Respýblıkalyq referendýmǵa shyǵarylatyn máseleler tizimi

Foto: None
NUR-SULTAN. QazAqparat – 5 maýsymda ótetin respýblıkalyq referendýmda Konstıtýtsııanyń 33 babyna 56 ózgeris engizý máselesi shyǵarylatyny belgili. QazAqparat konstıtýtsııalyq reforma aıasynda usynylyp otyrǵan ózgeristerdi qoldanystaǵy normalarmen salystyryp, sholý usynady.

bapReferendýmǵa shyǵarlyatyn nusqaQoldanystaǵy nusqa
1.4-bap, 1-tarmaqQazaqstan Respýblıkasynda qoldanylatyn quqyq Konstıtýtsııanyń, soǵan sáıkes zańdardyń, ózge de normatıvtik quqyqtyq aktilerdiń, halyqaralyq sharttary men Respýblıkanyń basqa da mindettemeleriniń, sondaı-aq Respýblıka Konstıtýtsııalyq Sotynyń jáne Joǵarǵy Soty normatıvtik qaýlylarynyń normalary bolyp tabylady.Qazaqstan Respýblıkasynda qoldanylatyn quqyq Konstıtýtsııanyń, soǵan sáıkes zańdardyń, ózge de normatıvtik quqyqtyq aktilerdiń, halyqaralyq sharttary men Respýblıkanyń basqa da mindettemeleriniń, sondaı-aq Respýblıka Konstıtýtsııalyq Keńesiniń jáne Joǵarǵy Soty normatıvtik qaýlylarynyń normalary bolyp tabylady.
26-bap, 3-tarmaqJer jáne onyń qoınaýy, sý kózderi, ósimdikter men janýarlar dúnıesi, basqa da tabıǵı resýrstar halyqqa tıesili. Halyq atynan menshik quqyǵyn memleket júzege asyrady. Jer, sondaı-aq zańda belgilengen negizderde, sharttar men shekterde jeke menshikte de bolýy múmkin.».Jer jáne onyń qoınaýy, sý kózderi, ósimdikter men janýarlar dúnıesi, basqa da tabıǵı resýrstar memleket menshiginde bolady. Jer, sondaı-aq zańda belgilengen negizderde, sharttar men shekterde jeke menshikte de bolýy múmkin.
315-bap, 2-tarmaqEshkimniń óz betinshe adam ómirin qııýǵa haqysy joq. Ólim jazasyna tyıym salynady.».Eshkimniń óz betinshe adam ómirin qııýǵa haqysy joq. Ólim jazasy adamdardyń qaza bolýymen baılanysty terrorıstik qylmystar jasaǵany úshin, sondaı-aq soǵys ýaqytynda erekshe aýyr qylmystar jasaǵany úshin eń aýyr jaza retinde zańmen belgilenedi, ondaı jazaǵa kesilgen adamnyń keshirim jasaý týraly ótinish etý haqy bar.
423-bap, 2-tarmaqRespýblıka Konstıtýtsııalyq Sotynyń, Joǵarǵy Sotynyń jáne ózge de sottarynyń tóraǵalary men sýdıalary, Ortalyq saılaý komıssııasynyń, Joǵary aýdıtorlyq palatasynyń tóraǵalary men músheleri, áskerı qyzmetshiler, ulttyq qaýipsizdik organdarynyń, quqyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkerleri saıası partııalarda, kásiptik odaqtarda bolmaýǵa, qandaı da bir saıası partııany qoldap sóılemeýge tıis.».Áskerı qyzmetshiler, ulttyq qaýipsizdik organdarynyń, quqyq qorǵaý organdarynyń qyzmetkerleri men sýdıalar partııalarda, kásiptik odaqtarda bolmaýǵa, qandaı da bir saıası partııany qoldap sóılemeýge tıis.
524-bap, 1-tarmaqÁrkimniń eńbek etý bostandyǵyna, qyzmet pen kásip túrin erkin tańdaýyna quqyǵy bar. Eriksiz eńbekke sottyń úkimi boıynsha ne tótenshe jaǵdaıda nemese soǵys jaǵdaıynda ǵana jol beriledi.Árkimniń eńbek etý bostandyǵyna, qyzmet pen kásip túrin erkin tańdaýyna quqyǵy bar. Eriksiz eńbekke qylmystyq nemese ákimshilik quqyq buzýshylyq jasaýǵa kináli dep taný týraly sot aktisiniń negizinde ne tótenshe jaǵdaıda nemese soǵys jaǵdaıynda ǵana jol beriledi.».
642-bap, 2-tarmaqAnt berý qańtardyń ekinshi sársenbisinde saltanatty jaǵdaıda Parlament depýtattarynyń, Konstıtýtsııalyq Sot, Joǵarǵy Sot sýdıalarynyń, sondaı-aq Respýblıkanyń eks-Prezıdentteriniń qatysýymen ótkiziledi. Konstıtýtsııanyń 48-babynda kózdelgen jaǵdaıda Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń ókilettigin ózine qabyldaǵan adam Respýblıka Prezıdentiniń ókilettigin qabyldaǵan kúninen bastap bir aı ishinde ant beredi.»Ant berý qańtardyń ekinshi sársenbisinde saltanatty jaǵdaıda Parlament depýtattarynyń, Konstıtýtsııalyq Keńes músheleriniń, Joǵarǵy Sot sýdıalarynyń, sondaı-aq Respýblıkanyń burynǵy Prezıdentteriniń báriniń qatysýymen ótkiziledi. Konstıtýtsııanyń 48-babynda kózdelgen jaǵdaıda Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń ókilettigin ózine qabyldaǵan adam Respýblıka Prezıdentiniń ókilettigin qabyldaǵan kúninen bastap bir aı ishinde ant beredi.
742-bap, 5-tarmaqBir adam qatarynan eki retten artyq Respýblıka Prezıdenti bolyp saılana almaıdy. Ekinshi bóligi alynyp tastaldyBir adam qatarynan eki retten artyq Respýblıka Prezıdenti bolyp saılana almaıdy. Bul shekteý Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdentine qoldanylmaıdy.
