Respýblıka qaharmandary: Petropavldyq erikti bos ýaqytynda qalany qoqystan tazartýmen aınalysady
Azat Jumaǵul qorshaǵan ortany aıalaý maqsatyndaǵy ekovolonterlik qyzmetin 2018 jyly qolǵa alǵan. Bastapqy kezeńde jas jigit birneshe jyldan keıin Soltústik Qazaqstan oblysyndaǵy ekologııa máselelerin sheshý baǵytyndaǵy betke ustar azamaty, eko-ambassadory bolatynyn bilmegen kórinedi.
«2017 jyldyń qys maýsymynda men úıde jatyp, áleýmettik jelilerdegi aqparattardy oqý barysynda Anton Vasılevtiń paraqshasyn kórgenim áli esimde. Ol - Saha Respýblıkasy ıAkýtsk qalasynyń turǵyny. Anton toǵyz jyl boıy kóshede qoqys jınaýmen aınalysady. Tipti, úskirik aıazǵa da qaramaıdy. Onyń bul áreketi meni beıjaı qaldyrmady. Ol kezde men Petropavl aýyr mashına jasaý zaýytynda jumys isteıtinmin. Omby memlekettik tehnıkalyq ýnıversıtetinde bilim aldym. Keıin kóktemde dıplomdyq jumysymdy qorǵap bolǵannan soń, ózim kópten josparlaǵan isti qolǵa alý kerektigin túsindim. Osylaısha, kelesi kúni jumys ýaqyty aıaqtalǵannan keıin syrtqa shyǵyp, avtobýs aıaldamasyn jýdym. Ol sátte jańbyr jaýyp ótken edi. Árıne, meniń bul áreketime barlyǵy tańdanyspen qarady. Biraq dál osy kezde men biraz ýaqytqa deıin mazalap kelgen «Jurt ne deıdi?», degen oıdan aryldym», - dep alǵashqy qadamyn esine aldy Azat Jumaǵul.
Osydan keıin Azatty onyń isine qatysty aıtylatyn jurtshylyqtyń oıy men kózqarasy alańdatpaǵan. Osylaısha, ol alǵashynda jumystan bos ýaqtynda zaýyttyń aınalasyn jınap bastaıdy. Óziniń aıtýynsha, onyń bul áreketine áriptesteri túsinispeýshilikpen qarap, qoqys tazalap jatqan sátte ony tanymaǵan syńaı tanytyp óte shyǵatyn bolǵan. Eko-volonter tanystarynyń mundaı qylyǵyna renjigenin de jasyrmady. Degenmen keıin Azat psıhologııa týraly kitaptardan adamdar qoqys pen ony tazalaýshylarǵa mán bermeıtini jaıynda jazylǵan zertteý aqparattarmen tanysypty. ıAǵnı, ótip bara jatqan turǵyndar mańaıda shashylyp jatqan qoqysty kórmeıdi, tek keıbiri tazalaýshynyń árektine ǵana baǵa beredi. Azattyń sózinshe, óıtkeni, mundaı isti jasaý olardyń tabıǵaty men tárbıesinde áýel bastan bolmaǵan.
«Senbilikke keletinder aınalamyzda kóp kólemde qoqys jatatynyn baıqaı bermeıtinderin moıyndaıdy. Biz barlyǵyn jınaǵan sátte ǵana olar buryn-sońdy osyndaı kólemde qoqys kórmegenin aıtyp jatady. Bir qaraǵanda qoqys joq sııaqty. Degenmen olar barlyq jerde jatady», - dedi erikti.
Azat kúzge deıin skver jáne Esil ózeniniń jaǵasyn tazartady. Sondaı-aq, ol ózgelerdi de osy iske tartý maqsatynda barlyq jumystarynyń nátıjesin áleýmettik jelilerdegi paraqshasynda jarııalady. Osy ýaqyt aralyǵynda eko-volonterdiń týystary men dostary onyń mundaı áreketine úırenipti. Azattyń málimdeýinshe, tipti olar endi qoqysty belgilenbegen jerge tastaýǵa uıalady ári ózgeler laqtyrǵan qoqystardy tazalaı júretin bolypty.
«Erekshe ádet, mysal «juqpaly» bolady dep jatady. Osy jumystarymnan keıin maǵan almatylyq ekobelsendi Aıgúl Múslimova qońyraý shalyp: «Azat, sen nege qoqysty bir jerden ekinshi jerge kóshiresiń? Olardy bólek jınap, qaıta óńdeý kerek», - dep eskertti. Artynsha olar maǵan senbilikterde osy baǵyttaǵy jumystardy nasıhattaýǵa arnalǵan banner jasatyp berdi. Ýaqyt óte kele men qoqysty jınaıtyn jáne ony qaıta óńdeýmen aınalysatyndardyń barlyǵymen tanysyp, sóılese bastadym», - dep eske aldy Azat Jumaǵul.
