Ramazan - on eki aıdyń sultany, berekeli de keshirimi mol aı - «Nur Astana» meshitiniń bas ımamy Qalıjan Zańqoev

ASTANA. 19 shilde QazAqparat - Erteń kúlli musylman álemi úshin qasıetti, on eki aıdyń sultany, berekeli de keshirimi mol - Ramazan aıy bastalady. Qazaq tilinde qoldanysta júrgen oraza sózi arabshada «saým» dep atalady. Oraza - balıǵat jasyna jetken, aqyl-esi durys musylmannyń nıet etip, tań atqannan kún batqansha iship-jeý, jynystyq qatynas tárizdi orazany buzatyn isterden tyıylýy arqyly jasalatyn qulshylyq túri.

Bul aıdyń basty eki ereksheligi bar. Onyń biri, Alla Taǵala ıslamnyń bes pa­ry­zynyń biri bolǵan orazany osy aıda ustaýdy  paryz etse, ekinshisi adamzat balasyn týra jolǵa baǵyttaıtyn, aqıqat pen jal­ǵan­dy, saýap pen kúná arasyn­daǵy paryqty aıqyndap beretin qasıetti Quran osy aıda tú­si­rilgen. Osy qasıetti Ramazan aıynyń qarsańynda QazAqparat tilshisi «Nur Astana» meshitiniń Bas ımamy Qalıjan Zańqoevpen suhbattasqan edi.

 - Qurmetti Qalıjan Baıyrbekuly, Oraza aıyna da sanaýly kúnder qaldy. Osy rette oraza tutyp, aýyz bekitýge nıet etken ısi musylman úmmetine aıtaryńyz.

- Bısmıllahır Rahmanır Rahım, barlyq maqtaý Allaǵa jáne ardaqty paıǵambarymyzǵa (s.ǵ.s.) Jaratqannyń sálemi men salaýaty bolsyn! Isi musylman balasynyń eń qasıetti aıy - Ramazan qarsańyndamyz. Osy sátti paıdalana otyryp barsha qazaqstandyqtardy múbarak Ramazan aıymen quttyqtaımyn. Alla Taǵala árbir shańyraqqa raqymet aıy Ramazannyń qut bereketin syılasyn. Halqymyz ımandy, otanymyz árqashan da aman bolsyn!

- Oraza jaıly jalpy málimet berip ketseńiz?

- Oraza hıjranyń ekinshi jyly, shaǵban aıynda paryz etildi. Nasaı hadıs jınaǵynda Ábý Hýraıra (r.a.) rıýaıat etken hadıste áz Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) Ramazan aıy kelgende sahabalaryna mynany aıtqan:

قد جاءكم شهر مبارك افترض الله عليكم صيامه, تفتح فيه أبواب الجنة, و تغلق فيه أبواب الجحيم, و تغلّ فيه الشياطين, فيه ليلة خير من ألف شهر, من حرم خيرها فقد حرم.

Maǵynasy: «Aqıqatynda Allah Taǵala senderge orazany paryz etken múbárak aı kelip jetti. Bul jánnat esikteri ashylatyn, jahannam esikteri jabylatyn jáne shaıtandar shynjyrlanatyn aı. Osy aıda myń aıdan qaıyrly tún bar. Kimde kim osy túnniń jaqsylyǵynan qur qalsa, barlyq jaqsylyqtar maqurym bolǵany», degen eken.

Ramazan orazasy Islam dininiń negizin quraýshy bes anyqtyń biri. Orazanyń dárejesi namaz, zeket jáne qajylyq ǵıbadattarymen bir. Bul orazany eshbir úzirli sebepsiz tutpaǵan musylmanǵa úlken kúná jazylady. Óıtkeni Ramazan orazasy ata dinimizdiń bes dińgeginiń biri. Ony qasaqana oryndamaý úlken kúná, al «oraza shal men kempirdiń, jumysy joqtyń ermegi» degendeı sózder aıtyp, júregimen múldem moıyndamaıtyn bolsa ol dinnen shyǵady. Sebebi tikeleı ámir etilgen Quran úkimine qarsy shyǵý, adamdy dinnen shyǵarady.

- Bıyl oraza qashan bastalady jáne qansha kún tutylady?

- 2012 jyly Ramazan aıynyń birinshi kúni 20 shildege tuspa-tus kelip otyr. Arab kúntizbesi aıdyń týyp-tolýyna negizdelgen. Sondyqtan, arab aılary 29 jáne 30 kúndik bolyp keledi. Bıyl Ramazan aıy otyz kúnge jalǵasady. Oraza aıt namazy 19 tamyz kúni saǵat 07.00-de oqylady. Pitir sadaqanyń aqshamen shaqqan baǵasy kisi basyna 150 teńge. Osy jerde aıta keterim, aıt namazy jáne pitir sadaqa mólsheri ár oblys pen aımaqta derbes anyqtalady.

Qasıetti Quranda:

فمن شهد منكم الشهر فليصمه., dep jazylǵan.

ıAǵnı: «Senderdiń qaısy biriń (jańa týǵan) aıdy kórse, oraza tutsyn», dep ámir etilgen.

Qurannyń bul buıryǵyn Qos hadıs ımamdary Býharı jáne Mýslım eńbekterinde keńirek etip bylaı baıandaıdy:

صوموا لرؤيته, و أفطروا لرؤيته فإن غمّ عليكم فأكملوا عدة شعبان ثلاثين يوماً.

 Maǵynasy: «Aıdy (týǵan) kórip oraza tutyńdar. Aıdy (týǵan) kórip aıttańdar. Eger aspan bultty bolsa shaǵban aıyn otyz kúnge toltyryńdar», degen.