43-bap, 3-tarmaqQazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti óz ókilettikterin júzege asyrý kezeńinde saıası partııada bolmaýǵa tıis.3-tarmaq bolǵan joq
43-bap, 4-tarmaqQazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń jaqyn týystary memlekettik saıası qyzmetshilerdiń, kvazımemlekettik sektor sýbektileri basshylarynyń qyzmetterin atqarýǵa haqysy joq.».4-tarmaq bolǵan joq
844-bap, 2-tarmaqshaParlament usynǵan zańǵa bir aı ishinde qol qoıady, zańdy halyqqa jarııa etedi ne zańdy nemese onyń jekelegen baptaryn qaıtadan talqylap, daýysqa salý úshin qaıtarady;Parlament Senaty usynǵan zańǵa bir aı ishinde qol qoıady, zańdy halyqqa jarııa etedi ne zańdy nemese onyń jekelegen baptaryn qaıtadan talqylap, daýysqa salý úshin qaıtarady;
3-tarmaqshaParlament Májilisiniń kelisimimen Respýblıkanyń Premer-Mınıstrin qyzmetke taǵaıyndaıdy; Respýblıkanyń Premer-Mınıstrin qyzmetten bosatady; Premer-Mınıstrdiń usynýymen Úkimettiń qurylymyn aıqyndaıdy; Parlament Májilisimen konsýltatsııalardan keıin Premer-Mınıstr engizgen usynýmen Úkimet múshelerin qyzmetke taǵaıyndaıdy; syrtqy ister, qorǵanys, ishki ister mınıstrlerin qyzmetke derbes taǵaıyndaıdy; Úkimet múshelerin qyzmetten bosatady; Úkimet músheleriniń antyn qabyldaıdy; erekshe mańyzdy máseleler boıynsha qajettigine qaraı Úkimet otyrystaryna tóraǵalyq etedi;Parlament Májilisinde ókildigi bar saıası partııalar fraktsııalarymen konsýltatsııalardan keıin kelisim berý úshin Májilistiń qaraýyna Respýblıka Premer-Mınıstriniń kandıdatýrasyn engizedi; Parlament Májilisiniń kelisimimen Respýblıkanyń Premer-Mınıstrin qyzmetke taǵaıyndaıdy; Respýblıkanyń Premer-Mınıstrin qyzmetten bosatady; Premer-Mınıstrdiń usynýymen Úkimettiń qurylymyn aıqyndaıdy; Parlament Májilisimen konsýltatsııalardan keıin Premer-Mınıstr engizgen usynýmen Úkimet múshelerin qyzmetke taǵaıyndaıdy; syrtqy ister, qorǵanys, ishki ister mınıstrlerin qyzmetke derbes taǵaıyndaıdy; Úkimet múshelerin qyzmetten bosatady; Úkimet músheleriniń antyn qabyldaıdy; erekshe mańyzdy máseleler boıynsha qajettigine qaraı Úkimet otyrystaryna tóraǵalyq etedi; oblystar, respýblıkalyq mańyzy bar qalalar men astana ákimderi aktileriniń kúshin joıady ne qoldanylýyn tolyq nemese ishinara toqtata turady;
4-tarmaqshaParlament Senatynyń kelisimimen Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııalyq Sotynyń Tóraǵasyn, Ulttyq Bankiniń Tóraǵasyn, Joǵary Sot Keńesiniń Tóraǵasyn, Bas Prokýroryn jáne Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń Tóraǵasyn qyzmetke taǵaıyndaıdy; olardy qyzmetten bosatady;»;Parlament Senatynyń kelisimimen Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Bankiniń Tóraǵasyn, Bas Prokýroryn jáne Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń Tóraǵasyn qyzmetke taǵaıyndaıdy; olardy qyzmetten bosatady;
7-tarmaqshaOrtalyq saılaý komıssııasynyń Tóraǵasyn jáne eki múshesin, Joǵary aýdıtorlyq palatanyń Tóraǵasyn jáne eki múshesin bes jyl merzimge qyzmetke taǵaıyndaıdy;Ortalyq saılaý komıssııasynyń Tóraǵasyn jáne eki múshesin, Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıtetiniń Tóraǵasyn jáne eki múshesin bes jyl merzimge qyzmetke taǵaıyndaıdy;
10-1 tarmaqshaadamnyń jáne azamattyń quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaý, memlekettiń ulttyq qaýipsizdigin, egemendigi men tutastyǵyn qamtamasyz etý múddesinde, kúshine engen zańdy nemese ózge de quqyqtyq aktini Respýblıka Konstıtýtsııasyna sáıkestigine qaraý týraly, Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasynyń 91-babynyń 3-tarmaǵynda kózdelgen jaǵdaıda qorytyndy berý týraly Konstıtýtsııalyq Sotqa ótinish joldaıdy;adamnyń jáne azamattyń quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaý, memlekettiń ulttyq qaýipsizdigin, egemendigi men tutastyǵyn qamtamasyz etý múddesinde, kúshine engen zańdy nemese ózge de quqyqtyq aktini Respýblıka Konstıtýtsııasyna sáıkestigine qaraý týraly, Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasynyń 91-babynyń 3-tarmaǵynda kózdelgen jaǵdaıda qorytyndy berý týraly Konstıtýtsııalyq Keńeske ótinish joldaıdy;
Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Keńesshisin qyzmetke taǵaıyndaıdy jáne qyzmetten bosatady, onyń mártebesi men ókilettigin anyqtaıdy; Respýblıka Prezıdentiniń Ákimshiligin qurady;Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Hatshysyn qyzmetke taǵaıyndaıdy jáne qyzmetten bosatady, onyń mártebesi men ókilettigin anyqtaıdy; Respýblıka Prezıdentiniń Ákimshiligin qurady;
946-bap, 4-tarmaqBul tarmaq alyp tastaladyQazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdentiniń mártebesi men ókilettigi Respýblıka Konstıtýtsııasymen jáne konstıtýtsııalyq zańmen aıqyndalady.
