Reseıden ákelingen kólikterdi shekteý naryqtaǵy kólik baǵasyna qalaı áser etedi
«Reseıden ákelingen kólikterdiń shýy naryqtaǵy baǵany arzandatady dep úmittenbeı-aq qoısa da bolady. Kerisinshe, qymbattaıdy. Óıtkeni syrttan keletin bir arna jabylatyn boldy. Suranys pen usynystyń arasyndaǵy balans burynǵydan da shıelenisedi degen sóz», - deıdi maman.
Onyń aıtýyna qaraǵanda, shetelden ákelingen, biraq tirkelmegen kólikpen júrýdiń talaby burynnan bar. Biraq Іshki ister mınıstrligi naqty iske kiriskenshe, ol talapqa eshkim mán berip qaramaǵan.
«O basta, osydan 2-3 jyl buryn quzyrly organdar osy másele boıynsha túsindirý jumystaryn túsinikti tilmen, belsendi júrgizýi kerek edi. Mınıstrlik endi qatań áreketke kóship jatyr. ıAǵnı, bul máseleni qatty keshiktirip aldy deýge bolady.
Bir jaǵynan adamdar da kishkene qunyǵyp ketti. Mysaly, Qaraǵandy oblysynda bir ózi atyna 84 mashına jazdyrǵan áıel bar ekenin kórdim. Saqtandyrý boıynsha ashyq bazada onyń málimetteri bar. «Keden qyzmetkerleri qaıda qarap otyrdy ?» degen suraq týyndaıdy. Osynsha kólikti qandaı maqsatpen kirgizip jatyrsyz dep suramaǵan ba?
«Buqqanǵa suqqan» deıdi ǵoı, Almatyda osy bir kezeńdi paıdalanyp, Gelendvagen, Aston Martin sııaqty qymbat kólikterdi ákelip alǵandar bar. Ondaılardyń kóksegeni bir-aq nárse – Reseıde salyq tólemeý, Qazaqstanda da salyq tólemeý jáne qymbat máshınemen oıqastap júrý. Solardyń janynda zań boıynsha saýda jasap, búkil talaptardy oryndaıtyn tártipke baǵynatyn qarapaıym adamdar utylyp tur deýge bolady», - deıdi sarapshy.
Sarapshy Reseıden kólik ákelýdi oılap júrgender eki eldiń Іshki ister organdary tirkelmegen kólikterdiń ortaq bazasyn qura bastaǵan kezde-aq toqtaýy kerek edi dep esepteıdi.
«Osydan týra 5 aı buryn «rosýchet» týraly vıdeo shyǵarǵanmyn. Sol vıdeoda eskertý jasadyq. «Munyń arty shıki, erteń problema týyndaýy múmkin, qazir Reseı men Qazaqstan tirkelmegen kólikter boıynsha ortaq baza quryp jatyr», - dep dabyl qaqtyq.
Biraq qulaq asqandar az boldy. Jalpaq tilmen aıtqanda «qadaldy».
Bir jazda ǵana Reseıden ákelingen kólikterdiń sany 200 myńnan asyp ketti. Biraq osynyń aınalasynda paıda taýyp otyrǵandar kóp. Saqtandyrý kompanııalary eń kóp paıda tapty. Olarǵa kóliktiń qaı jaqtan kelgeni, qandaı jolmen kelgeni mańyzdy emes. Nómirdi qoldan jasap, WhatsApp-pen jiberseńiz, aqysyna lezde saqtandyrý qujattaryn shyǵaryp beredi. Bul jerdegi eń ókinishti nárse – 2,5-3 jyldyń ishinde qazaqtyń qansha aqshasy Reseıge qaıtarymsyz ketti?! Reseı sonyń arqasynda óziniń qoqysynan qutylyp, onyń ústine aqshaǵa keneldi», - deıdi avtojýrnalıst.
Kólik naryǵyndaǵy jaǵdaıdy jiti baqylap otyratyn sarapshy eshbir eldiń tirkeýinde joq kóliktiń kóbeıýi ulttyq qaýipsizdik máselesimen baılanysty ekenin aıtady.
