Rıdderdiń jylýsyz qalýy, alapat órt, enshisin alǵan Abaı: ShQO-da bıyl bolǵan eń eleýli oqıǵalar

ÓSKEMEN. QazAqparat – Taǵy bir jyldy tarıh qoınaýyna tapsyraıyq dep otyrmyz. Kúni keshe ǵana bastalǵandaı kóringen 2022 jyl da zýyldap óte shyǵypty. Osy 12 aıda Shyǵys Qazaqstan oblysynda sanalýan oqıǵalar boldy. Bul maqalada sol oqıǵalardyń ishindegi eń eleýli degenderine toqtalyp ótpekpiz.

Abaı oblysy quryldy

Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń Jarlyǵymen 8 maýsymda Abaı oblysy quryldy. Shyǵys Qazaqstan oblysynan bólinip shyqqan jańa óńirdiń aýmaǵy 185,5 myń sharshy metrdi quraıdy. Quramyna 8 aýdan jáne 2 qala endi. Atap aıtqanda, Semeı, Kýrchatov qalalary, Abaı, Aıagóz, Aqsýat, Besqaraǵaı, Borodýlıha, Jarma, Kókpekti, Úrjar aýdandary. Abaı oblysyndaǵy halyq sany – 638,3 myń. ıAǵnı, ShQO jurtshylyǵynyń 47 paıyzy jańa aımaqtyń turǵyndaryna aınaldy.

Al ShQO aýmaǵy 97,8 myń sharshy metr boldy. Terrıtorııalyq bólinisterge sáıkes, onyń quramynda 9 aýdan jáne 2 qala qaldy. Olar Óskemen, Rıdder qalalary, Glýbokoe, Zaısan, Katonqaraǵaı, Kúrshim, Samar, Tarbaǵataı, Ulan, Shemonaıha, Altaı aýdandary.

Ónerkásipterdiń 32 paıyzy endi Abaı oblysynda. Eki óńirdiń qala-aýdandary 1997 jyly Semeı oblysy qosylǵanǵa deıingi terrıtorııalar boıynsha bólingen.

Abaı oblysynyń ákimi bolyp Nurlan Uranhaev taǵaıyndaldy. Ol buǵan deıin Nur-Sultan qalasynyń sáýlet, qala qurylysy jáne jer qatynastary basqarmasynyń basshysy qyzmetin atqarǵan.

Óńir basshysy ózgergen joq

Maýsym aıynda Prezıdent Jarlyǵyna sáıkes ShQO ákimi Danıal Ahmetovtiń qyzmettik ókilettigi bir jylǵa uzartyldy. Prezıdent saılaýynan keıin de ol bul laýazymǵa qaıta taǵaıyndaldy.

Danıal Kenjetaıuly 1954 jyly 15 maýsymda dúnıege kelgen. 2003-2007 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynyń Premer-Mınıstri bolǵan. ShQO ákimi qyzmetin 2014 jyldan bastap osy ýaqytqa deıin atqaryp keledi.

Tuǵylǵa túrikter keldi

Tarbaǵataı aýdanynyń 1-synyp oqýshysy Baıjigit Baıkúbenov Túrkııa Prezıdenti Rejep Taıyp Erdoǵannyń nazaryn aýdarǵan bolatyn. Hakim Abaıdyń óleńin jatqa oqyp, estafetany Rejep Taııp Erdoǵanǵa joldaǵan balaqaıdyń aýylyna bıylǵy mamyr aıynda Túrkııa elshiliginiń ókilderi keldi. Karantın shekteýlerine baılanysty keshikken túrikterdiń bul sapary jaıly bizge oqýshynyń ákesi aıtyp berdi.

– Búginde aıadaı aýylymyzda 3 myńǵa jýyq adam turady. Osyndaı qonaqtardyń kelýi – bizdiń aýyl úshin tarıhı oqıǵa. Túrikter mektepke baryp, oqýshylarǵa syılyqtar berdi. Odan soń aýyldyq meshitke bas suǵyp, Quran kitap taratty. Budan bólek, jaǵdaıy tómen 30 otbasyna azyq-túlikpen kómek kórsetti. Qarapaıymdylyǵyna, mádenıettiligine tań qaldyq. Eki eldiń tatýlyǵyn, syılastyǵyn erekshe baǵalaıtynyn sezdirdi. Ulttyq taǵamdarymyzdan dám tatqyzyp, aýyldyń tynys-tirshiligimen, halqymen tanystyrdyq, – deıdi Dýlat Baıkúbenov.

