Rýhanı jańǵyrý óńirlerdi damytýdyń jarqyn jolyna aınaldy - Ǵabıdolla Ospanqulov
- Ǵabıdolla Abdollauly, «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasynda júktelgen mindetterdiń oblys deńgeıinde atqarylýy qalaı? Júzege asqan mańyzdy sharalar týraly ne aıtar edińiz?
- Jalpy, «Rýhanı jańǵyrý» aıasyndaǵy barlyq jumystar eki baǵytta atqaryldy. Onyń biri jobalardy iske asyrý bolsa, ekinshisi - uıymdastyrýshylyq, saraptamalyq júıeni qalyptastyrý.
Birinshi baǵyt boıynsha 2017 jyly 143 is-shara ótkizildi. Onyń basym bóligi jergilikti demeýshilerdiń qoldaýymen júzege asqanyn aıta ketkim keledi. Ótken jylǵy mańyzdy is-sharalar qatarynda «Qazaqstannyń jeti keremeti» týrıstik-ólketanýlyq aımaqtyq ekspedıtsııasy, «Jas ekologtar» men «Meniń elim - Qazaqstan» respýblıkalyq forýmy, kolledj stýdentteri arasynda «Rýhanı jańǵyrý - bolashaqtyń kepili» festıvali, balalar men jasóspirimder ansamblderiniń sherýi, «Týǵan ólke News» aımaqtyq medıa-forýmy, «Bilim. Týrızm. Integratsııa» halyqaralyq ǵylymı-praktıkalyq konferentsııasyn aıtýǵa bolady.
«Atameken» kishi baǵdarlamasy boıynsha barlyǵy 93 joba tizilimge engizilse, qazirgi tańda sonyń 67-si márege jetti. Mysaly, «Áleýmettik bastamalar kartasy» aıasynda kásipkerler tarapynan 60 joba jasaldy. Sonyń ishinde Aqsaı qalasynda sport kesheni, Bórli aýdanynda balabaqshalar, Qaztalov aýdanynda 12 mln teńgege ashyq aspan astyndaǵy mýzeı boı kóterdi. Osy kishi baǵdarlama aıasynda da respýblıkalyq jáne aımaqtyq deńgeıdegi sharalar ótti.
«Rýhanı qazyna» kishi baǵdarlamasy boıynsha barlyǵy 95 is-shara jasalsa, sonyń ishinde Qazaqstan boıynsha alǵash ret Batys Qazaqstan oblysynda «Rýhanı jańǵyrý» mýzeıi ashylǵanyn aıtýǵa bolady. Sonymen qatar oblys aýdandaryna ekspedıtsııa júrgizý arqyly Qazaqstannyń vırtýaldy kartasy úshin qasıetti nysandardyń GPS koordınattary anyqtalyp, «Qasıetti Qazaqstan» ǵylymı-zertteý ortalyǵyna berildi.
«Aqparat tolqyny» kishi baǵdarlamasy aıasynda da monıtorıng júrgizilip, tıisti jumystar jasalýda. Aıtalyq, 2018 jyly Qazaqstandaǵy qasıetti jerlerdi zertteýge, aımaqtyń mádenı muralaryn saqtap, sanany jańǵyrtýdyń alty qundylyǵyn nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan televızııalyq jobalar jalǵasyn tabady.
«Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasynyń ekinshi baǵyty boıynsha oblys, aýdandar men qalada jobalyq ofıster qurylyp, qoǵam, úkimettik emes uıymdar, ǵylymı orta jáne BAQ ókilderinen turatyn táýelsiz sarapshylar keńesi jumys jasap jatyr. Júrgizilgen áleýmettik zertteýler batysqazaqstandyqtardyń basym kópshiligi baǵdarlamany quptaıtynyn, jekeleı toqtalsaq, 81,8 paıyzy «Jańa gýmanıtarlyq bilim. 100 jańa oqýlyq», 90,7 paıyzy «Qazaq tilin latyn álipbıine kezeń-kezeńmen kóshirý» jáne 84,1 paıyzy «Týǵan jer» arnaıy jobasyn qoldaıtynyn kórsetti.
- Al bıyl «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy aıasynda qandaı mańyzdy jobalar qolǵa alynbaqshy?
- 2018 jyly 414 is-shara josparlanyp otyr. Bul jobalar da negizinen demeýshiler esebinen júzege asady dep oılaımyz.
