Sabaq aldynda balalar jarty saǵat kitap oqıdy: ShQO-daǵy erekshe aýyl mektebinen reportaj
Balaǵa tańdaý quqyǵy berilgen
Qulynjon aýylynda búginde 800-den astam adam turady. Óskemennen 160 shaqyrymdaı jerde oryn tepken. Aıadaı aýylda boı kótergen osyndaı keshenge qala halqynyń ózi qyzyǵa da, qyzǵana da qaraıtyndaı. Ybyraı Altynsarınniń aty berilgen keshende balabaqsha, bastaýysh mektep, orta mektep jáne komıýnıtı-ortalyq bar. Áńgimeni áýeli balabaqshadan bastaıyq.
Mektepke deıingi mekemege 40 bala barady. Olar til jaǵynan topqa bólinbeıdi. Tárbıeshiler búldirshinderdiń yńǵaıyna qaraı eki tilde tálim beredi. Eger siz balańyzdy balabaqshaǵa aparyp kórgen bolsańyz, onda onyń tańerteń kóz jasyn kól etip, «barmaımyn!» dep jer tepkileıtinin bastan ótkergenińiz anyq. Eger aparmaǵan bolsańyz, buǵan tańdanýdyń qajeti joq, túgel derlik bala sóıtedi. Sebebi jyly uıasynan, ata-anasynyń baýyrynan shyǵyp, jat ortaǵa barý – ol úshin stress.
Buny eskergen «Ybyrai mektebi» bilim berý kesheniniń basshylyǵy jańa ádisti iske qosqan. Aıtalyq, úıden jylap kelgen balanyń ákesi nemese sheshesi ony jalǵyz tastamaı, birge qalady. Birneshe saǵat sonda otyryp, úıge birge qaıtady. Úırengenshe solaı. Keıbireýlerine buǵan 2-3 kún, al basqalaryna bir-eki apta ketedi.
Bala úırenisken soń tárbıeshi birden ony tártipke salyp, «osy ýaqytta sýret salasyń, bul kezde jattyǵý jasaısyń» demeıdi. Búldirshin máshınemen oınaǵysy kelse, oınaıdy, sýret boıaǵysy kelse, boıaıdy. ıAǵnı, oǵan tańdaý quqyǵy berilgen. Al tártipke retpen, aqyryndap úıretiledi.
Taǵy bir ereksheligi, munda balalardy kitap oqýǵa erte jastan baýlıdy. Olar túsinbese de, kóz aldyndaǵy kórinis este qalyp, bolashaqta kitapty janyna serik etedi.
Astanadan aýylǵa kóshti
Negizi bul mekteptiń irgetasy sonaý 1966 jyly qalanǵan. Bilim ordasynan túlep ushqan belgili kásipker Aıdyn Rahımbaev 2016 jyly ony aýqymdy jóndeýden ótkizip, qaıta jabdyqtaıdy. Tek mektepti jańartyp qoımady, muǵalimderdi álemdegi eń ozyq ýnıversıtetterdiń biri Michigan State University-den biliktilikterin arttyrdy. Al bıylǵy oqý jylynda onyń qasyna komıýnıtı-ortalyq salynyp, mektep úlken keshenge aınaldy.
Astana men Almaty qalasynan tájirıbeli kadrlar da aýylǵa tartylǵan. Sonyń biri – mektep dırektory Aralbek Berikuly. Ol elordadaǵy respýblıkalyq fızıka-matematıka mektebin basqarý usynysynan bas tartyp, Qulynjonǵa taban tiregen.
«Elimizdegi mektepterde 3,6 mln oqýshy bar. Olardyń 45%-y aýyldarda, aýdan ortalyqtarynda oqıdy. Ol jerdegi bilim kóp jaǵdaıda tek qaǵaz júzinde ǵana. Aýyz toltyryp aıta bergennen eshteńe tynbaıdy, sózdi qoıyp, iske kóshetin kez keldi. Mende PGCE sertıfıkaty bar. Bul Ulybrıtanııanyń ýnıversıtetinde 8 aı oqyǵan muǵalimderge arnalǵan kýrs. Osy qaǵazben shetelde muǵalim bolyp jumys isteı alamyn. Biraq bárimiz elden kete bersek, munda kim qalyp qyzmet etedi? Onsyz da elden talaı jastar ketip jatyr. Óz jerimizde bilim sapasyn kóterýimiz kerek qoı. Respýblıkalyq fızıka-matematıka mektebinde qyzmet etip júrgenimde, áriptestermen birge bir aýyldy tańdap, ondaǵy bilim ordasyna muǵalimder jiberip, aýyl mektebiniń jańa úlgisin jasap shyǵaraıyq dep nıet etip, amal jasap jatqan bolatynbyz. Biraq kútpegen jerden Qulynjon aýylyndaǵy mektepke dırektor kerektigin estip, túıindememdi jiberdim. Mine, sóıtip osynda keldim, - deıdi Aralbek Berikuly.
Bul mekteptiń respýblıkada teńdesi joq. Fınlıandııa, Sıngapýr elderiniń ozyq tájirıbesine negizdelgen. Munda bastaýysh synyptar 1-4 emes, 1 den 6-ǵa deıin. Oqý aǵartý mınıstriniń buıryǵyna sáıkes, Qulynjon aýyldyq orta mektebine respýblıkalyq eksperımentaldy alań statýsy berilip otyr.
