Rýhanı jańǵyrýǵa baǵyttalǵan besjyldyq baǵdarlamanyń bereri mol - Ásem Núsipova
Elbasynyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamalyq maqalasynda júktelgen mindetterdi júzege asyrý baǵytynda qazirgi ýaqytta elimizdiń túkpir-túkpirinde aýqymdy jumystar qolǵa alynyp jatqany belgili. Bul rette Shyǵys Qazaqstanda qandaı jobalar júzege asyrylady? Óńirde búgingi tańda nendeı jumystar atqarylyp jatyr? Osy jáne ózge de saýaldar tóńireginde «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasynyń óńir boıynsha jetekshisi, oblys ákiminiń orynbasary Ásem NÚSІPOVAMEN áńgimeni usynamyz.
- Ásem Bekqyzy, ótken aptada Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti janyndaǵy Qoǵamdyq sanany jańǵyrtý baǵdarlamasyn iske asyrý jónindegi ulttyq komıssııanyń úshinshi otyrysynda Shyǵys Qazaqstan oblysynda besjyldyq baǵdarlama ázirlengeni týraly aıtylǵan bolatyn. Osy baǵdarlama jóninde tarqatyp berseńiz.
- Iá, osy otyrysta óńir basshysy Danıal Ahmetov oblysymyzda Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» maqalasynda kórsetilgen mindetterdi iske asyrý maqsatynda besjyldyq úlken baǵdarlamanyń jasalǵanyn málimdegen edi. Elimizdiń barsha turǵyndary ystyq yqylaspen qabyldaǵan Prezıdenttiń bul maqalasy úlken jaýapkershilikti, tereń taldaýdy qajet etetindikten aımaǵymyzda osyndaı aýqymdy baǵdarlama ázirlendi. Atalǵan baǵdarlama «Rýhanı qazyna», «Tárbıe jáne bilim», «Atameken», «Aqparat tolqyny» atty 4 ishki baǵdarlama boıynsha 61 jobadan quralady.
Óńirimizde «Rýhanı jańǵyrýdyń» basty baǵyttary boıynsha júzege asyrylatyn sharalardyń jospary túzilip, «Rýhanı jańǵyrý» atty jobalyq keńse quryldy. Atalǵan úderiske Óskemendegi S.Amanjolov atyndaǵy ShQMÝ, D.Serikbaev atyndaǵy ShQMTÝ, Semeıdegi Shákárim atyndaǵy memlekettik ýnıversıtet jáne Qazaqstan halqy Assambleıasynyń óńirdegi hatshylyǵy, Qoǵamdyq keńes pen qoǵamdyq uıymdar tartylǵan. Baǵdarlama aıasynda úsh tildi bilim berýdi damytý, arheologııa salasyndaǵy ǵylymı-zertteý jumystary, ishki týrızmniń áleýetin arttyrý da kózdelip otyr. Bir ǵana «Rýhanı qazyna» ishki baǵdarlamasy sheńberinde 19 óńirlik jobany júzege asyrý josparlanǵan.
Máselen, «Kóne qazyna» jobasy aıasynda Berel, Shilikti, Ablaıkıt keshenderindegi arheologııalyq qazba jumystary men ǵylymı-zertteý jumystary jalǵasyn tabady. Qońyr áýlıe úńgiri men Yrǵyzbaı ata kesenesine ınfraqurylym jelileri salynyp, Shilikti keshenine de áınekten arnaıy sarkofag turǵyzylady, «Tarhan geologııalyq qıyǵy» ashyq aspan astyndaǵy mýzeıi ashylady. Barlyq jádigerlerdi Óskemende boı kóteretin arheologııa jáne zamanaýı óner mýzeıine qoıý josparlanyp otyr.
- Bilýimizshe, otansúıgishtik, mádenı jáne rýhanı qundylyqtardy nasıhattaýǵa baǵyttalǵan 7 óńirlik joba ázirlenipti. Onyń ózi 14 ishki baǵdarlamadan turady eken.
- Bul jobalar «Tárbıe jáne bilim» ishki baǵdarlamasy aıasynda júzege asyrylady. Tárbıe men bilimniń qoǵam ómirindegi mańyzy aıtpasa da túsinikti bolar. Qazirgi ýaqytta óńirde úsh tilde bilim berý baǵdarlamasy sátti júzege asyrylyp keledi. Osy jobalar sheńberinde úshtildilikti damytý boıynsha oqytý baǵdarlamasyn odan ári jalǵastyramyz. Buǵan eki jyl ishinde oblystyq bıýdjetten 1,7 mlrd teńge qarjy bólingen bolatyn. Osy oraıda muǵalimderdiń tildik biliktiligi men oqytý ádistemesin kembrıdjdik júıe boıynsha jetildirý kýrstary ótkizilip, oǵan shet tilin tikeleı úıretýshiler shaqyryldy, biryńǵaı oqýlyqtar satyp alyndy, pedagogtardy materıaldyq turǵydan qoldaý júzege asyryldy.
