Reıhstagqa tý tikken qazaq batyry Raqymjan Qoshqarbaevtyń týǵanyna - 100 jyl
Raqymjan Qoshqarbaev 1924 jyly 19 qazanda Aqmola oblysynyń Taıtóbe aýyly mańyndaǵy qystaqta dúnıege kelgen. Oǵan ananyń meıirimi men jyly alaqanyn, ákeniń qamqorlyǵyn seziný buıyrmady: 4 jasynda anasy dúnıeden ótti, al ákesi bolsa jalǵan saıası jalamen sottalyp, GÝLAG-qa jiberildi.
Raqymjan Taıtóbe balalar úıinde tárbıelendi. 7 jyldyq mektepti bitirgen soń, osy aradan Balqash qalasyndaǵy fabrıka-zaýyt ýchılışesine jiberildi. Óziniń ómiri týraly Qoshqarbaev ózi jazǵan «Shtýrm» atty kitabynda jan-jaqty baıandaıdy.
Ol ásker qataryna 1942 jyly alynyp, 1944 jyly Frýnzedegi jaıaý ásker ýchılışesin bitirdi. Maıdan dalasyna da osy jyly attanǵan.
Derekterge qaraǵanda, Qoshqarbaev 1944 jyly qazan aıynan bastap 1-Belarýs maıdanyndaǵy Idrıtsk atqyshtar dıvızııasy quramynda 150-shi vzvod basqaryp, Polsha jáne Germanııa jerlerindegi urystarǵa qatysqan.
1945 jyly 30 sáýirde leıtenant Raqymjan Qoshqarbaevqa Reıhstagqa Qyzyl Týdy tigý týraly tarıhı jaýyngerlik buıryq beriledi. Jalaýdy oǵan batalon komandıri Davydov jáne saıası jetekshi Vasılchenko tabys etedi.
Leıtenant Qoshqarbaev jaýynger Grıgorıı Býlatov ekeýi mejeli orynǵa tolassyz atylǵan oqtyń astynan jerge jabysa 7 saǵat boıy eńbektep jetip, buıryqty oryndap, Reıhstagtyń frontyna týdy tikti.
Soǵystan keıin, R. Qoshqarbaev jaýyngerlik «Qyzyl Tý» ordeni, sondaı-aq «І dárejeli Otan soǵysy» ordenimen, «Berlındi alǵany úshin», «Varshavany azat etkeni úshin» medaldarymen marapattaldy. Alaıda, Qoshqarbaevtyń erligi kóp jyl boıy elenbeı keldi. Qazaq batyrynyń tarıhı erligin ortalyq moıyndaǵysy kelmedi.
Akademık, memleket jáne qoǵam qaıratkeri Muhtar Qul-Muhammed «Qazaq eli» derekti fılminde Baýyrjan Momyshulynyń Raqymjan Qoshqarbaev erliginiń elge tanylýyna yqpal etkenin tilge tıek etedi.
– «Óser eldiń balasy, birin-biri batyr deıdi» degen jaqsy sóz bar. Raqymjandy qazaqqa birinshi tanytqan Baýyrjan Momyshuly. Al «Reıhstagqa tý tikken» degen maqalany eń alǵash jazǵan adam - Kákimjan Qazybaev. Ol kisiniń de atyn atap ótý lázim dep bilemin, - dedi ol.