1047-bap, 1-tarmaqQazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti naýqastanýyna baılanysty óziniń mindetterin júzege asyrýǵa qabiletsizdigi dendegen jaǵdaıda qyzmetinen merziminen buryn bosatylýy múmkin. Bul rette Parlament ár Palata depýtattarynyń teń sanynan jáne medıtsınanyń tıisti salalarynyń mamandarynan turatyn komıssııa qurady. Merziminen buryn bosatý týraly sheshim Parlament Palatalarynyń birlesken otyrysynda komıssııanyń qorytyndysymen belgilengen konstıtýtsııalyq rásimderdiń saqtalǵany týraly Konstıtýtsııalyq Sot qorytyndysy negizinde ár Palata depýtattary jalpy sanynyń keminde tórtten úshiniń kópshiligimen qabyldanady.Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti naýqastanýyna baılanysty óziniń mindetterin júzege asyrýǵa qabiletsizdigi dendegen jaǵdaıda qyzmetinen merziminen buryn bosatylýy múmkin. Bul rette Parlament ár Palata depýtattarynyń teń sanynan jáne medıtsınanyń tıisti salalarynyń mamandarynan turatyn komıssııa qurady. Merziminen buryn bosatý týraly sheshim Parlament Palatalarynyń birlesken otyrysynda komıssııanyń qorytyndysymen belgilengen konstıtýtsııalyq rásimderdiń saqtalǵany týraly Konstıtýtsııalyq Keńes qorytyndysy negizinde ár Palata depýtattary jalpy sanynyń keminde tórtten úshiniń kópshiligimen qabyldanady.
2-tarmaq«Keńestiń» degen sóz «Sottyń» degen sózben aýystyrylsyn.
1150-bap, 2-tarmaq«Senattyń on depýtatyn, onyń ishinde beseýin Qazaqstan halqy Assambleıasynyń usynysy boıynsha Respýblıka Prezıdenti taǵaıyndaıdy.»;Senattyń on bes depýtatyn Respýblıka Prezıdenti taǵaıyndaıdy.
3-tarmaqMájilis konstıtýtsııalyq zańda belgilengen tártippen aralas saılaý júıesi boıynsha: birtutas jalpyulttyq saılaý okrýginiń aýmaǵy boıynsha proportsıonaldy ókildik etý júıesi boıynsha, sondaı-aq birmandattyq aýmaqtyq saılaý okrýgteri boıynsha saılanatyn toqsan segiz depýtattan turady.».Májilis konstıtýtsııalyq zańda belgilengen tártippen saılanatyn júz jeti depýtattan turady.
1251-bap, 1-tarmaqMájilistiń depýtattaryn saılaý jalpyǵa birdeı, teń jáne tóte saılaý quqyǵy negizinde jasyryn daýys berý arqyly júzege asyrylady. Májilis depýtattarynyń kezekti saılaýy Parlamenttiń jumys istep turǵan saılanymy ókilettiginiń merzimi aıaqtalardan keminde eki aı buryn ótkiziledi.».Májilistiń toqsan segiz depýtatyn saılaý jalpyǵa birdeı, teń jáne tóte saılaý quqyǵy negizinde jasyryn daýys berý arqyly júzege asyrylady. Májilistiń toǵyz depýtatyn Qazaqstan halqy Assambleıasy saılaıdy. Májilis depýtattarynyń kezekti saılaýy Parlamenttiń jumys istep turǵan saılanymy ókilettiginiń merzimi aıaqtalardan keminde eki aı buryn ótkiziledi.
1352-bap, 5-tarmaq, 3-bólik«Parlament Májilisiniń depýtaty: 1) depýtat konstıtýtsııalyq zańǵa sáıkes partııalyq tizim negizinde ózin saılaǵan saıası partııadan shyqqan nemese shyǵarylǵan; 2) konstıtýtsııalyq zańǵa sáıkes partııalyq tizim negizinde depýtatty saılaǵan saıası partııa qyzmetin toqtatqan; 3) bir mandattyq aýmaqtyq saılaý okrýgi boıynsha saılanǵan depýtatty konstıtýtsııalyq zańda aıqyndalatyn tártippen saılaýshylar keri shaqyryp alǵan kezde óz mandatynan aıyrylady.».Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattyǵyn joǵaltqan kezde óz mandatynan aıyrylady. «Parlament Májilisiniń depýtaty: 1) depýtat konstıtýtsııalyq zańǵa sáıkes partııalyq tizim negizinde ózin saılaǵan saıası partııadan shyqqan nemese shyǵarylǵan; 2) konstıtýtsııalyq zańǵa sáıkes partııalyq tizim negizinde depýtatty saılaǵan saıası partııa qyzmetin toqtatqan; 3) bir mandattyq aýmaqtyq saılaý okrýgi boıynsha saılanǵan depýtatty konstıtýtsııalyq zańda aıqyndalatyn tártippen saılaýshylar keri shaqyryp alǵan kezde óz mandatynan aıyrylady.».
1453-bap, 1-tarmaqqa 1-tarmaqsha qosyladyPalatalardyń birlesken otyrysynda Parlament: «1-1) konstıtýtsııalyq zańdardy qabyldaıdy;Mundaı tarmaqsha joq
1-tarmaqqa 2-tarmaqsha qosylady1-2) Respýblıka Prezıdentiniń qarsylyǵyn týǵyzǵan konstıtýtsııalyq zańdar nemese konstıtýtsııalyq zańnyń baptary boıynsha qarsylyqtar jiberilgen kúnnen bastap bir aı merzimde qaıtalap talqylaý men daýysqa salýdy júrgizedi. Bul merzimniń saqtalmaýy Prezıdent qarsylyqtarynyń qabyldanǵanyn bildiredi. Eger Parlament árbir Palata depýtattarynyń jalpy sanynyń tórtten úshiniń kópshilik daýsymen Prezıdenttiń qarsylyqtaryn eńserse, Prezıdent bir aı ishinde konstıtýtsııalyq zańǵa qol qoıady. Eger Prezıdenttiń qarsylyqtary eńserilmese, konstıtýtsııalyq zań qabyldanbady nemese Prezıdent usynǵan redaktsııada qabyldandy dep esepteledi;»;

2-tarmaqsha«Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıtetiniń» degen sózder «Joǵary aýdıtorlyq palatanyń» degen sózdermen aýystyrylsyn;
6-tarmaqsha«Keńestiń» degen sóz «Sottyń» degen sózben aýystyrylsyn.
