Respýblıka qaharmandary: Qytaıdan kelgen qandasymyz Qazaqstannyń bilim salasyna qalaı úles qosyp júr

ASTANA. QazAqparat – Elimiz táýelsizdik alǵaly atajurtqa baǵyt túzegen qandastar kóshi qazaq halqynyń sanyn mıllıonnan astam adammen baıytqanyn bilemiz. Ásirese, ulttyq rýhanı baılyqtyń bir pushpaǵy – ádebı, mádenı, ǵylymı ómirimizge qandastar tarapynan qosylǵan qazyna qanshama. Bul kúnde qoǵamnyń ár salasynda jarqyrap kózge túsip, ekonomıkaǵa, mádenıetke ǵylym-bilimge ózindik úlesin qosyp júrgen tulǵalar jeterlik. Búgin Respýblıka kúni qarsańynda maqalalar serııasy jarııalanyp jatqan QazAqparattyń «Respýblıka qaharmandary» jobasyna óskeleń urpaqqa bilim berý jolynda aıanbaı ter tógip, elge-jurtqa eńbek etýdiń ózindik úlgisin kórtesip júrgen tulǵanyń biri – Yrysbek Máýituly týraly áńgimelemekpiz.

Ol – Qytaı eliniń Altaı aımaǵy Kóktoǵaı aýdanynda týǵan. 2008 jy­ly Nur-Sultan qalasyna kóship kel­gen. Yrysbek Máýit – matematıka ǵylymdarynyń magıstri, QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń tórt márte Qurmet gramotasynyń ıegeri, 30-dan astam oqý quralynyń avtory, 60-tan astam halyqaralyq, respýblıkalyq pán olımpıadalary jeńimpazdarynyń jetekshisi, onyń 3-i altyn medal ıegeri. Muǵalimderdiń biliktiligin arttyrý boıynsha respýblıkalyq semınarlardyń treneri, «ZERDELI» aqyl-oı damytý ortalyǵynyń dırektory.

Búgingi tańda Qazaqstanda matematıka týraly sóz bolǵanda Muhtarbaı Ótelbaev, Asqar Juma­dil­daev, Ýálıbaı Ómirbaev, Danııar Qozybaev sekildi tulǵalardyń qatarynda Yrysbek Máýit esimi atalady.

«Altaıdyń Kóktoǵaı aýdanynda ustazdyq jolym bastaldy. Onshaqty jyl ol jaqta jemisti eńbek ettim. 2008 jyl edi, áıelim ekinshi balama júkti boldy. Anasynyń qursaǵynda qybyrlaı bastaǵan ulym «jaryq dúnıe esigin táýelsiz qazaq elinde ashsyn» degen arman nıet meni Atajurtqa asyqtyrdy. Sonymen, ata-anamdy ertip, qyzmetimdi tastap Qazaq eline birjola qonys aýdardym. Árıne alǵashqy jyldar kóp qıyndyqtar boldy. Páter jaldap turdyq. «Kóshi-qon qarajatyn alyp beremin» degen deldaldarǵa aldanyp aqshamnan aırylyp qalǵan kezim de boldy. Jumys izdep biraz mekteptiń tabaldyryǵyn tozdyryp, túıindememdi tapsyryp ornalasa almaı mańdaıym talaı tasqa soǵyldy. Sóıtip júrgende daryndy balalarǵa arnalǵan «Zerde» mektebiniń dırektor Aıtjan Ermuqanqyzy «Sizdeı maman qazaq eline aýadaı qajet» degen bir aýyz sózi maǵan úlken jiger berdi. Bul mektep meniń shabyttana jumys isteýime dańǵyl jol ashty. Olımpıadaǵa balalar daıyndaı bastadym. Kúndiz-túni uıyqtamaı jumysqa kiristim. Túnimen balalarǵa esep daıyndaımyn, senbi-jeksenbi kúnderi qosymsha tabys-taýyp páter aqysyn tóleý úshin, keıbir kisilerdiń suraýymen úılerine baryp, balalarǵa qosymsha sabaq berdim. Ol kezde bar salmaq meniń moınymda edi. Ata-anam bar, inim shetelde oqyp jatqan solardyń bárine aqsha taýyp jetkizý maǵan ońaı bolǵan joq», - dep eske alady Yrysbek ustaz.

Osyndaı qıyn kúnderde Yrysbek Máýitulynyń basqa salaǵa bet buryp ketýine, tipti jaqsy bıznes bastaýyna múmkinder týǵan. Alaıda, bala kúngi arman, óziniń ustazdyq jolǵa degen mahabbaty, qazaqtyń qara kózderine bilgenimdi úıretsem, bıik belesterge jetelesem degen júregindegi berik ustanymy ony ǵylym-bilim jolynda eńbek etýge ıtermeleıdi.