Al «Bilikti maman» jobasynda joǵary oqý oryndarynyń básekege qabilettiligin kóterý boıynsha mektep bitirýshilerdiń basqa elge ketýin tómendetý, jergilikti joǵary oqý oryndarynyń ǵylymı-tehnıkalyq jáne zertteý bazalaryn jaqsartý, sheteldik ǵalymdardy shaqyrý, jańa qajetti mamandyqtar ashý sııaqty keshendi sharalar atqaryldy. Bıyl biz oblystyq bıýdjetten 200 bilim granty úshin 50,8 mıllıon teńge bóldik. Tórt jyldyq baǵdarlama qosymsha 680 mıllıon teńge qarajatty qajet etedi. Bul taraptaǵy jumystar jalǵasyn tabady. Qazirdiń ózinde nátıje bar. Byltyr Shyǵys Qazaqstannan 1800 mektep bitirýshi shetelge oqýǵa ketse, bıyl bul kórsetkish 890-dy qurap, eki esege deıin azaıdy.
Sol sııaqty «Rýhanı bilim berý» jobasy dinı aǵartý, ekstremızm men radıkalızmge qarsy is-áreketterdiń tıimdiligin kóterý, dintaný salasynda bilikti mamandar daıarlaýǵa baǵyttalady. Qazirgi kezde 156 ımam Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasymen birge ázirlengen baǵdarlama boıynsha kýrstardan ótýde. Osy maqsatta oblystyq bıýdjetten 150 mln teńge bólindi. Shyǵys Qazaqstan dintaný kolledjin qurý jáne bilim granttaryn bólý josparlanyp otyr.
- Memleket basshysy óz maqalasynda: «Basqa aımaqtarǵa kóship ketse de týǵan jerlerin umytpaı, oǵan qamqorlyq jasaǵysy kelgen kásipkerlerdi, sheneýnikterdi, zııaly qaýym ókilderi men jastardy uıymdastyryp, qoldaý kerek. Bul - qalypty jáne shynaıy patrıottyq sezim, ol árkimde bolýy múmkin. Oǵan tyıym salmaı, kerisinshe, yntalandyrý kerek», degen edi.
- Elbasy jıi aıtyp júretin bıznestiń áleýmettik jaýapkershiligi aıasynda oblysymyzda birneshe jyldan beri júıeli jumystar qolǵa alynyp, birqatar jobalar júzege asyrylyp keledi. Ásirese Prezıdenttiń rýhanı jańǵyrýǵa úndegen maqalasy jaryq kórgennen keıin týǵan jerge járdemdesemin, qol ushyn sozamyn deıtin azamattardyń qatary kóbeıdi. Máselen, jaqynda Astanada turatyn Dýlat Tastekeev degen kásipker ózi týyp-ósken Tarbaǵataı aýdanynyń Ekpin aýylyndaǵy bir kósheni 15 mıllıon teńgege tolyqtaı asfalttap berdi.
Oblystyq máslıhattyń depýtaty, «Elhon» JShS dırektory Ulyqbek Tumashınov 100 mıllıon teńgege Katonqaraǵaı aýdanynyń Shyńǵystaı aýylyndaǵy 110 jyl buryn salynǵan Ábdikerim Erejepov mektebin qalpyna keltirip jatyr. Osyndaı mysaldardy kóptep keltirýge bolady. Jalpy, óńirimizde «Týǵan jerge - taǵzym» aktsııasy aıasynda demeýshiler men metsenattar qarjysy esebinen 5,6 mlrd teńgeniń 157 áleýmettik jobasy júzege asyryldy. Qalalar men aýyldardy abattandyrý, áleýmettik nysandardy jańa zamanaýı jabdyqtarmen qamtamasyz etý, qaıta jóndeý sekildi aýqymdy jumystar atqaryldy. Búginde biz joǵaryda atalǵan 5 jyldyq baǵdarlama aıasynda «Atameken» ishki baǵdarlamasyn ázirlep, taǵy da 142 jobanyń tizimin daıyndadyq. Ony júzege asyrýǵa 8,8 mlrd teńge qajet.
Qazirgi ýaqytta 186 ınvestor men 22 iri kásiporynnyń seriktesteri anyqtaldy. Sondaı-aq, materıaldyq, medıtsınalyq, zańgerlik jáne basqa da kómekti qajet etetin tulǵalardyń bazasy jasaldy.
Jalpy alǵanda, «Rýhanı jańǵyrý» aıasynda júzege asyrmaq josparlarymyz kóp. Týrızmdi damytý jáne muralardyń tanymaldylyǵyn arttyrýǵa negizdelgen «Shyǵys Qazaqstan injý-marjany» ishki baǵdarlamasy aıasynda kıeli oryndar kartasy jasalyp, týrıstik ınfraqurylymdar keńeıedi, sý qoımalarynyń emdik qasıeti zertteledi. Sonymen birge, «Rýhanı qazyna», «Abaı álemi» kitap serııasyn, shyǵarý, mýzeı qoryn sandyq júıege kóshirý, «Mádenı kod: Shyǵys Qazaqstan» arhıvi men kitaphanasyn qurý, «Mýzyka álemi», «ART Zaman» festıvaldaryn ótkizý, teatrlar men shyǵarmashylyq uıymdardyń gastrolderin uıymdastyrmaq oıdamyz.
Sondaı-aq, «Qazaqstannyń tabıǵaty jáne tabıǵı muralary» jobasy aıasynda kóp danamen Shyǵys Qazaqstan atlasyn, ósimdikter men janýarlardyń Qyzyl kitabyn basyp shyǵarý josparlanyp otyr. Bul basylymdar barlyq mektepter men kolledjderge, kitaphanalarǵa túsedi. Jáne barlyq materıaldar men jobalardyń nátıjesi «Týǵan jer: Shyǵys Qazaqstan» ınternet platformasyna ornalastyrylyp, barshaǵa qoljetimdi bolady.
- Áńgimeńizge rahmet.