1554-bap, 1-tarmaq, 1-abzatsParlament Palatalardyń bólek otyrysynda máselelerdi áýeli – Májiliste, al sodan keıin Senatta óz kezegimen qaraý arqyly zańdar qabyldaıdy, onyń ishinde:Parlament palatalardyń bólek otyrysynda máselelerdi áýeli - Májiliste, al sodan keıin Senatta óz kezegimen qaraý arqyly konstıtýtsııalyq zańdar men zańdar qabyldaıdy, onyń ishinde:
2-tarmaq, 2-tarmaqshaRespýblıka Prezıdentiniń qarsylyǵyn týǵyzǵan zańdar nemese zańnyń baptary boıynsha qarsylyqtar jiberilgen kúnnen bastap bir aı merzimde qaıtalap talqylaý men daýysqa salýdy júrgizedi. Bul merzimniń saqtalmaýy Prezıdent qarsylyqtarynyń qabyldanǵanyn bildiredi. Eger Májilis pen Senat árbir Palata depýtattarynyń jalpy sanynyń úshten ekisiniń kópshilik daýsymen Prezıdenttiń qarsylyqtaryn eńserse, Prezıdent bir aı ishinde zańǵa qol qoıady. Eger Prezıdenttiń qarsylyǵyn eń bolmasa Palatalardyń biri eńsermese, zań qabyldanbady nemese Prezıdent usynǵan redaktsııada qabyldandy dep esepteledi;».Respýblıka Prezıdentiniń qarsylyǵyn týǵyzǵan zańdar nemese zańnyń baptary boıynsha qarsylyqtar jiberilgen kúnnen bastap bir aı merzim ishinde qaıtalap talqylaý men daýysqa salýdy ótkizedi. Bul merzimniń saqtalmaýy Prezıdent qarsylyqtarynyń qabyldanǵanyn bildiredi. Eger Májilis pen Senat ár Palata depýtattarynyń jalpy sanynyń úshten eki kópshilik daýsymen buryn qabyldanǵan sheshimdi rastaıtyn bolsa, Prezıdent bir aı ishinde zańǵa qol qoıady. Eger Prezıdenttiń qarsylyǵyn eń bolmasa palatalardyń biri eńsermese, zań qabyldanbaıdy nemese Prezıdent usynǵan redaktsııada qabyldandy dep esepteledi. Parlament qabyldaǵan konstıtýtsııalyq zańdarǵa Memleket basshysynyń qarsylyǵy osy tarmaqshada kózdelgen tártippen qaralady. Bul rette Parlament Prezıdenttiń konstıtýtsııalyq zańdarǵa qarsylyǵyn ár Palata depýtattarynyń jalpy sanynyń keminde tórtten úshiniń daýsymen eńseredi;
1655-bap, 1-tarmaq, 2-tarmaqshaSenattyń erekshe qaraýyna mynalar jatady: ...Respýblıka Prezıdentiniń Respýblıka Konstıtýtsııalyq Sotynyń Tóraǵasyn, Ulttyq Bankiniń Tóraǵasyn, Joǵary Sot Keńesiniń Tóraǵasyn, Bas Prokýroryn, Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń Tóraǵasyn taǵaıyndaýyna kelisim berý;»;Senattyń erekshe qaraýyna mynalar jatady: ... Respýblıka Prezıdentiniń Respýblıka Ulttyq Bankiniń Tóraǵasyn, Bas prokýroryn jáne Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń Tóraǵasyn taǵaıyndaýyna kelisim berý;
2-tarmaq, 3-tarmaqshaRespýblıkanyń Bas Prokýroryn, Joǵarǵy Sotynyń Tóraǵasy men sýdıalaryn, Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Adam quqyqtary jónindegi ýákildi olarǵa eshkimniń tıispeýi jónindegi quqyǵynan aıyrý;Respýblıkanyń Bas Prokýroryn, Joǵarǵy Sotynyń Tóraǵasy men sýdıalaryn olarǵa eshkimniń tıispeýi jónindegi quqyǵynan aıyrý;
1756-bap, 1-tarmaq, 1-tarmaqshaMájilistiń erekshe qaraýyna mynalar jatady: Parlamentke engizilgen konstıtýtsııalyq zańdar men zańdardyń jobalaryn qaraýǵa qabyldaý;Májilistiń erekshe qaraýyna mynalar jatady: Parlamentke engizilgen konstıtýtsııalyq zańdar men zańdardyń jobalaryn qaraýǵa qabyldaý jáne osy jobalardy qaraý;
3-tarmaq1) Joǵary aýdıtorlyq palata Tóraǵasynyń esebin jylyna eki ret tyńdaý;».Mundaı tarmqasha joq
1857-bap, 1-tarmaqshaParlamenttiń ár Palatasy derbes, basqa Palatanyń qatysýynsyz: Konstıtýtsııalyq Sottyń úsh sýdıasyn qyzmetke taǵaıyndaıdy; Ortalyq saılaý komıssııasynyń eki múshesin, Joǵary aýdıtorlyq palatanyń úsh múshesin bes jyl merzimge qyzmetke taǵaıyndaıdy;».Parlamenttiń ár Palatasy derbes, basqa Palatanyń qatysýynsyz: Konstıtýtsııalyq Keńestiń eki múshesin qyzmetke taǵaıyndaıdy; Ortalyq saılaý komıssııasynyń eki múshesin, Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıtetiniń úsh múshesin bes jyl merzimge qyzmetke taǵaıyndaıdy;
1958-bap, 3-tarmaq, 7-tarmaqshaPalatalarǵa Konstıtýtsııalyq Sottyń sýdıalary, Ortalyq saılaý komıssııasynyń, Joǵary aýdıtorlyq palatanyń músheleri qyzmetine taǵaıyndaý úshin kandıdatýralar usynady;».palatalarǵa Konstıtýtsııalyq Keńestiń, Ortalyq saılaý komıssııasynyń, Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıtetiniń múshesi qyzmetine taǵaıyndaý úshin kandıdatýralar usynady;
2061-bap, 2-tarmaqRespýblıka Prezıdentiniń zańdar jobalaryn qaraýdyń basymdyǵyn belgileýge quqyǵy bar, bul tıisti zań jobalary birinshi kezektegi tártippen eki aı ishinde qabyldanýǵa tıis ekenin bildiredi. «Halyqtyń ómiri men densaýlyǵyna, konstıtýtsııalyq qurylysqa, qoǵamdyq tártipti qorǵaýǵa, eldiń ekonomıkalyq qaýipsizdigine qater tóndiretin jaǵdaılarǵa jedel den qoıý maqsatynda Respýblıka Úkimetiniń zań shyǵarý bastamasy tártibimen engizilgen zań jobalary Palatalardyń birlesken otyrysynda Parlamenttiń dereý qaraýyna jatady.»;Respýblıka Prezıdentiniń zańdar jobalaryn qaraýdyń basymdyǵyn belgileýge quqyǵy bar, bul tıisti zań jobalary birinshi kezektegi tártippen eki aı ishinde qabyldanýǵa tıis ekenin bildiredi.