«Jaqsy bıznes jobalardy usynǵan inilerim boldy. Biraq, mendegi eń úlken erekshelik boıymdaǵy bilgendi bireýge jetkizý edi. Sóıtip, mektep qabyrǵasynda ustazdyq jolym jalǵasty. Men daıyndaǵan shákirtter halyqaralyq olımpıadalarda top jara bastady. Osylaı aşy eńbektiń tátti jemisi aldymnan jarq etti. Bir kúni maǵan Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń Qurmet gramotasy buıyrdy. Bul meni tipti jigerlendirdi. Óz ornymdy tapqandaı boldym, bilikti matamatık retinde tanyla bastadym», - deıdi Yrysbek Máýituly.

Onyń aıtýynsha, bul kúnde elimizde tanymal bolyp úlgergen aqyl-oı damytý ortalyǵyn qurý ıdeıasy da oqýshylardy olımpıadaǵa daıyndaý barysynda, qazaq tildi dıdaktıkalyq materıaldardyń tapshylyǵynan týyndyǵan.

«Olımpıadaǵa balalardy daıyndaý barysynda, oqýlyq-materıal máselesi de aldymyzdan shyqty. Qazaqtildi balalardyń nege halyqaralyq básekelerde top jara bermeıtinin sonda túsingendeı boldym. Óıtkeni, qazaqtildi materıaldar óte az edi. Orysshadan izdeýge, oryssha oqýǵa týra keledi. «Halyqaralyq olımpıadalarǵa kóbinese orystildi oqýshylar shyǵady» degen áńgimelerdi jıi estımin. Shyny kerek, men qazaqtildi balalardyń da osy bir bıikti baǵyndyra alar qabileti bar ekenin dáleldegim keldi. Sóıtsem, barlyǵy oryssha dıdaktıkalyq materıaldarǵa kelip tirelip tur eken. Sol ýaqytta mende bilim salasyna engizer kóptegen ıdeıalar bolyp, nege oılarymdy iske asyrmasqa degen oı týdy. Osy másele meni qazaq tildi matematıkterdiń basyn qosyp, aqyl-oı damytý ortalyǵyn qurýǵa túrtki boldy. Bylaısha aıtqanda, jumysymdy patrıottyq sezimmen bastap kettim. Árıne , basynda kóptegen qıyndyqtar boldy. «Kósh júre túzeledi» demekshi , birtindep júıelenip , jaqsy metodıkamen alǵa jyljydyq. Logıkany damytý baǵytynda ózimizdiń oqýlyqtarymyzdy jaza bastadyq», - deıdi Yrysbek ustaz.

Yrysbek Máýituly qurǵan aqyl-oı damytý ortalyǵy ózgeshe ádistemeleriniń jáne myqty komandanyń arqasynda qoǵamnyń jaqsy baǵasyna ıe bolyp, shákirtteriniń bıik belesterdi baǵyndyra alǵanyn aıtady.

«Alǵash isimizdi bastaǵanda bizdiń matematıkterdiń barlyǵy er adamdar boldy. Sondaı-aq, elordamyzda eń myqty degen mamandardyń basyn qostyq. Komandamyzdyń múshesi, inim Ójet Irlandııadan doktorantýra bitirip keldi. Nazarbaev ýnıversıtetinde isteıtin 20 shaqty muǵalim bizdiń ortalyqta sabaq beredi. Balanyń logıkasyn damytý maqsatynda eń alǵash ret 100 baldyq baǵalaý júıesin engizdim. Qazir sol júıe boıynsha onlaın platforma daıyndadyq. Jyl saıyn «Daryn» respýblıkalyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵymen birigip, bastaýysh muǵalimderine arnalǵan «Altyn Tuǵyr» olımpıadasyn ótkizemiz. Únemi óz tájirıbemizben bólisip, semınarlar ótkizip turamyz. Avtorlyq kitaptarymyz, oılap tapqan erekshe ádisterimiz de bar», - deıdi ol.

Osylaısha, shaǵyn ortalyq bolyp qurylǵan uıym erekshe eńbektiń, óskeleń urpaqtyń bolashaǵyna degen shynaıy nıettiń arqasynda úlken jetistikke jetip úlgerdi. Qazir elimizdiń 8 oblysynda oqý ortalyǵynyń 16 bólimshesi ashylyp, jas urpaqty bilim nárimen sýsyndatyp keledi. Olarda qosymsha bilim alǵan túlekter NZM, RFMM, KTL qatarly daryndy balalarǵa arnalǵan mektepterge túsý kórsetkishi jaǵynan besinshi jyl qatarynan respýblıka boıynsha da, Astana qalasy boıynsha da rekordtyq kórsetkishpen birinshi orynda keledi.

