Ramazan - rýhanı jańarý aıy!
Muhammed (Allanyń oǵan salaýaty men sálemi bolsyn) úmbeti úshin qasıetti, berekege toly, on eki aıdyń sultany sanalatyn Ramazan aıynyń ereksheligi - bul aýyz bekitetin, jalpyǵa ortaq izgi amaldar júzege asatyn maýsym, ıaǵnı, bul aıda ıgi musylman qaýymynyń bas uratyn bes paryzynyń biri - oraza ustaý bastalady. Jalpy «oraza» sóziniń maǵynasy - bir nárseden alystaý, belgili bir ýaqyt aralyǵynda iship-jeýden, nápsi qalaýlarynan tyıylý degendi bildiredi. Al orazanyń paryzy - iship-jeý men qumarlyq sezimderden saqtaný. Bul aıda ózin musylman sanaıtyn árbir azamat Ramazan aıyn qurmettep, Jaratýshy Ieniń buıryqtaryn oryndap, tyıymdarynan saqtanady. Oraza tutyp, ǵaıbat jasamaǵan, jalǵan sóılemegen, eshkimdi renjitpegen, haramdardan saqtanǵan adam Ramazan aıyn qurmettegen bolyp sanalady. Hadıs sharıfterge súıensek: «Muqııat bolyńdar. Ramazan aıyndaǵy saýap pen kúnálar eselenip jazylady. Ramazanda kóp namaz oqyńdar, kóp Quran oqyńdar. Óıtkeni, Ramazanda oqylǵan Quran Kárimniń árbir árpi úshin Haq Taǵala jánnat baqshalarynan bir baqsha beredi» delinedi. ıAǵnı, Ramazan aıyn qurmettegen adam Alla Taǵalany qurmettegen bolady.
Bıyl Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy Ramazan aıyna jyldaǵydaı úlken daıyndyqpen kelip otyr. Al osyndaı qurmetti de qaıyrly aı týraly QMDB Tóraǵasy Erjan qajy Malǵajyuly: «Ramazan - jalpyǵa ortaq izgi amaldar aıy. Oraza - tárbıe hám taqýalyq aıy. Alla Taǵala Quranda: «Áı múminder! Ózderińnen burynǵylarǵa da paryz etilgenindeı, senderge de oraza ustaý paryz etildi. Bálkim sender taqýa bolarsyńdar» degen (Baqara súresi, 183-aıat). Orazada otbasy qundylyqtaryn arttyryp, jastarymyzdyń ımandy, Otanyn, halqyn súıetin, salt dástúrin, ardaq tutar naǵyz azamat bolyp qalyptasýyna árdaıym kóńil bóleıik. Islam ǵulamalary: «Otandy súıý - ımannan» degen», dep atap ótedi.
Shyndyǵynda, ıslam ǵulamalarynyń aıtýynsha, bul ulyq aıdy basqa eshbir aı almastyra almaıdy. Sebebi, bul aıdy Alla Taǵalanyń ózi aıryqsha etken. Bul aı adamdardy týra jolǵa bastaıtyn Qasıetti Quran aıattary túsirile bastaǵan aı. Odan burynǵy basqa da ıláhı kitaptar naq osy aıda túsirilgen eken.
Sonymen qatar Paıǵambarymyz (s.a.ý.) bylaı deıdi: «Islam bes nárseden turady: Alladan basqa qudaı joq ekenine, Muhammedtiń Allanyń quly jáne Elshisi ekenine kýálik etý, namaz oqý, zeket berý, Ramazan orazasyn ustaý, shamasy kelgenderge qajylyqqa barý» (Býharı, Iman, 34).
Sonymen qatar, ıslam ǵulamalary Ramazan aıyndaǵy orazanyń Alla aldyndaǵy dárejesi de zor bolatynyna nazar aýdartady. Máselen, qudsı hadıste: «Alla Taǵala: «Aýzy berik adam iship-jeýin tek meniń rızalyǵym úshin doǵardy. Oraza - Menimen qulymnyń arasyndaǵy rııasyz ǵıbadat. Oǵan beriletin syı-saýapty Men ǵana ólshep, Men beremin. Aýzy berik qulymnyń ashtyq pen shóldeýden shyqqan aýyz ıisi Men úshin mısk átirinen de tamasha» dep, orazanyń zor saýabynan habar berip súıinshilegen», - delinedi.
Osy aıtylǵandardyń ózinen-aq Ramazan aıy musylman balasynyń rýhanı dúnıesin baıytatynyn, orazasyn ustaý arqyly óziniń adamgershilik qasıetterin sezinip, abyroıyn arttyratynyn bildiredi.
Oraza kimderge paryz?
Osy suraqqa kelsek, din mamandary eń aldymen oraza ustaýshy kisiniń musylman bolýy, ıaǵnı oraza musylmandarǵa paryz ekenin alǵa tartady. Ekinshiden, oraza ustaýdy nıet etken jan balıǵat jasynda bolýy jáne aqyl-esi túzý bolýy qajet. Sondyqtan jas balaǵa jáne aqyl-esi aýysqan, talǵan adamǵa nemese mas adamǵa oraza ustaý paryz emes. Úshinshiden, oraza ustaýǵa kúshi jetýi jáne turǵyn bolýy tıis. ıAǵnı, naýqas nemese uzaq sapar shegetin jolaýshylarǵa oraza paryz emes. Biraq bul adamdar da oraza ustasa, olardyń orazasy durys delinedi. Sonymen qatar haıyz, nıfas kezindegi áıelder jáne ózi nemese balasyna zııan tııýi yqtımal júkti áıelder men bala emizgen analarǵa da oraza paryz emes. Biraq musylman bolǵandyqtan olar oraza qazasyn basqa kúnderi óteıdi.
