«Rakty áli kúnge emdeı almaıdy, al COVID-19 vaktsınasyn qalaı tez jasaǵan»: Jelidegi jańa daqpyrt

NUR-SULTAN. QazAqparat - «Qaznet qoldanýshylary COVID-19 qarsy vaktsınalarǵa senimsizdik bildirýde. Munyń sebebi – preparattyń tym qysqa ýaqytta ázirlenýi. Vaktsınany tez jasap shyǵarý múmkin emes, óıtkeni burynnan belgili qaterli isikti emdeýdi áli kúnge meńgergen joqpyz». Shyn máninde, mundaı salystyrý – esh qısynsyz, dep habarlaıdy QazAqparat stopfake.kz saıtyna silteme jasap.

Aýrýdy sátti emdeýdiń mindetti sharty onyń sebepteri men damý mehanızmderin túsiný bolyp tabylady. COVID-19 jaǵdaıynda mundaı aqparat alǵash dıagnoz qoıylǵan sátten birden belgili boldy. 2019 jyldyń jeltoqsanynda mamandar pnevmonııamen aýyrǵan naýqasta nýkleın qyshqylyna taldaý júrgizdi, nátıjesinde buryn adamzatqa belgisiz SARS-CoV-2 koronavırýsy anyqtaldy.
Keıinirek ǵalymdar vırýstyń genomyn tolyǵymen ashty. Ol barshaǵa qoljetimdi bolýy úshin jarııalandy.

Osydan keıin álemde aýrýdy zertteý jáne vaktsına jasaý boıynsha belsendi jumys bastaldy. Ǵalymdar buryn bolǵan ázirlemelerdi qoldandy. Bul, mysaly, ázirlengen, biraq áli klınıkalyq synaqtan ótpegen SARS koronavırýsyna qarsy vaktsına. Sondaı-aq, mamandar ChAdOx adenovırýstyq vektoryn zertteý boıynsha qoldanystaǵy jumystarǵa súıendi, sonyń negizinde COVID-19 qarsy keıbir vaktsınalar jasaldy, mysaly, AstraZeneca.
Aıta keteıik, COVID-19 qarsy vaktsınalardyń qarqyndy damýyna qaramastan, preparattar muqııat synaqtan ótkizilip, tekserildi.

Qaterli isikke qarsy dárige kelsek, bul rette jaǵdaı áldeqaıda qıyn. Birinshiden, qaterli isik – bul bir aýrý emes, bul onkologııalyq aýrýlardyń 200-den astam túriniń jalpy ataýy. Bul jaǵdaıda ár túrdiń birneshe shaǵyn túrleri bolýy múmkin. Іsikterdiń paıda bolý sebebi jasýshalardaǵy DNQ mýtatsııasy bolyp tabylady. Alaıda bul mýtatsııany ne týdyratyny naqty belgisiz. Sonymen qatar, bir obyr isiginde jasýshalar bir-birinen ózgeshe bolýy múmkin. Kóbinese mundaı jasýshalar syrtqy áserlerge óte tózimdi jáne olardy saý músheler men tinderge zaqym keltirmesten joıý óte qıyn.
Bir dári-dármek qaterli isiktiń barlyq túrin jeńe almaıtyny jáne bárine birdeı tıimdi bola almaıtyny anyq.
Alaıda ǵalymdar da qarap qalmaı, qaterli isik túrlerin zerttep, olardy emdeýdiń jańa ádisterin qoldanýdy jalǵastyrýda.
Sońǵy jyldary mamandar terapevtik vaktsınalar, CAR-T jasýshalyq terapııa, CRISPR tehnologııasy, sondaı-aq adam mıkrobıomasyn zertteýge negizdelgen ádis sııaqty emdeýdiń birneshe ınnovatsııalyq túrlerin usyndy.

Statıstıkalyq málimetterge súıensek, sońǵy jıyrma jyldyń ishinde medıtsınanyń damýy onkologııanyń ártúrli túrimen aýyratyn naýqastardyń ómirin bes jylǵa uzartýǵa múmkindik berdi. 1990 jyldan 2016 jylǵa deıin dıagnoz qoıylǵan sátten bastap bes jyl ishinde qaterli isik aýrýynan bolatyn ólim-jitim statıstıkasy 17% tómendedi.
Demek, ǵalymdar qaterli isikke qarsy dári-dármek izdeýdi jalǵastyrýda, biraq bul óte uzaq jáne kúrdeli jumys.

Qoryta aıtqanda, osy kúnge deıin qaterli isik aýrýy emdelmeıtindikten, ǵalymdar COVID-19-ǵa qarsy tıimdi vaktsınalar jasaı almaıdy degen tujyrym durys emes.
COVID-19 aldyn-alý áldeqaıda ońaı, óıtkeni ǵalymdar onyń qozdyrǵyshyn, SARS-CoV-2 koronavırýsyn biledi, onyń genomyn tolyǵymen ashty jáne zerttedi.
Óz kezeginde, qaterli isik, eki júzden astam ártúrli onkologııalyq aýrýlardyń jalpy ataýy bolyp tabylady, olardyń árqaısysynyń shaǵyn túrleri bar. Іsikterdiń damýynyń naqty sebepteri áli belgisiz. Alaıda, mamandar emdeýdiń jańa ádisterin oılap tabýda, nátıjesinde bul obyr aýrýyna shaldyqqandar arasynda ólim-jitimniń tómendeýine ákeldi.