Prezıdent Joldaýy qalaı júzege asyrylyp jatyr – sarapshy pikiri
«QR Prezıdenti Q.Toqaevtyń «Jańa jaǵdaıdaǵy Qazaqstan: is-qımyl kezeńi» Qazaqstan halqyna Joldaýy bir jaǵynan, daǵdarysqa qarsy sharalardyń teńdestirilgen jospary, ekinshi jaǵynan – orta merzimdi perspektıvaǵa arnalǵan reformalardyń dáıekti baǵdarlamasy boldy. Túsindirý jumystaryn júıeli júrgizý úshin osy Joldaý jarııa etilgen jaǵdaıdy túsiný qajet. Álemdik valıýta qorynyń boljaýynsha, álemdik JІÓ 2020 jyly 5,2%-ǵa qysqarady, al jahandyq daǵdarystyń saldary uzaqqa sozylady. Sarapshylardyń pikirinshe, jahandyq ekonomıkany qalpyna keltirý 3 jyldan 5 jylǵa deıin sozylady, al COVID-19 pandemııasyn jeńý úshin kem degende eki jyl qajet bolmaq. Onyń ústine, halyqaralyq jaǵdaı qarqyn alyp kele jatqan saýda soǵysymen jáne álemniń jetekshi derjavalary – AQSh pen Qytaı arasyndaǵy geosaıası qarama-qaıshylyqtarmen, Taıaý Shyǵys pen Ońtústik Azııadaǵy aımaqtyq qaqtyǵystardyń shıelenisýimen, munaı baǵasynyń joǵary qubylýymen kúrdelene tústi», - dep atap ótti ınstıtýt basshysy.
Bul jaǵdaıda Qazaqstan ońtaıly jáne aıqyn strategııany tańdady – koronavırýstyń taralý qarqynyn tejeý, halyqtyń neǵurlym osal toptaryna, shaǵyn jáne orta bızneske, óndiristik sektorǵa kómek kórsete otyryp, ulttyq medıtsına júıesiniń quldyraýyna jol bermeý.
«Álemniń barlyq elderinde pandemııa jalpy ekonomıkalyq ál-aýqatqa nuqsan keltirdi. Biraq kóptegen elderdiń úkimeti halyqtyń densaýlyǵy men ómiri ekonomıkalyq kórsetkishterden góri mańyzdy dep sanaıdy. Dál osyndaı maqsat Qazaqstan Prezıdentiniń karantındik sharalardy engizý jónindegi dáıekti jáne berik saıasatynyń negizinde jatyr. Pandemııa kezinde Qazaqstan basshylyǵy memleket pen ekonomıkany basqarýdy qolǵa alýǵa májbúr boldy. Sonymen birge, «qateliktermen jumys» udaıy júrgizilip, reformalar jalǵasýda. Mundaı júıeli ózgeristerdiń baǵyttary Prezıdent Q.K.Toqaevtyń Joldaýynda naqty kórsetilgen», - dedi Z. Sháýkenova.
Qazir – ekonomıkalyq qyzmet kezeń-kezeńimen qalpyna keltirilip jatqanda ekonomıkany turaqtandyrý jóninde strategııalyq sıpattaǵy sharalardy qabyldaý mańyzdy. Ol úshin burynǵy jetkizý tizbekterin qalpyna keltirý, toqtatylǵan jobalardy qaıta iske qosý, sheteldik ınvestıtsııalardyń kelýin qamtamasyz etý, ulttyq ekonomıkany ártaraptandyrý jónindegi josparlardy júzege asyrý qajet.
«Aldyńǵy Joldaýdyń mindetterin oryndaýdyń kúrdeliligi ony iske asyrý merziminiń álemde jáne Qazaqstanda pandemııanyń bastalýymen tuspa-tus kelýimen baılanysty boldy, mundaı jaǵdaıda memlekettik apparat resýrstarynyń basym bóligi epıdemıologııalyq jaǵdaıdy baqylaýǵa jáne karantın jaǵdaıynda qoǵamnyń tirshiligin qamtamasyz etýdiń bazalyq júıelerin qoldaýǵa qaıta baǵyttaldy. Sondyqtan jańa Joldaýda memlekettik basqarýdyń tıimdiligin arttyrý, óńirlerdegi ómir sapasyn qamtamasyz etý, densaýlyq saqtaý jáne bilim berý máselelerin sheshý, sot júıesiniń táýelsizdigin nyǵaıtý jáne azamattardyń memleketti basqarýǵa qatysý deńgeıin arttyrý sıyndy mańyzdy tezıster qaıta ózektendirildi», - deıdi QSZI basshysy.