3-tarmaq«Osy baptyń 2-tarmaǵynyń ekinshi bóliginde kózdelgen zań jobalary Parlamentke engizilgen jaǵdaıda, Respýblıka Úkimeti osy tarmaqtyń birinshi bóliginde kórsetilgen máseleler boıynsha zań kúshi bar ýaqytsha normatıvtik quqyqtyq aktiler qabyldaýǵa óziniń jaýapkershiligimen haqyly, olar Parlament qabyldaǵan zańdar kúshine engenge deıin nemese Parlament zańdardy qabyldamaǵanǵa deıin qoldanysta bolady.»;joq
4-tarmaqMájilis depýtattary jalpy sanynyń kópshilik daýsymen qabyldanǵan zań Senatqa beriledi, ol onda alpys kúnnen asyrylmaı qaralady. Májilis zań jobasyn depýtattardyń jalpy sanynyń kópshilik daýsymen tutastaı qabyldamaýǵa haqyly. Bas tartylǵan zań jobasy qabyldanbady dep esepteledi jáne bastamashyǵa qaıtarylady. Senat depýtattary jalpy sanynyń kópshilik daýsymen maquldanǵan zań on kúnniń ishinde Prezıdenttiń qol qoıýyna beriledi. Eger Senat zańdy tutastaı nemese onyń jekelegen baptaryn maquldamasa, onda zań Májiliske qaıtarylady. Bul rette Senat Májiliske zańnyń jekelegen baptarynyń redaktsııasyn usynýǵa quqyly. Eger Senat alpys kúnniń ishinde tıisti sheshim qabyldamaǵan jaǵdaıda, zań Prezıdenttiń qol qoıýyna beriledi.Májilis depýtattary qaraǵan jáne jalpy sanynyń kópshilik daýsymen maquldanǵan zań jobasy Senatqa beriledi, ol onda ári ketkende alpys kúnniń ishinde qaralady. Senat depýtattary jalpy sanynyń kópshilik daýsymen qabyldanǵan joba zańǵa aınalady jáne on kúnniń ishinde Prezıdenttiń qol qoıýyna beriledi. Tutas alǵanda, Senat depýtattary jalpy sanynyń kópshilik daýsymen qabyldanbaǵan joba Májiliske qaıtarylady. Eger Májilis depýtattary jalpy sanynyń úshten ekisiniń kópshilik daýsymen jobany qaıtadan maquldasa, ol Senatqa qaıta talqylaýǵa jáne daýysqa salýǵa beriledi. Qaıta qabyldanbaǵan zań jobasyn sol sessııa barysynda qaıtadan engizýge bolmaıdy.
5-tarmaqEger Májilis zańnyń jekelegen baptarynyń Senat usynǵan redaktsııasyna depýtattardyń jalpy sanynyń kópshilik daýsymen kelisse, Májilis zańdy jańa redaktsııada qabyldaǵan jáne Senat maquldaǵan bolyp esepteledi jáne on kúnniń ishinde Prezıdenttiń qol qoıýyna beriledi. Eger Májilis zańnyń jekelegen baptarynyń Senat usynǵan redaktsııasyna sol kópshilik daýyspen qarsylyq bildirse, sondaı-aq eger Senat zańdy tutastaı maquldamaǵan jaǵdaıda, Palatalar arasyndaǵy kelispeýshilikter kelisý rásimderi arqyly sheshiledi. Zańnyń kelisý komıssııasy tujyrymdaǵan redaktsııasy osy baptyń 4-tarmaǵynda belgilengen tártippen Májilistiń jáne Senattyń qaraýyna jatady. Májilis kelisý komıssııasy usynǵan redaktsııadaǵy zańdy Palata depýtattary jalpy sanynyń kópshilik daýsymen qabyldamaǵan jaǵdaılarda, Májilis buryn qabyldanǵan redaktsııadaǵy zań boıynsha qaıtadan daýysqa salýdy júrgizedi. Eger qaıtadan daýysqa salý kezinde Májilis Palata depýtattary jalpy sanynyń úshten ekisiniń kópshilik daýsymen buryn qabyldanǵan sheshimdi bekitse, zań on kúnniń ishinde Prezıdenttiń qol qoıýyna beriledi. Eger zań Májilis depýtattarynyń kórsetilgen kópshilik daýsyn almasa, zań qabyldanbady dep esepteledi jáne bastamashyǵa qaıtarylady.»;Senat depýtattary jalpy sanynyń kópshilik daýsymen zań jobasyna engizilgen ózgertýler men tolyqtyrýlar Májiliske jiberiledi. Eger Májilis depýtattardyń jalpy sanynyń kópshilik daýsymen usynylǵan ózgertýlermen jáne tolyqtyrýlarmen kelisse, zań qabyldandy dep esepteledi. Eger Májilis naq sondaı kópshilik daýyspen Senat engizgen ózgertýler men tolyqtyrýlarǵa qarsy bolsa, Palatalar arasyndaǵy kelispeýshilik kelisý rásimi arqyly sheshiledi.