Baıjigittiń úıine qonǵan túrikter kelesi kúni tańerteń jolǵa shyqqan. Sol kezde Dýlat «Týrasyn aıtyńyzdarshy, aýylymyzǵa ne úshin keldińizder?» dep surapty. Buǵan olar «Byltyr ýáde berdik qoı. Sózde turatynymyzdy kórsetkimiz keldi. Áıtpese erteń Baıjigit «Túrkııa halqy aıtqan ýádesin oryndamaıdy» dep bizdi synaýy da múmkin ǵoı» dep jaýap bergen.

24 adamdy qutqaryp qaldy

Shilde aıynda Ulan aýdanyndaǵy Buqtyrma sý qoımasynda qatty jelden keme bir jaǵyna aýdarylyp, 24 adam sýǵa qulady. Abyroı bolǵanda, muny sol mańda skýtermen júrgen 4 er adam baıqap qalyp, kómekke kelgen. Olar – Asqar Saılaýbaev, Daýlet Saılaýbekov, Damır Muhamadıev pen Sultan Taıjanov.

– 17 shilde kúni saǵat 19:00 shamasy. Qatty jel soǵyp, jańbyr quıyp tur. Skýtermen kele jatqanbyz. Kenet aldymyzda bir jaǵyna aýdarylyp jatqan kemeni kórdik. Oılanatyn ýaqyt bolǵan joq, dereý kómekke umtyldyq. Belgili bolǵandaı, bul jolaýshylar tasymaldaıtyn keme «Sadko» demalys bazasynan «Aıýda» bazasyna qaraı júrip kele jatqan. Bortta 24 adam bolǵan. Jyldamdyǵy sekýndyna 20 metrge jetken jeldiń saldarynan keme aýdaryla bastady. Skýtermen baryp, birnesheýine jılet berdik. Kópten bólektenip qalǵan 2 adamdy qaıtadan sol jerge jetkizip tastadyq. Qasymdaǵy jigitter sýǵa sekirip, sonda qaldy da men skýtermen keme alyp kelýge kettim, – deıdi Asqar.

Onyń aıtýynsha, adamdardyń kóbisi áıelder eken. Aralarynda 9 bala bar. Olardyń ishinde jylap, úreı basqandar da kezdesti. Tipti bir múmkindigi shekteýli erkektiń syrqaty qozyp ketken.

Bas batyr ulyqtaldy

Tarbataǵaı aýdanynda Qabanbaı batyrdyń 330-jyldyǵy atap ótildi. Aýdan ortalyǵy Aqjardaǵy Qabanbaı saıabaǵynda 25 aqshańqan kıiz úı tigilip, jergilikti turǵyndar men aýdan qonaqtary qazaqtyń has batyrynyń dańqty jolynan syr shertetin teatrlandyrǵan kórinisti tamashalady. Jońǵardyń úmiti Qaskeleńdi qapy qaldyryp, Batyr Ýbashyǵa úreı ákelgen oǵlannyń qurmetine uıymdastyrylǵan sharaǵa oblys basshysynyń orynbasary Nurjan Saılaýbekuly keldi.

Shara aıasynda respýblıkalyq deńgeıde qazaq kúresinen saıys uıymdastyrylyp, elimizdiń ár túkpirinen jınalǵan saıdyń tasyndaı 36 sportshy boz kilemde baqtaryn synady. Jeńistiń eń bıik satysyna shyqqan ógiz balýan men túıe balýanǵa demeýshiler avtokólik syıǵa tartty. Sonymen qatar batyr baba rýhyna as berilip, Qabanbaı Qojaǵululyna arnalǵan «Babalar erligi ultqa mura, urpaqqa úlgi» atty ǵalymdar, tarıhshylar, zııaly qaýym ókilderiniń qatysýymen ǵylymı-teorııalyq konferentsııa ótti.

Daryn des bermedi

Shilde aıynda tarbaǵataılyq Daryn Áskerbek jasóspirimder arasynda Álem chempıony atanyp, esimin el kúresiniń tarıhyna altyn árippen jazdy. Aqjar aýylynyń týmasy sheshýshi synda AQSh ókili Djaksen Forrestti utqan edi.

Sol jarysta Darynnyń júrip ótken joly ońaıǵa soqpady. Aldymen 1/8 fınalda Aren Serobıandy 7:2 esebimen qapy qaldyrdy. Shırek fınalda Ózbekstannyń úzdigi Hýsanboı Ýsmonovty tize búktirdi. Beldesý qarqyny bir sátke de toqtamaǵan, dese de jyldamdyǵyn joǵaltpaı, saýatty qorǵana júrip beldesken Daryn 10:4 esebimen aıqyn utty.