Azat uıymdastyrǵan alǵashqy senbilikti qoldaýǵa jergilikti kásipkerler men qoǵam qaıratkerleri kelgen. Al ekinshi ret ótken sharaǵa eshkim kelmegen. Tabıǵat janashyrynyń aıtýynsha, mundaı qylyq tanytqan azamattarǵa renishin bildiripti. Desek te keıin ol barlyq josparlanǵan aýmaqty ózi tazalaǵan. Eko-senbilikterden basqa, Azat kún saıyn jumysqa bara jatqanda qoqystardy tazalap júredi.
Osy ýaqytqa deıin erikti azamatty qoqysty qaıta óńdeýmen aınalysatyn «Radýga» kompanııasy baıqaǵan. Birneshe jyl boıy Azat qoqysty bólek jınaý, aýlalarǵa konteınerler ornatý, qorshaǵan ortany qorǵaýdy nasıhattaý máselelerine jetekshilik etip keledi. Sonyń ishinde, mektepter men kolledjderde dárister ótkizgen. Bir qaraǵanda qarapaıym qyzmet bolǵanymen, bul baǵyttaǵy jumystar kezinde qyzyqty jaǵdaılar oryn alyp turady.
«Men biraz ýaqyt páterlerdi aralap, qoqysty bólek jınaýdyń mańyzdylyǵyn túsindirdim. Bir kúni kireberisten shyǵa bergen sátte meni polıtsııa patrýliniń qyzmetkerleri ustap aldy. Olar meni alaıaq dep oılady. Polıtseılerge bárin túsindirdim, olar túsindi. Ekinshi jaǵdaı mektepte boldy. Onda men balalarǵa qoqysty qaıta óńdeý týraly aıtýym kerek edi. Mende árqashan ózimmen birge rekvızıtter bolady. Olar - balalar bólip úırenýi kerek qoqys túrleri. Dáris qarsańynda men olardy salatyn paket taba almadym. Keıin eń jaqyn jerde ornalasqan qoqys jáshigine baryp, ondaǵy zattardy qaraı bastadym. Sol kezde maǵan bireý kelip, tamaq usyndy. Burylyp qarasam, ol meniń synyptasym eken. Maǵan alańdaǵan túrmen qarady. Árıne, men oǵan barlyǵyn túsindirdim. Degenmen ol áreń sendi. Men rekvızıtterdi taýyp, jýyp, antıseptıkpen tazalap, kelesi kúni dáris ótkizdim», - dep qyzyqty sátterimen bólisti Petropavl qalasynyń turǵyny.
Azat balalarmen jumys istegendi unatatynyn aıtady. Onyń aıtýynsha, jastar máseleniń mán-jaıyna tez enip, qorshaǵan ortany qorǵaýda qyzyǵýshylyq tantyp, qoqystardy belsendi túrde jınaıdy. Ári balalar ekologııalyq aktsııalarǵa belsendi qatysyp keledi.
Osy ýaqyt ishinde Azat qoqysty qaıta óńdeý máselelerin zerttep, ekologııa týraly zańnamany zerdelegen. Nátıjesinde onyń bilimi men tájirıbesin elep, Azatty jańa ekologııalyq kodeksti ázirleý protsesine shaqyrǵan.
«Men kóp ýaqytymdy qoqystardyń arasynda ótkizemin. Eger ózge qalalarǵa barsam, men onda qoqystardyń qalaı suryptalatynyn qaraımyn, ony ózime úlgi retinde alamyn», - deıdi tabǵat janashyry.
Azat Jumaǵul senbilikterge qalany shynymen tazartýdy qalaıtyn azamattardyń qatysyp, shahardy odan ári kórikti etkisi keletin jandar kómek qolyn sozýy tıis ekenin alǵa tartty. Ol aıaq astynan uıymdastyrlatyn sharalardan paıda az eknin aıtady. Onda qoqystar suryptalmaı qalatyn kórinedi.
«Men eriktilikpen aınalysýdy jalǵastyramyn. Bul maǵan qajet. Men barlyǵyn durys istep jatqanyma senimdimin. Shyǵyn materıaldary, ıaǵnı qolǵap, qoqys dorbalardy buryn óz aqshama satyp alatynmyn. Endi «Radýga» kompanııasy kómektesedi. Árıne, men barlyǵyn jalǵyz jeńe almaımyn. Biraq men adamdardyń oıy men kózqarasy jyldar ótken saıyn ózgeretinine senimdimin. Qazir kóbi qorshaǵan ortany qorǵaý, ekologııa týraly oılana bastady. Demek, bári beker emes», - deıdi ol.
Jaqynda Azat birneshe qalada ekologııalyq aktsııa bastady. Onyń maqsaty – eriktiler qoqys jınap, ony óńdeýge tapsyrady. Al túsken qarajat qańǵybas, ıesiz janýarlardy ustaıtyn ortalyqtarǵa aýdarylady.
Foto:insagram.com/azat_zhumagul