Akademıktiń aıtýynsha, Baýyrjan Momyshuly arnaıy Kákimjan Qazybaevqa tapsyrma berip, «Reıhstagqa tý tikken qazaq» maqalasy jaryq kórgen. Bul týraly Kákimjan Qazybaev óziniń «Kernegen kek» atty derekti hıkaıatynda eske alady:
– Bir kúni jumysqa aıaq asty telefon soqty. Daýsyn birden tanydym. «Maǵan kelip ketkin», - dedi. Kelsem, úıde jalǵyz, bir qoly qaltasynda, arly-berli yńyldap júr eken. Júzi susty. ...Budan ary Báýkeń manadan beri keýdege syımaı býlyqqan oılaryn tókti deısiń. ...Iá, Báýkeńniń tula boıyn syzdatyp, shıryqtyryp turǵan jáıdi endi túsindim. Oıym onǵa, sanam saqqa júgirip, oılanyp únsiz otyryp qalyppyn. «Sen ony tap!» Báýkeńniń osy sózinen selk ete qaldym. Sodan 1958 jyly 21 aqpanda «Lenınshil jas» gazetinde «Reıhstagqa tý tikken qazaq» degen dokýmentti ocherkim shyqty. Shynyn aıtsam, bul jurt nazaryn birden aýdardy. Redaktsııaǵa hat jaýyp ketti.
Raqymjan Qoshqarbaev 1988 jyldyń 10 tamyzynda dúnıeden ótti. Táýelsizdik alǵannan keıin, 1999 jyly 7 mamyrda N. Nazarbaevtyń Jarlyǵy boıynsha Qazaqstannyń Halyq qaharmany ataǵy berildi.
2007 jyly 7 mamyrda Reseıdiń Áskerı-tarıh ınstıtýty Qoshqarbaevtyń Reıhstagqa tý tikkeni týraly tarıhı oqıǵany resmı túrde rastady.
Er esimin ulyqtaý maqsatynda, 2016 jyly el ordasy Astana qalasynda batyrdyń eskertkishi ornatyldy. 11 metrlik monýment B. Momyshuly men R. Qoshqarbaev dańǵyldarynyń qıylysynda ornalasqan.
2024 jyly 26 tamyz kúni, Ulttyq Bank Rahymjan Qoshqarbaevtyń 100 jyldyǵyna arnalǵan kollektsııalyq monetalardy aınalymǵa shyǵarady. Monetalar melhıor qospasynan (MN 25) jasaldy, massasy – 15 gramm, dıametri – 33 mm, daıyndaý sapasy – brilliant uncirculated, nomınaly – 200 teńgelik, taralymy – 5 000 (bes myń) dana.
Sondaı-aq, Astanadaǵy №44 orta mektepke Qoshqarbaevtyń esimi berildi. Ondaǵy basty maqsat - keleshek urpaqqa úlgi eter tulǵalardyń ómir men tarıhyn, erlik-eńbekterin keńinen nasıhattaý. Mektepte Raqymjan Qoshqarbaev atyndaǵy alǵashqy áskerı patrıottyq kabınet te ashyldy.
– Bul - mektep úshin úlken mereke. Bilim ordasyna batyrdyń esimi berilgenin maqtan tutamyz. Keleshekte bizdiń oqýshylarymyz Raqymjan Qoshqarbaevtyń erlikterin jalǵastyratynyna kámil senemiz. Mektebimizdiń búgingi mıssııasy – ulttyq qundylyqtar negizinde oqýshylarǵa patrıottyq tárbıe berý, - dedi mektep dırektory Lázzat Qultaeva.
Kúni keshe ǵana QR Memlekettik ortalyq mýzeıinde Raqymjan Qoshqarbaevqa arnalǵan «Erligin el umytpaıdy» kórmesi ótti. Kórmede qala turǵyndary men qonaqtarynyń nazaryna Raqymjan Qoshqarbaevtyń ómirine baılanysty QR Memlekettik ortalyq mýzeıinde saqtalǵan marapattary, foto materıaldary usynyldy.
Sharaǵa batyrdyń qyzy Álııa Raqymjanqyzy, týystary, «Ofıtserler odaǵy» qoǵamdyq birlestigi, Qazaqstan halqy assambleıasy, Almaty áskerı-tehnıkalyq mektebiniń, B. Momyshuly atyndaǵy Respýblıkalyq «Jas ulan» áskerı mektebiniń kýrsanttary, K. Baıseıitova atyndaǵy mýzyka mektebiniń oqýshylary jáne belgili mádenıet qaıratkerleri mýzeıge arnaıy shaqyryldy.