«Mektepke kelgen balalar sabaq aldynda mindetti túrde jarty saǵat kitap oqıdy. Kitapty ózderi tańdaıdy. Sodan keıin oqyǵandaryn talqyǵa salyp, oı qorytady. Matematıka páni Sıngapýrdyń tájirıbesine sáıkes oqytylady. Oqýshylardyń emin-erkin bilim alýyna barlyq jaǵdaı jasalǵan. Máselen, basqa mektepterde olarǵa úı tapsyrmasy beriledi. Al kóbinese ony úıde ata-anasy oryndaıdy nemese balalar mektepke kelgende bir-birinen kóshiredi. Al bizde úı tapsyrmasy degen múlde joq», - deıdi mektep dırektory.
Onyń aıtýynsha, bastaýysh synyp oqýshylaryna 2,3,4,5 degen baǵalar qoıylmaıdy. Baldyq júıe engizilip, balalardyń úlgerimi sol arqyly baǵalanady.
Túlekter túgeldeı grantqa túsken
«10-11 synyp oqýshylaryn arnaıy testten ótkizip, olardyń boıyndaǵy talanttardy anyqtaımyz. Buryn ata-analar balalaryna qandaı mamandyqty tańdaý kerektigin aıtatyn. Al oqýdy bitirgen jas, sol salany unatpaı, basqa jumysqa ketken jaıttar az emes. Bizdiń maqsat – balanyń myqty qabiletterin aıqyndap, oǵan «osy 200 mamandyqtyń ishindegi 20-sy saǵan jaqsy keledi» degendeı baǵyt berý. Byltyrǵy oqý jylynda mektebimizdi bitirgen 10 túlek túgeldeı grantqa túsken», - deıdi Aralbek Berikuly.
Bilim ordasynda robot tehnıkasy jáne 3D-modeldeý, beıneleý óneri, sándik-qoldanbaly óner, teatr jáne vokal úıirmeleri jumys isteıdi. Voleıbol, basketbol, shaǵyn fýtbol, kúres, shahmat, toǵyzqumalaq sektsııalary bar. Jattyqtyrýshylardyń keıbiri Astanadan shaqyrylǵan. Bir ereksheligi, ár úıirmege balalarmen birge ata-analary da qatysa alady.
Qazir mektepte 170-ge jýyq bala oqıdy. Qulynjonnyń irgesindegi basqa aýyldardan 40 bala kelip bilim alady.
«Ybyraı mektebi ujymynyń korporatıvtik mádenıeti jáne qundylyqtary týraly aıta keteıin. Eń birinshi nıet bolý kerek. Ár isti bastamas buryn nıetińizdi tekserip alyńyz. Ol úshin «Nege? Ne úshin?» degen suraqtan bastańyz. Mysaly, «Nege men muǵalimmin?», «Ne úshin myna sabaqqa kirip bara jatyrmyn?» degendeı. Durys nıet taýsylmas tabys kepili. Nıetińiz durys bolsa, nátıjege qam jemeńiz, kútpegen jerden jaqsy jańalyq bolady. Ekinshi - shynshyldyq. Shynshyl adamda aıtylǵan sózi, jasaǵan isine qatysty senimi mol bolady. Ol kimge ne aıttym dep qobaljyp, ýaıymdamaıdy. Ustazdar - shynshyldyqtyń naǵyz úlgisi bolýy tıis. Úshinshi - jaqsy oılaý. Jaqsy oılaý bereketti arttyrady, aýyzbirshilikti nyǵaıtady, nesibeńdi kóbeıtip, densaýlyqqa paıda ákeledi. Kez kelgen jaǵdaıdy jaqsylyqqa boljańyz. Tórtinshi - kúlimdeý. Fızıologııalyq turǵydan qarasaq, jymııý qabaqty túıýge qaraǵanda bulshyqettiń qozǵalysyn azyraq qajet etedi. Sizdiń jymıǵanyńyz qasyńyzdaǵylarǵa juǵyp, olar da kúlimsirep, jyly aýra týdyryp, jaqsy qarym-qatynasqa jol ashady», - deıdi dırektor.
Mine ǵana-aq qurylysy aıaqtalyp, esigin aıqara ashqan komıýnıtı-ortalyqqa balalar ǵana emes, eresekter de qýanyp otyr. Birinshi qabatta ornalasqan kitaphana tańǵy 8.00-den 23.00-ge deıin ashyq bolady. Onda 4 myńǵa jýyq kitap bar.
Ortalyqta 90 adamǵa shaqtalǵan kınoteatr, kompıýterlik jáne oıyn bólmeleri, planetarıı, dybys jazý stýdııasy, horeografııalyq zal ornalasqan.
P/s: Qazaqstandaǵy tuńǵysh bilim berý keshenine eńbektegen baladan, eńkeıgen qarııaǵa deıin kelip, ýaqytyn tıimdi ári qyzyqty ótkize alady. «Ybyrai mektebi» jobasyna «Aidyn&Anar Rakhimbayev Foundation» qorynan 2 mln dollarǵa jýyq qarajat quıylypty. Eger joba nátıjeli iske asyp jatsa, taǵy birneshe aýylda osyndaı bilim ordasyn salý kózdelip otyr.