Oraza ustaýǵa shamasy kelmegen jandarǵa fıdııa berý - ýájip. Bular - aýrýlarynan aıyǵýy úmit etilmegen jandar men oraza ustaýǵa shamasy jetpegen qart kisiler. Olar orazanyń ornyna árbir kúni úshin bir kedeıdi tamaqtandyrady. Fıdııany aqshalaı berýge de bolady. Bir kedeıdi otyz kún tańda jáne keshke tamaqtandyrý nemese alpys kedeıdi bir kún tańerteń ıakı keshke tamaqtandyrý jetkilikti. Bul jaıynda Quranda Alla Taǵala «Oraza ustaýǵa shamasy kelmeıtinder bir jarlynyń tamaǵyn tólesin», - degeni keltiriledi. Ibn Abbas bul aıat jaıly bylaı deıdi: «Aıat kári adamdar úshin túsken. Orazany óteý - paryz». Degenmen, keıbir qarııalar joq-jitikti tamaqtandyrýǵa shamasy kelmese, Alladan keshirim tileıdi. Óıtkeni, «Alla adamǵa kótere almaıtyn júkti bermeıdi». Sonymen qatar, keıbir adamdardyń orazanyń densaýlyqqa zııan ekenin aıtatyny bar. Alaıda, kerisinshe, orazanyń adam aǵzasyna paıdaly ekenin ǵalymdar dáleldese, ekinshi jaǵynan Jaratýshy Iemiz de adamǵa zııan nárseni jasaýdy buıyrmaıdy. Bul turǵydan alǵanda orazadan azat, jazylmaıtyn naýqasqa da fıdııanyń ýájip bolǵany jaıly Islam faqıhteri arasynda aýyzbirlik bar. Mundaı adamǵa oraza ustaý paryz emes. Oǵan dindarlar myna aıatty dálelge tartady: «Alla senderge dinde qıynshylyq jasaǵan emes».
Oraza tutýdyń densaýlyqqa paıdasyn bilemiz be?
Shyndyǵynda, orazanyń adam aǵzasyna, densaýlyqqa paıdasy zor. Óıtkeni tańerteńnen keshke deıin iship-jeýden tyıylýdyń kóptegen dertterge daýa ekendigi buǵan deıin ǵylymı túrde zerttelip, dáleldengen. Oraza adamǵa as ishý, tynys alý, uıyqtaý, is-qımyl jasaý sııaqty onyń aǵzasy úshin ómirlik mańyzy bar qubylystardyń biri bolyp tabylady. Al naqty mysaldarǵa kelsek, oraza adam aǵzasyndaǵy qajetinen artyq jáne eski jasýshalardy joıýǵa septesedi.
Ekinshiden, oraza tutý qandaǵy qant úlesin barynsha tómen mólsherge túsirýge úlken septigin tıgizedi. Sebebi, oraza ustaǵan kezde adamnyń uıqy bezi demalady. Bul bez qantty krahmaldy zattar men maılarǵa aınaldyratyn ınsýlın bóledi. Eger adam uıqy beziniń shyǵaratyn ınsýlınnen artyq mólsherde tamaq jeıtin bolsa, onda bul uıqy bezine aýyr tıip, onyń jumys isteý belsendiligin tómendetedi. Úshinshiden, oraza aǵzanyń ımmýndyq júıesin kúsheıtip, kóptegen syrqattarǵa qarsy turý qabiletin arttyrady. Tórtinshiden, semizdik pen onyń saldarynan saqtaıdy. Ádette semizdikke as qorytý júıesi qyzmetiniń buzylýy alyp keledi. Al as qorytý músheleriniń buzylýyna ákep soqtyratyn birden-bir faktorlar - qorshaǵan orta, jan kúızelisi men qoǵamdyq qysym. Sonymen qatar, oraza ýaqytynda qulshylyq ete otyryp, Allaǵa baǵyshtap zikir jasaý, Quran oqý adamdy ashý-yza men shıelenisten alshaq ustatady, denesi men rýhynyń barlyq kúsh-jigerin paıdaly jáne oń baǵytqa salady. Besinshiden, baýyrda tastardyń jınalýynan, qýyq joldarynda zár tuzdarynyń túzilýinen saqtaıdy. Altynshydan, jyl boıy úzdiksiz tamaqtaný, ásirese konservilengen jáne shala daıyn taǵam ónimderin qoldaný, dári-dármekter ishý men lastanǵan aýa saldarynan denedegi jasýshalarǵa jınalyp qalatyn qaterli ýlaǵysh zattardan qorǵaıdy. Demek, orazanyń adam aǵzasy úshin paıdasy sheksiz. Muny sońǵy jyldary medıtsına ǵylymy da jan-jaqty dáleldep otyr.
Túıindeı aıtsaq, adamdarǵa týra jol nusqaýshy, aq pen qarany aıyrýshy, bekem tutynatyn jolbasshy retinde Quran túsirile bastaǵan Ramazan aıynyń paıdasy kól-kósir. Endeshe osy qadirli aıda ustaǵan orazalaryńyz, duǵa-tilekterińiz qabyl bolǵaı!
Sóz sońynda bıylǵy Ramazan aıynda pitir sadaqasynyń mólsheri Qazaqstannyń barlyq aımaqtary úshin 200 teńge bolyp bekitilgenin eske sala keteıik. Pitir sadaqany Ramazan aıynyń basynan aıt namazyna deıingi merzim aralyǵynda berýge bolady. Al Ramazan aıyndaǵy qasıetti Qadir túni shildeniń 13-inen 14-ine qaraǵan túnine dóp keledi.
2015 jylǵy Oraza kestesi