ister mınıstrligi bergen akkredıtteý týraly kýálik bolǵan kezde saılaýdy baıqaýdy júzege asyra alady.
BAQ ókilderi
Daýys berý kúni daýys berýge arnalǵan saılaý ýchaskesi ashylǵan kezden bastap jáne saılaý ýchaskesinde saılaýshylardyń daýystaryn sanaý kezinde daýys berý nátıjeleri anyqtalǵanǵa deıin, qyzmettik kýáligi men redaktsııanyń tapsyrmasy bolǵan kezde, árbir BAQ-tan bir-bir ókilden bir mezgilde qatysýǵa quqyly.
Jýrnalıst akkredıttelgen memlekettik organdar, qoǵamdyq birlestikter men uıymdar oǵan otyrystar, keńester jáne ózge de is-sharalar týraly aldyn ala habarlaýǵa, stenogrammalarmen, hattamalarmen jáne ózge de qujattarmen qamtamasyz etýge mindetti.
BAQ ókili saılaý komıssııasy tóraǵasynyń tıisti saılaý komıssııasy belgilegen saılaý ýchaskesindegi tártip erejelerin saqtaý jónindegi talaptaryn oryndaýǵa mindetti (KZ 39-babynyń 2-tarmaǵy).
Al sheteldik BAQ ókiliniń QR SІM-de akkredıttelgen sátten bastap onyń quqyqtyq mártebesi kúshine enedi. 2020 jylǵy 2 jeltoqsandaǵy jaǵdaı boıynsha QR SІM janynda turaqty negizde 39 sheteldik BAQ-tyń 166 ókili akkredıtteldi.
Sheteldik BAQ ókili saılaý naýqany aıaqtalǵannan keıin, sondaı-aq sheteldik BAQ jýrnalısin akkredıtteýdi merziminen buryn toqtatý týraly sheshim qabyldanǵan jaǵdaıda óz mártebesin joǵaltady.
Zań boıynsha sheteldik BAQ ókilin ýchaskelik saılaý komıssııasynda tirkeý nemese akkredıtteý tikeleı kózdelmegen. Bul rette BAQ ókiliniń ózimen birge jeke basyn kýálandyratyn qujaty jáne akkredıtatsııasy bolýy mindetti.
Sheteldik BAQ ókilderiniń quqyqtary halyqaralyq baıqaýshylardyń quqyqtary men mindetterine uqsas.