Búgingi tańda aqyl-oı damytý ortalyǵy jańa tehnologııalar arqyly alys qashyqtyqtaǵy oqýshylardyń úırenýine múmkindik jasap otyr. Qazaqstan boıynsha joǵary tehnologııamen jabdyqtalǵan onlaın stýdııa da osy ortalyqta jasaqtalypty. Oqytýshylar osy stýdııany paıdalana otyryp, qashyqtan búkil respýblıka balalaryn oqytady. Sonymen birge, oqýshylardy jigerlendirý maqsatynda túrli jeńildikter qarastyrylǵan.

Yrysbek ustaz bir sózinde «O rtaly q qurýdaǵy basty maqsatym – tabys tabý emes, aǵartý, qazaqtildi oqýshylardyń biliktilgin kóterý edi. ıAǵnı, qazaq tiliniń már­te­besin kóterý. Ekinshi maqsat – qazaq ti­lin­de dıdaktıkalyq oqýlyqtar shyǵarý» degen edi. Ol ekinshi maqsatyn baspa hana arqyly júzege asyryp jatyr. Bilikti ustazdar men tájirıbeli mamandardyń birigýimen ár túrli pánder jáne baǵyttar boıynsha ádistemelik quraldar, oqýlyqtar, dıdaktıkalyq materıaldar, túrli deńgeıdegi olımpıadalarǵa, JOO jáne daryndy balalarǵa arnalǵan oqý oryndaryna túsýge daıyndalýshylarǵa arnalǵan tapsyrmalar jınaǵyn qamtıtyn 40-qa jýyq oqý quraldaryn daıyndady jáne respýblıka kóleminde paıdalanýǵa usynyp keledi.

Búginde matematıkalyq olımpıada jáne logıkalyq oılaýdy negiz ete otyryp, Y. Máýit, N. Tabys, E. Mellat, E. Qabylkerim qatarly avtorlardyń birlesip daıyndaǵan bastaýysh synypqa arnalǵan «Matematıkalyq olımpıada jáne logıka» atty tórt kitaby, orta býyn 5-6 synyptarǵa jáne matematıka muǵalimderine arnalǵan Y. Máýituly, M. Qalıasqaruly daıyndaǵan «Matematıkalyq olımpıada jáne logıka» kitaptary, Y. Máýitulynyń avtorlyǵymen daıyndalǵan «Matematıka olımpıadasyna daıyndyq bastamalary», «Olımpıadalyq esepterdi sheshýdiń keıbir erekshe tásilderi» jáne Y. Máýit, B. Narbaev, Á. Qaısauly, N. Órleý qatarly avtorlar daıyndaǵan «Matematıka páni boıynsha aýdandyq kezeńiniń tapsyrmalar jınaǵy», B. Qaırat, Y. Máýit birlesip daıyndaǵan «Teńsizdikter» qatarly olımpıadalyq kitaptar Bilim jáne ǵylym mınstrligi «Órleý» muǵalimder biliktiligin artyrý komıtetiniń qoldaýymen respýblıka boıynsha barlyq mektepterde fakýltatıvti sabaq retinde oqytylyp keledi. Búgingi tańda Yrysbek Máýituly oqýshylarǵa ǵana emes, búkil respýblıka kóleminde ustazdarǵa semınarlar ótkizip, «qazaq tilinde balanyń logıkasyn qalaı damytý kerek» degen baǵyttaǵy metodıkasyn úıretip júr. Onyń negizgi maqsaty – matematıka ǵylymyn damytý, ózgeshe oılaıtyn óreli urpaqtardyń damýyna jol ashý.

«Biraz shákirtterim halyqaralyq olımpıadalarda top jardy. Ózderińiz bilesizder, ókinishke oraı bizde, ǵylym salasynda medal alǵandar sportshylardaı, ánshilerdeı qurmetke bólenip kelgen joq. «Matematıka – ǵylymdardyń patshasy» deıdi. Meniń eń negizgi ustanymdarymnyń biri – matematıka salasyn damytý. Biz ǵylymǵa bet alýymyz kerek, ǵylymdy moıyndaýymyz kerek. Al, ǵylymnyń basynda osy matematıka turady. Matematıkany jaqsy bilgen adam ómirde de ózindik ornyn taba alady. Qazaq «esep bilgenniń esebi túgel» dep beker aıtpaǵan. Qazir logıkalyq baǵytta biraz jumystar jasap júrmin. Biraz kitap jazdym. Adamnyń logıkasy qalyptasqan jaǵdaıda, kez kelgen salada jaqsy jumys jasaı alady. Bizdiń tilek, bizdiń maqsat bolashaq urpaqtardyń bilimi bıik, logıkasy joǵary bolýy», - deıdi Yrysbek ustaz.