5-tarmaq, 1-tarmaqshaAlynyp tastaldyMájilis depýtattary qaraǵan jáne olardyń jalpy sanynyń keminde úshten ekisiniń daýsymen maquldanǵan konstıtýtsııalyq zań jobasy Senatqa beriledi, onda alpys kúnnen asyrylmaı qaralady. Senat depýtattarynyń jalpy sanynyń keminde úshten ekisiniń daýsymen qabyldanǵan joba konstıtýtsııalyq zańǵa aınalady jáne on kún ishinde Respýblıka Prezıdentine qol qoıýǵa usynylady. Konstıtýtsııalyq zań jobasyn tutastaı qabyldamaýdy Májilis nemese Senat Palata depýtattary jalpy sanynyń kópshilik daýsymen júzege asyrady. Senat depýtattary jalpy sanynyń keminde úshten ekisiniń daýsymen konstıtýtsııalyq zań jobasyna engizilgen ózgerister men tolyqtyrýlar Májiliske jiberiledi. Eger Májilis depýtattardyń keminde úshten ekisiniń daýsymen Senat engizgen ózgeristermen jáne tolyqtyrýlarmen kelisse, konstıtýtsııalyq zań qabyldandy dep esepteledi. Eger Májilis, Senat engizgen ózgerister men tolyqtyrýlar boıynsha daýys berý kezinde olarmen depýtattardyń keminde úshten ekisiniń daýsymen kelispese, onda palatalar arasyndaǵy kelispeýshilikter kelisý rásimderi arqyly sheshiledi.
2162-bap, 5-tarmaqEger Konstıtýtsııada ózgeshe kózdelmese, Palatalar depýtattarynyń jalpy sanynyń kópshilik daýsymen zańdardy Májilis qabyldaıdy, Senat maquldaıdy. Eger Konstıtýtsııada ózgeshe kózdelmese, Parlamenttiń jáne onyń Palatalarynyń qaýlylary Palata depýtattary jalpy sanynyń kópshilik daýsymen qabyldanady.»;Parlament pen onyń Palatalarynyń zań aktileri, eger Konstıtýtsııada ózgeshe kózdelmese, Palatalar depýtattary jalpy sanynyń kópshilik daýsymen qabyldanady.
6-tarmaqQazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasyna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý máseleleri boıynsha, konstıtýtsııalyq zańdardyń jobalary boıynsha» keminde eki oqylym ótkizý mindetti.Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasyna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý máseleleri boıynsha keminde eki oqylym ótkizý mindetti.
22VI bólimniń taqyrybyndaǵy «Keńes» degen sóz «Sot» degen sózben aýystyrylsyn.
2371-bapQazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııalyq Soty Tóraǵany qosa alǵanda, on bir sýdıadan turady, olardyń ókilettigi alty jylǵa sozylady. Bir adam Konstıtýtsııalyq Sottyń sýdıasy bolyp qatarynan eki retten artyq taǵaıyndala almaıdy. Konstıtýtsııalyq Sottyń Tóraǵasyn Parlament Senatynyń kelisimimen Respýblıkanyń Prezıdenti taǵaıyndaıdy. Konstıtýtsııalyq Sottyń tórt sýdıasyn – Respýblıka Prezıdenti, Konstıtýtsııalyq Sottyń úsh-úsh sýdıasyn tıisinshe Senat pen Májilis taǵaıyndaıdy. Respýblıka Prezıdenti Konstıtýtsııalyq Sot Tóraǵasynyń usynýymen Konstıtýtsııalyq Sot Tóraǵasynyń orynbasaryn Konstıtýtsııalyq Sot sýdıalarynyń arasynan taǵaıyndaıdy. Konstıtýtsııalyq Sottyń sýdıasy qyzmeti depýtattyq mandatpen, oqytýshylyq, ǵylymı nemese ózge shyǵarmashylyq qyzmetten basqa, ózge de aqy tólenetin qyzmetterdi atqarýmen, kásipkerlik qyzmetti júzege asyrýmen, kommertsııalyq uıymnyń basshy organynyń nemese baıqaýshy keńesiniń quramyna kirýmen syıyspaıdy. Konstıtýtsııalyq Sottyń sýdıalaryn ózderiniń ókilettigi merzimi ishinde tutqynǵa alýǵa, kúshtep ákelýge, oǵan sot tártibimen belgilenetin ákimshilik jazalaý sharalaryn qoldanýǵa, qylmys ústinde ustalǵan nemese aýyr qylmystar jasaǵan retterdi qospaǵanda, Parlamenttiń kelisiminsiz qylmystyq jaýapqa tartýǵa bolmaıdy. Konstıtýtsııalyq Sottyń uıymdastyrylýy men qyzmeti konstıtýtsııalyq zańmen retteledi.».Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııalyq Keńesi jeti músheden turady, olardyń ókilettigi alty jylǵa sozylady. Respýblıkanyń eks-Prezıdentteri quqyǵy boıynsha ǵumyr boıy Konstıtýtsııalyq Keńestiń músheleri bolyp tabylady. 2. Konstıtýtsııalyq Keńestiń Tóraǵasyn Respýblıkanyń Prezıdenti taǵaıyndaıdy jáne daýys teń bólingen jaǵdaıda onyń daýsy sheshýshi bolyp tabylady. 3. Konstıtýtsııalyq Keńestiń eki múshesin - Respýblıka Prezıdenti, eki-eki músheden tıisinshe Senat pen Májilis taǵaıyndaıdy. Konstıtýtsııalyq Keńes músheleriniń jartysy árbir úsh jyl saıyn jańartylyp otyrady. 4. Konstıtýtsııalyq Keńestiń Tóraǵasy men múshesiniń qyzmeti depýtattyq mandatpen, oqytýshylyq, ǵylymı nemese ózge shyǵarmashylyq qyzmetterdi qospaǵanda, ózge de aqy tólenetin jumysty atqarýmen, kásipkerlikpen aınalysýmen, kommertsııalyq uıymnyń basshy organynyń nemese baıqaýshy keńesiniń quramyna kirýmen syıyspaıdy. 5. Konstıtýtsııalyq Keńestiń Tóraǵasy men múshelerin ózderiniń ókilettigi merzimi ishinde tutqynǵa alýǵa, kúshtep ákelýge, oǵan sot tártibimen belgilenetin ákimshilik jazalaý sharalaryn qoldanýǵa, qylmys ústinde ustalǵan nemese aýyr qylmystar jasaǵan retterdi qospaǵanda, Parlamenttiń kelisiminsiz qylmystyq jaýapqa tartýǵa bolmaıdy. 6. Konstıtýtsııalyq Keńestiń uıymdastyrylýy men qyzmeti konstıtýtsııalyq zańmen retteledi.