Forrest bolsa, aldymen qyrǵyz, sosyn Úndistannyń úmitin arqalaǵan Vaıbhav Naraıandy toqtatsa, jerlesimiz jartylaı fınalda nemis palýany ıAnıs Reboltsty 6:3 esebimen jeńdi. Sóıtip, jolyndaǵysyn birinen soń birin yǵystyrǵan sportshylar fınalda jolyqty.

Altyn úshin «aıqas» alaýy alǵashqy sekýndtardan-aq bastaldy. Tipti bir sátte esep 6:0 bolyp, qarsylas jaqqa aýyp turdy. Degenmen jerlesimiz jambas ádisin sátti jasap, esep bir kezde 7:6 bolyp ózgerdi… Al 4 sekýnd qalǵanda Djaksen eki upaı alyp, fınaldyq beldesý qorytyndysy 11:10 esebimen Darynnyń paıdasyna sheshildi. Sóıtip, tarbaǵataılyq palýan 17 jasqa deıingi jasóspirimder arasynda Álem chempıony atandy!

Órt órship ketti

Qyrkúıek aıynyń basynda óńirdiń birneshe jerinde bir ýaqytta órt órshidi. Jeli ekpindi jáne tehnıkanyń jetýi qıyn taýly aımaq bolǵandyqtan tilsiz jaýdy aýyzdyqtaý qıyndyq týdyrdy. Máselen, Altaı aýdanyndaǵy órt 3800 gektarǵa jaıylǵan. 2 qyrkúıek kúni túski ýaqytta «Zyrıan» orman sharýashylyǵyndaǵy jáne «Bykov» ormanshylyǵyndaǵy taýly aımaqta buta men shóp janǵan. Tilsiz jaýmen kúreske TJD órt sóndirýshileri, jergilikti atqarýshy organ ókilderi, ormanshylar men «Qazavıaormanqorǵaý» mekemesiniń qyzmetkerleri jumyldyryldy. Sondaı-aq 2 tikushaq iske qosylǵan. Sonyń nátıjesinde, 12 qyrkúıekte saǵat 18.00 shamasynda qyzyl jalyn oqshaýlandy.

Oblysqa kelgen QR Tótenshe jaǵdaılar mınıstri Marat Kúldikov osy órtterdiń shyǵý sebebin anyqtaý úshin mınıstrlikpen jáne QR ІІM qyzmetkerlerimen tolyqqandy tergeý júrgizilgenin aıtty.

- Alaıda órttiń órshýine qasaqana órt qoıýdyń sebep bolǵanyna esh dálel tabylmady. Anyqtalǵandaı, órt qaýipsizdigi talaptarynyń saqtalmaýynan jáne otty abaısyz qoldanýdan jalyn shyqty. Sondaı-aq naızaǵaı saldarynan da órt bolǵan. Jalpy, bireýdiń qasaqana órt qoıýyn dáleldeýdiń ózi óte qıyn protsess, - dedi ol.

Teńdessiz mektep ashyldy

Samar aýdany Qulynjon aýylynda «Ybyrai mektebi» atty bilim berý kesheni ashyldy. Onda balabaqsha, mektep jáne komıýnıtı-ortalyq ornalasqan. Fınlıandııa men Sıngapýr elderiniń ozyq tájirıbesine negizdelgen bul bilim ordasynyń respýblıkada teńdesi joq. Munda bastaýysh synyptar 1-4 emes, 1 den 6-ǵa deıin. Oqý aǵartý mınıstriniń buıryǵyna sáıkes, Qulynjon aýyldyq orta mektebine respýblıkalyq eksperımentaldy alań statýsy berilip otyr.

- Mektepke kelgen balalar sabaq aldynda mindetti túrde jarty saǵat kitap oqıdy. Kitapty ózderi tańdaıdy. Sodan keıin oqyǵandaryn talqyǵa salyp, oı qorytady. Matematıka páni Sıngapýrdyń tájirıbesine sáıkes oqytylady. Oqýshylardyń emin-erkin bilim alýyna barlyq jaǵdaı jasalǵan. Máselen, basqa mektepterde olarǵa úı tapsyrmasy beriledi. Al kóbinese ony úıde ata-anasy oryndaıdy nemese balalar mektepke kelgende bir-birinen kóshiredi. Al bizde úı tapsyrmasy degen múlde joq, - deıdi mektep dırektory Aralbek Berikuly.