Onyń aıtýynsha, Joldaýda qoıylǵan mindetter aldaǵy bes jylǵa arnalǵan. Osy mindetter memlekettik josparlaý júıesiniń qujattarynda, qoǵamdyq ómirdiń aıasy men salalaryn damytý jónindegi tujyrymdamalarda naqtylanatyn bolady.
Osylaısha, Úkimet qabyldaǵan Joldaýdy iske asyrý jónindegi Jalpyulttyq jospar Memleket basshysy belgilegen negizgi baǵyttar boıynsha 143 tarmaqtan turady. Onyń ishinde «memlekettik basqarýdyń jańa úlgisi» - 10 tarmaq, mysaly, oǵan sáıkes 2021 jylǵy 1 shildeden bastap memlekettik organdar qyzmetiniń tıimdiligin odan ári arttyrý maqsatynda memlekettik qyzmetshilerge aqy tóleýdiń jańa júıesi iske qosylady.
«Jalpyulttyq jospardyń kóptegen tarmaqtary Prezıdent Joldaýynyń «jańa jaǵdaıdaǵy ekonomıkalyq damý» - 42 tarmaq, «ádiletti memleket azamattardyń múddesin qorǵaý jolynda» - 30 tarmaq jáne «qoljetimdi ári sapaly bilim» - 16 tarmaq sııaqty baǵyttaryna jatatyny qısyndy bolyp sanalady. Qazaqstandyq bilim berýdiń qoljetimdiligi men sapasyn arttyrýǵa qatysty tarmaqtar qatarynda tolyqqandy oqý protsesin qamtamasyz etý úshin biryńǵaı bilim berý onlaın-platformasy ázirlenetin bolady. Onyń qajettigi bilim berý júıesiniń qashyqtan oqytýǵa kóshý kezeńinde erekshe kórindi. Joldaýda «tsıfrlandyrý - barlyq reformalardyń negizgi elementi» sııaqty baǵyty 8 tarmaqty kózdeıdi, «teńgerimdi aýmaqtyq damý» - 2 tarmaqty kózdeıdi», - deıdi Z. Sháýkenova.
Joldaýda «azamattardyń áleýmettik ál-aýqaty» jáne «azamattardyń memleketti basqarý isine qatysýy» sııaqty mańyzdy baǵyttardy iske asyrýǵa da tıisinshe 10 jáne 7 tarmaq bólingen. Onyń arasynda qoǵamda kóp talqyǵa túsken jaǵdaılar da bar, azamattarǵa turǵyn úı satyp alý, emdeý nemese qarjy uıymdarynyń basqarýyna berý úshin óz jınaqtarynyń bir bóligin paıdalanýǵa jáne halyqtyń aýyl ákimderin saılaýyn engizýge múmkindik berilmek.
«Bıylǵy Joldaýda halyq tarapynan barynsha qoldaý tapqan baǵyty retinde Memleket basshysynyń elimizdiń densaýlyq saqtaý júıesiniń damýy, atap aıtqanda, medıtsına kadrlaryn daıarlaý týraly málimdemelerin ataýǵa bolady. Q.K.Toqaevtyń aıtýynsha, «Pandemııa sırek kezdesetin baǵyt dárigerlerin: epıdemıologtardy, ınfektsıonısterdi, reanımatologtardy, pýlmonologtardy, kardıologtardy daıarlaý máselesin kóterdi. Úkimetke medıtsınalyq mekemelerdi kadrlarmen qamtamasyz etýdiń uzaq merzimdi boljamyn jasaýdy tapsyramyn». Shynynda da, pandemııa kezinde sırek kezdesetin joǵary mamandandyrylǵan dárigerlerdi daıarlaý qajettigi kúrt óskenin kórdik. Uzaq merzimdi kezeńde halyq arasyndaǵy medıtsınalyq-demografııalyq úrdisterdi, halyqaralyq ıntegratsııanyń áserin eskere otyryp, densaýlyq saqtaýdyń kadrlyq resýrstaryn damytýdyń strategııalyq paıymyn engizý qajet», - deıdi sarapshy.