2472-bap1 jáne 2-tarmaqtardaǵy «Keńes» degen sóz «Sot» degen sózben aýystyrylsyn;
3-tarmaq3. Konstıtýtsııalyq Sot azamattardyń Konstı­tý­tsııada bekitilgen quqyqtary men bostandyqtaryn tikeleı qozǵaıtyn Qazaqstan Respýblıkasynyń norma­tıvtik quqyqtyq aktileriniń Respýblıka Konstı­týtsııasyna sáıkestigin olardyń ótinishteri boıynsha qaraıdy. Azamattardyń Konstıtýtsııalyq Sotqa júginý tártibi men sharttary konstıtýtsııalyq zańda aıqyndalady.joq
4-tarmaqKonstıtýtsııalyq Sot osy baptyń 1-tarmaǵynyń 3) jáne 4) tarmaqshalarynda kórsetilgen máselelerdi, sondaı-aq Qazaqstan Respýblıkasynyń normatıvtik quqyqtyq aktileriniń Respýblıka Konstıtýtsııasyna sáıkestigin Respýblıka Bas Prokýrorynyń ótinishteri boıynsha qaraıdy.joq
5-tarmaqKonstıtýtsııalyq Sot Konstıtýtsııada beki­tilgen adamnyń jáne azamattyń quqyqtary men bostan­dyqtaryn qozǵaıtyn normatıvtik quqyqtyq aktiler­diń Respýblıka Konstıtýtsııasyna sáıkestigin Adam quqyqtary jónindegi ýákildiń ótinishi boıynsha qaraıdy.».joq
2573-bap1 jáne 2-tarmaqtardaǵy «Keńeske» degen sóz «Sotqa» degen sózben aýystyrylsyn;
3-tarmaqKonstıtýtsııalyq Sot óz sheshimin konstıtýtsııalyq zańda belgilengen merzimderde shyǵarady.».Konstıtýtsııalyq Keńes ótinishter túsken kúnnen bastap bir aı ishinde óz sheshimin shyǵarady. Eger másele keıinge qaldyrýǵa bolmaıtyn bolsa, Respýblıka Prezıdentiniń talaby boıynsha bul merzim on kúnge deıin qysqartylýy múmkin.
2674-bap, 2-tarmaqKonstıtýtsııalyq Sot sheshim qabyldaǵan kúnnen nemese ol belgilegen kúnnen bastap konstıtýtsııalyq emes dep tanylǵan, onyń ishinde adamnyń jáne azamattyń Konstıtýtsııada baıandy etilgen quqyqtary men bostandyqtaryna nuqsan keltiredi dep tanylǵan zańdar men ózge de quqyqtyq aktilerdiń, olardyń jekelegen erejeleriniń kúshi joıylady jáne qoldanylýǵa jatpaıdy.»;Konstıtýtsııalyq emes dep tanylǵan, onyń ishinde adamnyń jáne azamattyń Konstıtýtsııada baıandy etilgen quqyqtary men bostandyqtaryna nuqsan keltiredi dep tanylǵan zańdar men ózge de quqyqtyq aktilerdiń kúshi joıylady jáne qoldanylýǵa jatpaıdy.
3-tarmaqtaǵy «Keńestiń» degen sóz «Sottyń» degen sózben aýystyrylsyn.
27VII bólim Sottar jáne sot tóreligi. Prokýratýra. Adam quqyqtary jónindegi ýákil».VII bólim SOTTAR JÁNE SOT TÓRELIGI
2878-baptaǵy «Keńeske» degen sóz «Sotqa» degen sózben aýystyrylsyn.
2982-bap, 4-tarmaqJoǵary Sot Keńesiniń Tóraǵasyn Respýblıka Prezıdenti Parlament Senatynyń kelisimimen boıynsha taǵaıyndaıdy.Joǵary Sot Keńesi Respýblıka Prezıdenti taǵaıyndaıtyn Tóraǵadan jáne basqa da adamdardan quralady.
5-tarmaqJoǵary Sot Keńesiniń mártebesi, quramyn qalyptastyrý tártibi jáne jumysyn uıymdastyrý zańda aıqyndalady.».Joǵary Sot Keńesi Respýblıka Prezıdenti taǵaıyndaıtyn Tóraǵadan jáne basqa da adamdardan quralady.
3083-baptyń 4-tarmaǵyndaǵy «zańmen» degen sózder «konstıtýtsııalyq zańda» degen sózdermen
3183-1-bap1. Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Adam quqyqtary jónindegi ýákil adam men azamattyń buzylǵan quqyqtary men bostandyqtaryn qalpyna kel­tirýge járdemdesedi, adam men azamattyń quqyq­tary men bostandyqtaryn ilgeriletýge yqpal etedi.
2. Adam quqyqtary jónindegi ýákil óz ókilettikterin júzege asyrý kezinde táýelsiz bolady jáne memlekettik organdar men laýazymdy adamdarǵa esep bermeıdi.
