Saılaý-2023: Saıası naýqan týraly sarapshylar pikiri
Saılaý naýqanynda túrli formattaǵy pikirsaıystar ótkizý mańyzdy
QR Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstannyń strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń saılaý úderisterin zertteý bólimi jetekshisiniń mindetin atqarýshy Janar Sanhaevanyń paıymynsha, osy saılaý naýqany saıası básekelestik rýhynda ótip jatyr.
«Qazir saılaýaldy naýqan ótip jatyr. Bul kandıdattardyń kóbi óz baǵdarlamasyn belsendi ilgeriletip jatqanyn kórsetedi. Internet resýrstary men áleýmettik jelilerge kóp kóńil bólinip jatyr. Atalǵan quraldar kandıdattardyń qoǵammen jumys isteýine keń múmkindik beredi. Tıimdi ári jyldam áreket etýde, saılaýaldy baǵdarlamalardyń negizgi tezısterin jetkizýde áleýmettik medıanyń paıdasy mol. Mysaly, kandıdattar tikeleı efır arqyly óz baǵdarlamalaryn tanystyra alady. Alaıda, máslıhat depýtattyǵyna úmitkerler úshin saılaýaldy úgit materıaldaryn taratyp, úıdi aralaý tehnologııasy oń nátıje beredi», - dedi Janar Sanhaeva.
Sarapshynyń aıtýynsha, saılaýshylarǵa partııalyq básekelestik neǵurlym túsinikti ári jaqyn. Sondyqtan bir mandatty kandıdattar óz okrýginiń saılaýshylarymen belsendi jumys isteýi tıis.
Atap aıtqanda, Májilis depýtattaryn saılaý aıasynda bıyl 1 naýryz kúni 7 saıası partııa ókilderiniń arasynda pikirsaıys óti. Pikirsaıys «Qazaqstan» Ulttyq arnasynyń tikeleı efırinde kórsetildi.
«Pikirtalas – daýys berýshilerge negizgi máseleler boıynsha kandıdattardyń pozıtsııasyn salystyrýǵa múmkindik beretin saılaý naýqanynyń mańyzdy bóligi. Sondyqtan naýqan barysynda ártúrli formattaǵy pikirtalastardyń ótýi mańyzdy. Ótken pikirtalas partııalardyń daıyndyǵynyń jaqsy deńgeıin kórsetti. Jalpy, debat qorytyndysy boıynsha daýys berýshiler úshin bıylǵy saılaý jarysy saıası básekelestik rýhynda ótetinin atap ótýge bolady. Barlyq partııa jeńiske jetýge múddeli», - dedi ol.
Sonymen qatar, 10 naýryzda KTK telearnasynyń tikeleı efırinde pikirsaıysqa 7 saıası partııanyń ókilderi qatysty. Osy oraıda «Amanat» partııasynan Aıdos Sarym, «Aýyl» halyqtyq demokratııalyq partııasynan Jıgýlı Daırabaev, «Respublica» partııasynan Dınara Shúkijanova, Qazaqstan halyq partııasynan Ermuhamet Ertisbaev, «Baıtaq» jasyldar partııasynan Aınur Sábıtova, «Aq jol» demokratııalyq partııasynan Dánııa Espaeva, al Jalpyulttyq sotsıal-demokratııalyq partııasynan Ashat Rahymjanov keldi.
Endi, saıası partııalar ókilderiniń arasyndaǵy kelesi pikirsaıys 16 naýryzǵa belgilendi.
Partııalar qaı salalarǵa basymdyq berip otyr
QR Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstannyń strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń elektoraldy úderisterdi zertteý bóliminiń bas sarapshysy Ámına Úrpekova elimizdegi saılaýaldy naýqanǵa baǵa berdi.
«1 naýryzda jeti saıası partııa ókilderi arasynda saılaýaldy televızııalyq pikirsaıys ótti. Debat barysynda biraz emotsııa men qarsylastar arasyndaǵy básekelestik baıqaldy. Pikirsaıysqa qatysqandar kórermenniń nazaryn barynsha aýdarýǵa tyrysty. Bul bir jaǵynan partııalarǵa saılaýda daýys jınaýyna jol ashsa, ekinshi jaǵynan, kandıdattardyń negizgi ıdeıalary men ustanymdarymen tanysý múmkindigi týdy. Ótken pikirtalas partııalardyń negizgi baǵyty men áleýmettik bazasyn taǵy bir ret kórsetti. Sonymen qatar, daýys jınaý úshin kúreste olardyń negizgi qarsylastaryn anyqtady. Máselen, bıznes qoǵamdastyq pen aýyl saılaýshylarynyń daýysy úshin básekelestikti atap ótýge bolady», - dedi Ámına Úrpekova.
Onyń málimdeýinshe, debat barysynda partııa ókilderi áleýmettik, ekonomıkalyq kórsetkishterge basa nazar aýdara otyryp, naqty derekterdi zerdelegeni baıqaldy.