«Tárbıe jáne bilim» kishi baǵdarlamasy boıynsha 88 is-sharaǵa 60 myńǵa jýyq adamdy tartý kózdelýde. Bastylaryn ǵana aıtsaq, oblys oqýshylary úshin «Týǵan ólkeniń kórnekti jerlerinen Qazaqstannyń kıeli jerlerine deıin» týrıstik-ólketaný ekspedıtsııasy josparlandy. Joǵary oqý oryndarynan Reseıdiń Soltústik jáne Ortalyq Kavkazynyń Stavropol aımaǵyndaǵy qazaq mádenıetine baılanysty «Uly Jibek joly - uly dostyq joly» atty Oral-Saraıshyq-Atyraý-Pıatıgorsk baǵytymen halyqaralyq tarıhı ekspedıtsııa jolǵa shyqpaqshy.
Aqyn Qadyr Myrza Álıdiń «...naǵyz qazaq - dombyra» dep jyrlaǵanyndaı, ulttyq kodymyzdy saqtaýdyń bir joly - dombyrany nasıhattaý. Osy maqsatta mektepterde dombyra úıirmeleri qolǵa alynyp, úzilistik qońyraýdyń ornyna kúı áýenin oınatylady. Qaladaǵy halyq kóp jınalatyn oryndarda, iri saýda ortalyqtarynda óner mektepteriniń tárbıelenýshileri ulttyq aspaptarda óner kórsetýdi bastady. Oǵan qosa mamyr aıynyń ekinshi onkúndiginde Dombyra kúnin ótkizý josparlanǵan. Bul rette ónerli órenderdi oblys ortalyǵyna jınap, basty alańda bir ýaqytta birdeı shyǵarmany oryndaý kózdeledi.
«Kitap - bilim bulaǵy» jobasy aıasynda bilim mekemelerinde kitap oqý kúnderi ótkizilip, tańdap alynǵan shyǵarma oqylyp bitkennen soń, sıýjet boıynsha sýretter konkýrsy, esse baıqaýy, býktreılerler ázirlenetin bolady.
Oblystyń eldi mekenderi boıynsha 3D kartasy jasaqtalady.
2018 jyly «Atameken» kishi baǵdarlamasy aıasynda «Zamanaýı dárister» jobasy, «Bastaý» kovorkıng ortalyǵy men «Elim meniń» jastar koalıtsııasynyń qyzmeti, «Gúldene ber, týǵan el» jáne «Taza qala» aktsııalary, «Jomart júrek» saltanatty sharasy júzege asady.
Qala jáne aýdandardaǵy metsenattarmen birge júzege asyrylatyn 247 joba usynyldy. Sonyń alǵashqysy - Shyńǵyrlaý aýdany Aqtaý aýylynda Shyńǵyrlaý ózeninen ótetin kópirdi jergilikti kásipker Mırbolat Tasmaǵambetov salyp berdi. Budan ózge bıyl metsenattardyń kómegimen Aqsaı qalasynda 18 mln tengege street work out alańdary, 12 mln tengege Kaztalov aýdany, Saryqudyq aýylynda mádenıet úıi (kásipker Nurlybaı Joldybaev), 130 mln teńgege Terekti aýdany, Fedorov aýylynda saýyqtyrý kesheniniń qurylysy (Serjan Idııatov), Terekti aýdany Qańdyqtan Rybtseh aýylyna deıin (100 turǵyny bar) taza aýyz sýmen qamtý jobasy (Móteǵalı Janbozov) sekildi ıgi ister qolǵa alynbaqshy.
«Týrıstik marshrýttar» jobasyn iske asyrý úshin oblysta vırtýaldy týrlar men týrıstik baǵyttardy qurý oılastyrylýda. «Qazaqstannyń mádenı jetistikteri» negizgi baǵyty boıynsha «Uly dala mádenıeti», «Aqjaıyq eli - mádenıet marjany», «Dostyq, birlik, tatýlyq», «Mádenı jaılaý» is-sharalary de ótkiziledi. Qurmanǵazy Saǵyrbaıulynyń mereıtoıyna arnalǵan «Oral-Jańaqala-Bókeı ordasy-Astrahan» baǵytynda halyqaralyq mádenı-tanymdyq ekspedıtsııasy uıymdastyrylmaq.
- Qazaqstannyń qasıetti oryndarynyń qataryna Batys Qazaqstan oblysynan alty nysannyń engizilgeni belgili. Sonyń ishinde uzaq merzimdi jobalar retinde «Jaıyq qalashyǵynda» ashyq aspan astyndaǵy mýzeı, Bókeı ordasy tarıhı-mýzeı kesheninde tabıǵı qoryq ashý kózdelýde. Osy baǵytta ne istelýde?