3. Qylmys ornynda ustap alynǵan nemese aýyr qylmystar jasaǵan jaǵdaılardan basqa kezde, Adam quqyqtary jónindegi ýákildi óz ókilettiginiń merzimi ishinde tutqynǵa alýǵa, kúshtep ákelýge, oǵan sot tártibimen belgilenetin ákimshilik jazalaý sharalaryn qoldanýǵa, Senattyń kelisiminsiz qylmystyq jaýaptylyqqa tartýǵa bolmaıdy. 4. Adam quqyqtary jónindegi ýákildiń quqyqtyq jaǵdaıy jáne qyzmetin uıymdastyrý konstıtýtsııalyq zańda aıqyndalady.».
joq
3287-bap, 4-tarmaqOblystardyń, respýblıkalyq mańyzy bar qalalardyń jáne astananyń ákimderin tıisinshe oblystyń aýmaǵynda ornalasqan máslıhattar depýtattarynyń nemese respýblıkalyq mańyzy bar qalalardyń jáne astananyń máslıhattary depýtattarynyń kelisimimen Respýblıka Prezıdenti qyzmetke taǵaıyndaıdy. Respýblıka Prezıdenti daýys berý júrgiziletin keminde eki kandıdatýrany usynady. Daýys berýge qatysqan máslıhat depýtattarynyń kóp daýysyn alǵan kandıdat olardyń kelisimin aldy dep esepteledi. Ózge ákimshilik-aýmaqtyq birlikterdiń ákimderi zańda aıqyndalatyn tártippen qyzmetke taǵaıyn­dalady nemese saılanady, sondaı-aq qyzmetinen bosatylady. Respýblıka Prezıdenti óziniń uıǵarýy boıynsha oblystardyń, respýblıkalyq mańyzy bar qalalardyń jáne astananyń ákimderin qyzmetinen bosatýǵa quqyly.»;
5-tarmaqMáslıhat depýtattarynyń jalpy sanynyń keminde besten biriniń bastamasy boıynsha ákimge senimsizdik bildirý týraly másele qoıylýy múmkin. «Bul jaǵdaıda máslıhat óz depýtattarynyń jalpy sanynyń kópshilik daýsymen ákimge senimsizdik bildirýge jáne ony qyzmetinen bosatý jóninde oblystardyń, respýblıkalyq mańyzy bar qalalardyń jáne astananyń ákimderine qatysty tıisinshe Respýblıka Prezıdentiniń ne ózge de ákimshilik-aýmaqtyq birlikterdiń ákimderine qatysty joǵary turǵan ákimniń aldyna másele qoıýǵa quqyly.».Máslıhat depýtattarynyń jalpy sanynyń keminde besten biriniń bastamasy boıynsha ákimge senimsizdik bildirý týraly másele qoıylýy múmkin. Bul jaǵdaıda máslıhat óz depýtattarynyń jalpy sanynyń kópshilik daýsymen ákimge senimsizdik bildirýge jáne ony qyzmetinen bosatý jóninde tıisinshe Respýblıka Prezıdentiniń ne joǵary turǵan ákimniń aldyna másele qoıýǵa haqyly. Oblystar, respýblıkalyq mańyzy bar qalalar jáne astana ákimderiniń ókilettigi jańadan saılanǵan Respýblıka Prezıdenti qyzmetine kirisken kezde toqtatylady.
3388-baptyń 4-tarmaǵyndaǵy «Prezıdenti,» degen sóz alyp tastalsyn.
3491 bap, 2-tarmaqKonstıtýtsııada belgilengen memlekettiń táýelsizdigi, Respýblıkanyń birtutastyǵy men aýmaqtyq tutastyǵy, ony basqarý nysany, Respýblıka qyzmetiniń túbegeıli prıntsıpteri ózgermeıdi.»;Konstıtýtsııada belgilengen memlekettiń táýelsizdigi, Respýblıkanyń birtutastyǵy men aýmaqtyq tutastyǵy, ony basqarý nysany, sondaı-aq táýelsiz Qazaqstannyń Negizin salýshy, Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy irgesin qalaǵan Respýblıka qyzmetiniń túbegeıli prıntsıpteri jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasynyń mártebesi ózgermeıdi.
3-tarmaq3-tarmaqtaǵy «Keńestiń» degen sóz «Sottyń» degen sózben aýystyrylsyn.
3599-bap1. Konstıtýtsııalyq Sot jáne Joǵary aýdıtorlyq palata qurylǵanǵa deıin Konstıtýtsııalyq Keńestiń jáne Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıtetiniń tóraǵalary men músheleri óz ókilettikterin saqtaıdy. Konstıtýtsııalyq Sot qurylǵanǵa deıin Konstıtýtsııanyń 72-babynyń 1 jáne 2-tarmaqtarynda kózdelgen Konstıtýtsııalyq Sottyń fýnktsııalaryn Konstıtýtsııalyq Keńes júzege asyrady.
2. Konstıtýtsııalyq Keńestiń normatıvtik qaýlylary Konstıtýtsııaǵa qaıshy kelmeıtin bóliginde olardy Konstıtýtsııalyq Sot qaıta qaraǵanǵa deıin qoldanylady. Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasynyń Parlament Palatalaryn qalyptastyrý týraly erejeleri segizinshi saılanǵan Parlament Májilisi depýtattarynyń saılaýynan bastap qoldanylady.».
2-bap.
1.Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasynyń konstıtýtsııalyq zańdardy jáne zańdardy qabyldaý tártibin, sondaı-aq Konstıtýtsııalyq Sottyń qyzmetin aıqyndaıtyn erejeleri 2023 jylǵy 1 qańtardan bastap qoldanysqa engiziledi. 2023 jyldyń 1 qańtaryna Májilis maquldaǵan jáne Parlamenttiń qaraýyndaǵy zań jobalary zańdar bolyp esepteledi jáne Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasynyń 61-babynda belgilengen tártippen qaralady.
2. Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasynyń laýazymdy adamdarǵa ókilettikter berýdiń jańa tártibin belgileıtin normalary, eger Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasynda ózgeshe kózdelmese, osy laýazymdy adamdardyń ókilettik merziminiń ótýine nemese ókilettiginiń toqtatylýyna qaraı qoldanysqa engiziledi.
3. Joǵarǵy aýdıtorlyq palatanyń quramy qalyptastyrylǵanǵa deıin Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıteti Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamasynda kózdelgen fýnktsııalar men ókilettikterdi júzege asyrýdy jalǵastyrady.
98-bappen aıaqtalady.


Seıchas chıtaıýt