Bastaýysh synyp oqýshylaryna 2,3,4,5 degen baǵalar qoıylmaıdy. Baldyq júıe engizilip, balalardyń úlgerimi sol arqyly baǵalanady. Al komıýnıtı-ortalyqqa balalar ǵana emes, eresekter de bara alady. Birinshi qabatta ornalasqan kitaphana tańǵy 8.00-den 23.00-ge deıin ashyq bolady. Onda 4 myńǵa jýyq kitap bar. Ortalyqta 90 adamǵa shaqtalǵan kınoteatr, kompıýterlik jáne oıyn bólmeleri, planetarıı, dybys jazý stýdııasy, horeografııalyq zal ornalasqan.

Qaıta-qaıta jylýsyz qaldy

50 myńnan astam halqy bar Rıdder qalasynda qaıta-qaıta jylý óshirilip eldiń mazasyn qashyrdy. 23 qazanda jylý elektr ortalyǵynda tótenshe jaǵdaı bolǵan. Qazandyqtar jumysyn toqtatyp, halyq jylýsyz qalǵan. 24 qazanda Shyǵys Qazaqstan oblysynyń ákimdigi Rıdderdegi jylý elektr ortalyǵyndaǵy tótenshe jaǵdaı sapasyz mazýt saldarynan bolǵanyn málim etti. Jylý elektr ortalyǵynda aqaýǵa baılanysty jedel shtab qurylǵan. Al ShQO prokýratýrasy ortalyqtyń basshylyǵyna qatysty tekserýdi bastady.

Qazir ortalyq jumysy qalpyna kelip, úılerge jylý berilip jatyr. Jeltoqsan aıynyń basynda oblys ákimi Danıal Ahmetov jylý máselesi boıynsha jınalys ótkizdi. Oǵan Energetıka mınıstrligi Atomdyq jáne energetıkalyq qadaǵalaý men baqylaý komıteti aýmaqtyq departamentiniń ókili qatysty.Sonda aıtylǵandaı, sáýir aıynan qyrkúıekke deıingi aralyqta osy vedomstvonyń mamandary Rıdder jylý elektr ortalyǵyna barmaǵan.

- Alaıda 15 qyrkúıekte olar mınıstrlikke hat joldap, ortalyqtyń jylytý maýsymyna tolyq daıyn ekendigi týraly habarlady. Búginde departament Rıdder JEO basshylyǵy 4 jáne 5 qazandyq agregattarynyń jóndelgeni týraly teris aqparat joldaǵanyn málimdep otyr. Osydan-aq atalǵan vedomstvo ózderiniń dármensizdigi men nemquraılylyǵyn kórsetti deýge bolady. Ózge energetıkalyq obektilerdi de qalaı tekserip, baǵa beretini kúmán týdyrady. Departament mamandarynyń áreketsizdiginen búkil qala qys mezgilinde jylýsyz qalý qaýpine ushyrady. Mundaı nemquraıly sheneýnikter memlekettik qyzmette bolmaýy kerek. Mınıstrlik tıisti shara qabyldaıdy degen oıdamyn, - dedi Danıal Ahmetov.

Bozdaqtar rýhyna arnalǵan

16 jeltoqsanda Óskemende «Jeltoqsan alaýy» músininiń saltanatty ashylýy ótti. Ol Ertis jaǵalaýyndaǵy Ǵashyqtar alleıasynda ornalasqan. Kompozıtsııanyń avtory – Nurbol Qalıev. Músinniń bıiktigi 5 metrge jetedi. Onda muzdy jaryp shyqqan búrkit beınelengen. Kompozıtsııanyń ashylýyna Óskemen qalasynyń ákimi Jaqsylyq Omar men Jeltoqsan oqıǵasynyń qatysýshylary keldi. Budan bólek, osy kúni «Shyǵystyq jeltoqsandyqtar» kitabynyń tusaýkeseri ótti.

- Oǵan 188 jerlesimizdiń taǵdyry men erlik isteri engizilgen. Bul oqıǵaǵa qatysqandar tek 90-shy jyldardyń bas kezinen aqtala bastady. Búginde «ultshyldyq kórinis» degen saıası baǵanyń qate tujyrym ekeni moıyndalǵan. Osy kitapty qurastyrǵan Bolat Tólepbergenovke, Gúlbarshyn Abylǵazınovnaǵa jáne redaktsııalyq keńes quramyna erekshe alǵys aıtqym keledi, - dedi shahar basshysy Jaqsylyq Omar.