- Iá, respýblıkalyq makrosakraldy nysandar - ortaǵasyrlyq Jaıyq qalashyǵy, Bókeı ordasy tarıhı-mýzeı kesheni, Alash mýzeıi, Taqsaı obalar kesheni, Jumaǵazy haziret, aqyn, qoǵam qaıratkeri Ǵumar Qarash pen kúıshi-kompozıtor Dáýletkereıdiń keseneleri udaıy nazarda. Mysaly, Syrym aýdanyndaǵy Alash mýzeıi qaıta jóndelip, ekspozıtsııasy jabdyqtaldy. Jánibek aýdanynda Ǵumar Qarashtyń beıitine metsenattardyń kómegimen kesene ornatylady.
Epıgrafııalyq ekspedıtsııa nátıjesinde tabylǵan Aıshýaq, Jantóre, Esim handardyń, Baıbaraq pen Úki bıdiń qulpytastary men keseneleri qalpyna keltiriledi.
«Sakraldy Qazaqstan» makettik kartasy jasalyp, ǵylymı-zertteý ekspedıtsııalary, ınfraqurylymdy jasaý jáne basqa keshendi jumystar júrgiziledi.
Sonymen qatar óńirde «Jaıyq qalashyǵy - ashyq aspan astyndaǵy mýzeı» jáne «Bókeı ordasy tarıhı-mýzeı kesheni bazasynda mýzeı qoryǵyn qurý» atty qos birdeı uzaq merzimdi joba júzege asyrylýda.
BQO ákimdigi metsenattardyń kómegimen Jaıyq qalashyǵy aýmaǵyna kirme arkasyn ornatýdy josparlap otyr. Ekinshi joba QR Mádenıet jáne sport mınıstrligimen birge qolǵa alyndy. Bókeı ordasy tarıhı-mýzeı kesheni quramyndaǵy ǵımarattardy respýblıkalyq mańyzy bar eskertkishter tizimine engizý boıynsha másele mınıstrlik janyndaǵy respýblıkalyq komıssııada qaralyp, oń sheshimin tapty. Endi QR Úkimetiniń qaýlysy shyǵýy kerek.
Oǵan qosa Bókeı ordasy aýdany Han ordasy aýylyna deıingi avtojoldy jóndeý, shaǵyn avıatsııany jolǵa qoıý sekildi basqa da jumystar qolǵa alynýda.
- Árkimge týǵan jeri qymbat. Endeshe, «Týǵan jer» baǵdarlamasy aıasynda áli de qandaı jumystardy qolǵa alý qajet dep oılaısyz?
- Biz - ulan-ǵaıyr jeri men asa baı rýhanı tarıhy bar elmiz. Uly dalanyń kóz jetkizgisiz keń baıtaq aýmaǵyn meken etken ata-babalarymyz týǵan jerin qasterleı bilgen. Túptep kelgende, qazaqtyń qaı jeri de qasıetti. Endeshe, týǵan ólkeni damytý - urpaqqa paryz. Elimizde kásipkerlikti qoldaýdyń arqasynda óz kásibin dóńgeletken, tórt qubylasy túgel azamattar ózderi ósip-óngen aýyl-aımaǵyn umytpaı, ony órkendetýge óz úlesin qosyp keledi. Bul turǵyda olar qandaı nysan turǵyzyp, qandaı mólsherde qarjy salýyn ózderi anyqtaıdy. Degenmen «keńesip pishken ton kelte bolmas» degen, munyń bári sol óńir halqynyń suranysynan týyndasa, tipti jaqsy bolar edi.
- Sońǵy saýal, oblysta latyn qarpine kóshýge baılanysty qandaı jumystar atqarylýda?
- Latyn grafıkasyndaǵy qazaq alfavıtiniń biryńǵaı standarty jónindegi Parlamenttik tyńdaý sheshimin jáne Elbasynyń 2017 jylǵy 26 qazandaǵy №569 Jarlyǵyn qoldaý baǵytynda jelilik kestege sáıkes 130, sonyń ishinde respýblıkalyq 6 shara ótkizildi. Ásirese,Ulttyq mýzeı qorynan alynǵan «Qazaq kitaptary 1929-1940» atty latyn álipbıimen jazylǵan kitaptardyń kórmesi mektep oqýshylary men stýdentterdiń latyn álipbıindegi tarıhymyzdan tereń maǵlumat alýyna septigin tıizdi dep oılaımyn. Jalpy, latyn qarpine kóshý baǵytyndaǵy jumystar da jyl boıy jalǵasyn tabatyn bolady.