Sábıt Jámbek: Órkenıetti qoǵamnyń álipbıine kóshý - zaman talaby

KÓKShETAÝ. QazAqparat - Órkenıetti qoǵam qoldanatyn latyn tańbaly álipbıge kóshý - zaman talaby. Mundaı pikirin Shoqan Ýálıhanov atyndaǵy Kókshetaý memlekettik ýnıversıtetiniń oqytýshysy, fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty, dotsent Sábıt Jámbek bildirdi, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi.

Onyń aıtýynsha, qazir bul baǵytta pikir alýandyǵy basym. Keıbiri kózimiz úırengen tól dybystarymyzdy erekshe tańbalarmen belgilegen kırıllıtsada qala berýdi qup kórse, endi biri kóne rýnıka áripterin jańǵyrtýdy usynady. Qoǵam ókilderiniń taǵy bir bóligi Ahmet Baıtursynulynyń qazaq tiliniń tabıǵatyna beıimdelgen arab jazýyna kóshýdi hosh kórýde.

«Osy pikirlerdi eskere otyryp, biz de óz oıymyzdy ortaǵa salýdy jón kórdik. Birinshiden, kóne rýnıka tańbasyn jańǵyrtaıyq deýshiler qazirgi Qytaı, Koreıa, Japonııa elderiniń álmısaqtan kele jatqan babalar jazýyn búgingi kúnmen sáıkestendirip otyrǵanyn, munyń ózi olarǵa patrıottyq rýh beretinin, keıingi jastar úshin munyń ıdeologııalyq turǵyda sımvolıkalyq máni bar ekenin alǵa tartady. Biz de babalar rýhyn jańǵyrtatyn bul tańbalardyń ıdeologııalyq turǵydaǵy sımvolıkalyq mánin joqqa shyǵarmaımyz. Alaıda, búgingi qaryshtap ósip bara jatqan aqparattyq biliktilik júıege negizdelgen órkenıettiń, qoǵamnyń shyndyǵy basqa, talaby bólek. Munymen sanaspasa bolmaıdy. Tipti, damyǵan Qytaı, Japonııa, Koreıa elderiniń ózinde osy tańbalarǵa baılanysty sheshilmegen máseleler barshylyq. Sondyqtan olarda da ýaqyt óte kele latynǵa kóshý máselesi talqylanǵan. Ári qaraı bul áńgimeni soza berý orynsyz bos áńgime bolmaq», - deıdi Sábıt Jámbek.

Sonymen qatar, ol arab, musylman dúnıesimen bir bolýdy kózdeıtin arab tańbaly álipbıdiń utymdy, oń jaqtary mol ekenin de aıtty.

«Biraq, biz qalaı aıtsaq ta, tarıhı múmkindikti, ońtaıly sátterdi kezinde jiberip aldyq. Endi oǵan oralý tipti múmkin emes. Biz qazirgi tarıhı shyndyqty moıyndaýymyz qajet. Kırıll tańbaly álipbıimizge keletin bolsaq, árıne, bizdiń kózimiz oǵan ábden úırenip qalǵan. Tól dybystarymyz erekshe tańbalarmen belgilengen. Bylaı qarasań bul jazýlar tonnyń ishki baýyndaı ózimizdiki sııaqty. Munyń bári árıne, bizdiń kózimizdiń úırenip ketkendiginen. Biz kırıll jazýynan aıyrylsaq jappaı saýatsyzdyqqa ushyraıtyn sııaqtymyz. Bul - aldamshy túsinik. Jazýdy aýystyrý - bizdiń ǵana basymyzdan ótken joq. Qansha degenmen jazý tańbasynda kodtalǵan, sımvolıkalyq mán bar sekildi. Munyń ózi bizder úshin qoǵamdyq-saıası, psıhologııalyk faktorlar ekeni ras. Búkil Eýropa jurty, túrki jurttary tutynyp otyrǵan latyn álipbıine tezirek kóshkenimiz jón. Jáne kırıll tańbaly álipbıimizdegi tól dybystarymyzǵa baılanysty ketken fonetıkalyq olqylyqtarymyzdy endi latyn qarpindegi álipbıimizde qaıtalamaýymyz qajet.  

Atap óteıin degenim,  qoǵamda taǵy bir túsinbestik bar. Bizdiń qoǵam tańba, árip aýystyrýdy, ıaǵnı, grafıka aýystyrýdy álipbı aýystyrý dep túsinetin sııaqty. Bizde bir ǵana álipbı bar. Ol - Ahmet Baıtursynuly negizdegen, Ahań túrlegen jańa úlgidegi (ýsýlı jádıt) qazaq álipbıi.

Bizdiń qazirge deıingi qoldanystaǵy osy Ahańnyń álipbıi. Aýyssa tańbalar aýysyp otyr. Arab, latyn, orys áripterine, grafıkasyna negizdelgen bir ǵana álipbı, ıaǵnı, alfavıt. Qazir qaıtadan latyn tańbaly áripke, grafıkaǵa kóshkeli otyrmyz. Osyny durystap uǵynsaq!  Osyndaı ulttyq múddeden týyndaıtyn, qoǵamdyq-áleýmettik mańyzy zor máseleni ult bolyp qoldaýymyz kerek», - dep sózin túıdi dotsent.