Densaýlyq saqtaýdy damytýdyń 2020-2025 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasynda kórsetilgendeı, «2018 jyly dárigerler tapshylyǵy jumyspen qamtylmaǵan 2482 shtattyq oryndy kórsetti. Eń kóp tapshylyq anestezıologııa-reanımatologııa, psıhıatrııa, jalpy dárigerlik praktıka, akýsherııa jáne gınekologııa, pedıatrııa mamandyqtary boıynsha baıqalady. Dáriger kadrlarǵa qajettilikti qamtamasyz etý maqsatynda memlekettik densaýlyq saqtaý uıymdarynda mindetti úsh jyldyq jumyspen óteý engizildi, respýblıkalyq jáne jergilikti bıýdjet qarajaty esebinen memlekettik bilim berý tapsyrystary bólinedi».
Orta bilimnen keıingi bilimi bar mamandardy daıarlaýǵa arnalǵan memlekettik bilim berý tapsyrysynda 2020-2021 jyldary 19 medıtsınalyq kolledjde 400 grant bólindi. «Emdeý isi» mamandyǵy boıynsha joǵary bilimi bar mamandardy daıarlaýǵa 225 grant bólindi, 2021-2022 jyldary 300 grant, al 2022-2023 jyldary 325 grant bólý josparlanýda. Joǵary oqý ornynan keıingi bilimi bar mamandardy daıarlaýǵa (rezıdentýra) 2020-2021 oqý jylynda 14 bilim berý uıymdarynda «Anestezıologııa jáne reanımatologııa» mamandyǵy boıynsha 240 grant, «Pýlmonologııa» - 33, «Kardıologııa» - 20, «Infektsııalyq aýrýlar» - 200 grant bólindi.
QR DSM resmı ókili 2020 jylǵy 4 qyrkúıekte OKQ-da ótken baspasóz máslıhatyndaı aıtqandaı, «Jyl sońyna deıin 11 oblys ortalyǵynda 2,5 myń tósek-orynǵa arnalǵan 12 modýldik ınfektsııalyq aýrýhana qurylysy aıaqtalady, sondaı-aq Óskemen men Tarazdaǵy jedel járdem aýrýhanalarynyń bos turǵan ǵımarattaryn qaıta beıindeý josparlanýda. Jańadan ashylatyn statsıonarlar qolda bar kadrlardy qaıta bólý, mamandardyń tálimgerligimen jeke klınıkalardyń, rezıdentter men ınternderdiń mamandaryn tartý arqyly medıtsına kadrlarymen jasaqtalatyn bolady».
Qazirgi kezde pandemııadan týyndaǵan oqytý formatyna baılanysty medıtsınalyq qyzmetkerlerdi daıarlaý sapasy tómendemeýi úshin kóp jumys atqarylyp jatyr. QR Bilim jáne ǵylym mınıstri Ashat Aımaǵambetov medıtsınalyq mamandyqtar boıynsha oqytýdyń 70% onlaın-dárister men semınarlarǵa, al qalǵan 30% sanıtarlyq-gıgıenalyq sharalardy qatań saqtaı otyryp dástúrli formattaǵy zerthanalyq jáne praktıkalyq sabaqtarǵa jatatynyn basa aıtty. Internatýra men rezıdentýraǵa daıyndyq tikeleı jáne qashyqtyq formatynda júzege asyrylady.
«Jalpy, Prezıdent Joldaýyn júzege asyrý – atqarýshy bıliktiń mindeti. Premer-mınıstr Asqar Mamınniń aıtýynsha, «Joldaýda qoıylǵan mindetterdi sheshý ekonomıkanyń turaqtylyǵy men básekege qabilettiligin arttyrý faktoryna aınalady. Memleket basshysy jańa jaǵdaıǵa sáıkes keletin memlekettik jáne ekonomıkalyq saıasatty ýaqytynda jasaý boıynsha naqty is-sharalar josparyn belgiledi». Premer-Mınıstr Úkimettiń Joldaýdy tolyq jáne ýaqtyly oryndaý úshin barlyq qajetti resýrstar men quraldar bar dep atap ótti», - deıdi Zarema Sháýkenova.