«Resmı statıstıka boıynsha, Qazaqstanǵa Reseıden 210 myń kólik kirgen eken. Sonyń 88 myńy eshbir memlekettiń tirkeýinde joq. ıAǵnı, qujat júzinde bul kólik emes, qoqys deýge bolady. Kóbi «Prıora», «Volga» sııaqty shirip ketken mashınalar. Olardyń bizdiń eldiń aýmaǵynda júrýi de durys emes qoı. Eshqandaı sertıfıkattaýdan ótpegen, ózgelerge qaýip tóndirýi múmkin. Keshe Іshki ister mınıstri de tirkelmegen kólikter jasaǵan apat saldarynan 250 adam qaıtys bolǵanyn aıttty. Adam bir ret zań buzyp, jazalanbasa, ári qaraı jalǵastyra berýi múmkin. Túptep kelgende, bul ulttyq qaýipsizdik máselesi. Qazaqtyń jerinde sheteldik nómirli kólikterdiń oıqastap júrýi qaı jaǵynan da orynsyz», - dedi Oljas Oqas.
Qısyn boıynsha, qazirgi jaǵdaı jergilikti kólik qurastyrýshy kásiporyndardyń saýdasyn qyzdyrýy kerek edi. Sarapshynyń aıtýynsha, olaı bolmaıtyn sııaqty.
«Bul ahýal ózderin otandyq avtoóndiris oshaǵy dep atap júrgen jergilikti kásiporyndarǵa tıimdi bolýy kerek edi. Biraq olar da mashına komplektileri joq bolǵandyqtan, qol qýsyryp qaldy. Qurastyratyn bólshekter joq bolǵandyqtan, suranystyń ózin qamtamasyz ete almaı otyr. Qazaqstandaǵy bul jaǵdaı jahandaǵy problemamen tuspa-tus keldi. Qazir álemdik avtoóndiriste mıkrochıpterdiń jetispeýi, qurandy bólshekterdiń tapshylyǵy bir-birine mingesip aldy. Bul ahýal kólik baǵasyn bári bir qymbattatady. Biraq birden emes, birtindep qosyla beredi. ıAǵnı, qazirgi dınamıka jalǵasa beredi. Onsyz da jyl saıyn 10 paıyzdan, 7 paızydan qymbattap jatyr ǵoı. Sol dınamıka údemese, kemimeıdi. Óıtkeni jańa kólik sany az, avtosalondarda kólik joqtyń qasy», - deıdi ol.
Oljas Oqas kólik naryǵyn retteý boıynsha óz usynysyn da ortaǵa saldy.
«Jaǵdaı ońalsa, ózimizde shyqqan kólikti alǵanǵa ne jetsin?! Halyqqa sýbısıdııalanǵan 3-4 paıyzdyq nesıe berse, sala damýshy edi. Onda, bir jaǵynan, halyqtyń tıimdi baǵamen kólik satyp alý múmkindigi paıda bolar edi. Ekinshi jaǵynan, sol kólik 2-3 jyldan keıin tozǵanda Qyrǵyzstan, Armenııa, Reseı, Grýzııa sııaqty elder ózderine alyp keter edi. Sonda ýtıldeý sharýasy da jeńildeıdi. Sonyń arqasynda naryqta eski kólikter azaıyp, jańa máshıne ǵana tebetin múmkindik týyndaýshy edi. Birikken Arab Ámirlikteri osy tásilmen rettep otyr. TMD boıynsha ázirge mundaı tájirıbe joq. Reseıde «Alǵashqy mashına», «Otbasylyq mashına» degen sııaqty ıdeıasy jaqsy baǵdarlamalar bar. Biraq olardyń jumys isteýi álsiz. Al Arab Ámirlikterinde AQSh, Japonııa, Qytaı sııaqty elderden jańa kólikter tikeleı barady. Biraq eskirgende ol jaqta qalmaıdy. Afrıka, TMD memleketteri syrtqa alyp shyǵady. Osylaısha olar únemi jańa kólik minip qana qoımaı, eki ortadan marja da kórip otyr.
Jeńil paıyzben kólik berý qarjylyq uıymdardyń múddesi bolǵanymen, memleket te qoldaý kórsetý kerek. «Operator ROP» mekemesinde biraz qarjy shoǵyrlanǵan. Sonyń bir bóligin avtonesıege bóle alady. Sonda halyqtyń ýtıl alymǵa dep bergen aqshasyn ózimizge jeńil nesıe etip berse, qaıtarymy da bolady», - dedi sarapshy.