Sarapshynyń aıtýynsha, bul belgili bir deńgeıde saılaýaldy daıyndyqty kórsetedi jáne 16 naýryzda budan da qyzyq pikirsaıys kútip tur.
Foto: kisi.kz
«Bir mandatty okrýgter boıynsha aralas saılaý júıesine kóshý qazaqstandyqtardyń azamattyq, saıası belsendiligin kórsetýge aıtarlyqtaı serpin berdi. Osy oraıda 10 myńnan astam azamat Májilis pen máslıhattar depýtaty bolyp saılanýǵa óz quqyǵyn paıdalanyp otyr. Saıası synǵa túsýshilerdiń saılaý naýqanynda básekege qabilettiligi kóptegen faktorǵa baılanysty. Atap aıtqanda, kandıdattyń jáne onyń shtabynyń motıvatsııasy men kózqarasy, materıaldyq jáne adamı resýrstary, naýqanǵa daıyndyq deńgeıi, kreatıvi, shynaıylyǵy taǵy sol sııaqty. Memleket buqaralyq aqparat quraldarynyń múmkindigin teńgeı paıdalanýǵa kepildik berip otyr. Ádildikti barynsha qamtamasyz etý úshin úgit-nasıhat máseleleri retteledi. Odan bólek, ár kandıdat saılaýaldy naýqan jumysy úshin memleketten teń soma alady», - deıdi ol.
Sondaı-aq, QSZI ókili zańnamalyq turǵydan barlyq kandıdattyń múmkindigi teń, al naýqannyń nátıjesi úmitkerlerdiń ózine baılanysty ekenin aıtty.
Májilis depýtattaryn saılaýda kvota ne úshin qajet
Qazaqstannyń strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń jetekshi sarapshysy Gúlmıra Toqanovanyń aıtýynsha, Májilis depýtattaryn saılaý kezinde áıelder, jastar jáne múgedektigi bar adamdarǵa saıası kvota bekitý - pikirler plıýralızmin qamtamasyz etip, birjaqty kózqarasty joıýǵa baǵyttalǵan.
«Bul saılaý naýqanynyń mańyzdy ereksheligi - partııalyq tizimderdegi kvotanyń keńeıýi jáne depýtattyq mandattardy bólý kezinde kvotany esepke alý normasy. Bıyldan bastap Májilis depýtattaryn saılaýda partııalyq tizimge áıelder men jastardan bólek, múgedektigi bar jandar da saıası úderisterge qatysýda qıyndyqtardy bastan keshiretin áleýmettik sanat retinde engizilýi tıis. Kvotanyń keńeıýi saıası qatysýdaǵy teńdik qaǵıdattaryn jáne sheshimderdiń ınklıýzıvtiligin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan. Saıası kvota taǵaıyndaýdyń maqsaty - pikirler plıýralızmin qamtamasyz etý, birjaqty kózqarasty joıý jáne ortaq ıgilik úshin sheshim qabyldaýda múmkindikter teńdigin qamtamasyz etý», - dep túsindirdi Gúlmıra Toqanova.
Foto: kisi.kz
Sarapshy pikirinshe, Májilistegi depýtattyq mandattardy bólý kezinde kvotany esepke alý – saılaý protsesine engizilgen basty ári mańyzdy túzetýdiń biri.
«Kvotany esepke alý túsiniktemesi bolmasa, kvotanyń mán-maǵynasy joǵalatyn edi. Bul jerde burynǵy qatelikter eskerilgeni jaıly aıta ketý kerek. ıAǵnı áıelder men jastarǵa arnalǵan 30 paıyzdyq kvota tek tizimderdi tirkeý kezinde ǵana júzege asyrylǵan edi. Endi, partııalyq tizim boıynsha saılaýǵa qatysý kvotasy bıliktiń zań shyǵarýshy tarmaǵynda buryn ókildik etpegen qoǵamnyń toptary úshin saıası qatysý kvotasyna aınalady. Kvotaǵa múgedektigi bar adamdardy engizý jáne Májilistegi depýtattyq mandattardy bólý kezinde kvotany esepke alý - azamattardyń zań shyǵarý protsesine qatysý múmkindikterin keńeıtýge jáne búkil qazaqstandyq qoǵamnyń múddelerin qorǵaýǵa arnalǵan. Kvota mehanızmin jetildirýdiń kelesi qadamy máslıhattardaǵy kvotany esepke alý normasy bolýy tıis», - dedi Gúlmıra Toqanova.
Aıta keteıik, 2022 jyly 1 qyrkúıektegi Joldaýynda Memleket basshysy aldaǵy saılaý kezeńderin tıimdi josparlaý qajet ekenin aıtqan edi.
Osy oraıda Májilistiń jáne barlyq deńgeıdegi máslıhattardyń depýtattaryn saılaýdy 2023 jyldyń birinshi jartysynda ótkizý usynyldy.
Al bıyl 19 qańtarda Prezıdent kezekten tys saılaýdy belgileý týraly málimdeme jasady.