Musylman kúntizbesinde aı kúnderi jıyrma toǵyz jáne otyz kúndik bolyp keledi. Ramazan aıynan aldynǵy shaǵban aıynyń sońǵy kúnderi aıdyń týylýy kútiledi. Eger shaǵbannyń jıyrma toǵyzynshy kúni jańa aı týsa, erteńgi kún Ramazannyń birinshi juldyzy bolyp esepteledi. Al, shaǵbannyń sońǵy kúnderi aýa raıy bultty bolsa, shaǵbandy tolyq otyz kúnge toltyrý qajettigin Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) aıtyp tur. Osy hadıs negizinde el arasynda senimge ıe bolǵan bir kisiniń aı týdy dep habarlaýymen jurt aýyz bekitýi shart.

Al, bizdiń zamanymyzda aýa raıyn boljaý stansalary bar. Onda tájirıbeli mamandar qyzmet etýde. Qazirgi tańda namaz kestesi men Ramazan kúni atalǵan stansa málimeti negizinde jasalady.

Al, endi keıde musylman elderinde Ramazannyń bastalýy bir kún alda nemese keıin bolyp jatqan jaıttar bar. Bul zańdy qubylys. Sebebi bir memlekettiń ózinde kúnniń shyǵý jáne batý ýaqyty ár túrli bolyp keledi. Sol sekildi jańa aıdyń týýynda da aıyrmashylyqtar bolady.

- Oraza qandaı adamǵa paryz?

- Aqyl esi durys, balıǵat jasyna tolǵan jáne densaýlyǵy aýyz bekitýge jaraıtyn árbir musylmanǵa oraza tutý paryz. Densaýlyq demekshi, sozylmaly asqazan aýrýy bar, qan dıabetine shaldyqqan jáne de basqa dárigerler keńesi boıynsha táýligine as sýsyz júrýge bolmaıtyn adamdar oraza tutpaýyna ruqsat etiledi. Sondaı aq, júkti jáne emizýli balasy bar áıelder jáne saparǵa shyqqan jolaýshy oraza tutpaýyna bolady. Alaıda, naýqas aýrýynan aıyqqan soń, áıel balasyn sútten shyǵarǵannan keıin jáne jolaýshy sapary bitken soń, orazanyń jiberip alǵan kúnderin tutýǵa mindetti. Al, múldem oraza ustaı almaıtyn adam ıaǵnı, sozylmaly aýrýy bar naýqas fıdııa berip, orazasyn óteıdi. Fıdııa Ramazannyń ár kúni úshin bir miskindi tamaqtandyrý. Alaıda, buǵan shamasy kelmeıtin adamǵa, oraza da, fıdııa da moınynan túsedi.

- Táýelsizdik alǵaly beri oraza ustaıtyn musylmandar sany kóbeıip keledi. Orazanyń densaýlyqqa óte paıdaly ekenin bilip tutyp jatqandar bar. Aýyz bekitýdiń basqa da paıdaly tustaryn aıta ketseńiz?

- Hadıs ǵalymdarynyń barlyǵynyń eńbekterinde kezdesetin myna paıǵambarymyzdyń sózinde:

من صام رمضان إيماناً واحتساباً غفر له ما تقدّم من ذنبه.

«Kimde kim Ramazan aıynda shynaıy ımanmen jáne sabyrlyq tanytýmen oraza tutyp shyqsa, onyń ótken (kishi) kúnálary keshiriledi», degen. Bul hadısti Ábý Hýraıra (r.a.) rıýaıat etken.

Adam balasy bolǵan soń usaq túıek qatelikter jasap qoıamyz. Mine, Ramazan tek asqazanǵa damyl berip, densaýlyqty túzetý ǵana emes. Jan dúnıemizdi tazartý. Rýhanı densaýlyǵymyzdy emdeý.

Ardaqty Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) oraza jaıly bir sózinde bylaı degen:

من لم يدع قول الزور و العمل به فليس لله حاجة في أن يدع طعامه و شرابه.

Maǵynasy: «Kim jaman sóz ben jaman is áreketten tyıylmasa, onyń tamaq jemeı jáne sý ishpeı otyrǵanynyń Allaǵa keregi joq», degen. Demek, sharıǵatqa kelmeıtin árbir sóz ben is áreket bul rýhanı qulshylyqtyń saýabynan maqurym etedi.  Orazanyń maqsaty tárbıeleý. Adamnyń jan dúnıesin túrli jat qylyqtar men jaman ádetterden tazartý.

Orazanyń osy qaǵıdalaryn basshylyqqa alyp, aýyz bekitken musylman balasy naǵyz oraza qulshylyǵynyń dámin tatary anyq.

Bul ǵıbadattyń taǵy bir paıdasy. Qoǵamdyq jáne áleýmettik problemaǵa mán berý. Basqasha aıtqanda ózimiz ómir súretin qoǵamdaǵy muqtaj adamdardyń turmysyna járdem etýdi úırenemiz. Kúnde úsh mezgil tamaq jep, jyly páterde ómir súretin adamǵa ash qalý, sýyqta tońý degen sózderdiń maǵynasy beımálim. Sondyqtan bir úzim nan suraǵan adamǵa jıirkene qaraıtyndar da kezdesedi. Al, oraza qoǵamdaǵy baı men kedeı arasyndaǵy kózge kórinbeıtin perdeni alyp tastaýshy qasıeti bar.

- Áńgimeńizge kóp rahmet!

- Alla Taǵala qazaq elin yntymaqty da berekeli, al ata dinimizdi órkendete bersin!