Prezıdent jáne polıteh

ASTANA. QazAqparat - El tarıhynda eleýli iz qaldyrǵan uly tulǵalardyń ǵumyrbaıanyna degen qyzyǵýshylyqtyń kún ótken saıyn arta túsetini zańdy qubylys. Al tórtkúl dúnıe tanyǵan Tuńǵysh Prezıdentimizge qatysty qandaı da bir derektiń qundylyǵyn ýaqytpen úndese otyryp seziný jáne ony kózdiń qarashyǵyndaı saqtaý - kemeńger tulǵaǵa degen syı-qurmettiń bıik shyńy bolsa kerek-ti, dep jazady «Egemen Qazaqstan» gazeti.

Shyntýaıtyna kelgende, Elbasy ómirge dál osy qalpynda kele qalǵan joq. Ol da bala boldy, túbit murty tebindegen bozbala shaǵynda kún túbine jortqan babalardaı arman qýyp alystarǵa sapar shekti. Oqysam, bilsem degen qulshynysty qanat qylyp, Alataýdan Arqaǵa jetkeninde at tumsyǵyn alǵash tiregen shańyraqtyń biri Qarmetkombınat bolsa, ekinshisi Qaraǵandy polıtehnıkalyq ınstıtýty edi ǵoı. Iá, «Ótken kúnde belgi joq», taǵdyr sol kezderi tehnıkalyq salanyń talaı tarlanyn túletken «Polıtehta» oqýdy bolashaq Prezıdenttiń de peshenesine jazǵan eken.

Keńes zamanynda ataǵy jer jar­ǵan ınstıtýtta oqýdyń ózi ekiniń bi­riniń enshisine buıyrmaǵan baq edi. Atalǵan oqý ornyna 2012 jyly ar­naıy soqqanynda Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń qurmetti qonaqtar kitabyna «Men osy oqý or­nynda - búkil Qazaqstan úshin ınjener kadrlarynyń ustahanasyn­da oqyǵanymdy maqtan etemin», dep jazyp qaldyrǵany da joǵarydaǵy sózimizdi qýattaı túsedi.

Búgingi kúnde Qaraǵan­dy mem­­­lekettik tehnıkalyq ýnı­ver­sıteti bolyp ataýy ózgergen «Polıteh» Tuńǵysh Pre­zıdentimizdiń óz qabyrǵasynda oqyp, bilim alǵanyn oryndy maqtan etedi. Jáne de ýnıversıtettiń elimizdiń basqa oqý oryndaryna buıyrmaǵan mundaı baqty barynsha qasterlep, utymdy paıdalanýǵa degen umtylysy adamdy eriksiz tánti etedi. Qazirgi tańda bilim ordasyna bas suǵa qalsańyz, Elbasynyń bul jerde bilim alǵanyn eske salatyn dúnıeler qarsy aldyńyzdan menmundalap shyǵady. Kózinde - ot, boıyn jastyqtyń jalyny men jigeri bılegen oǵylannyń osynda oqyǵanyn oılaǵanyńyzda súısinis pen maqtanyshtyń tolqymaly kúıine túsetinińiz ras. Qaıratker tulǵanyń izi qalǵan bilim ordasyndaǵy aýdıtorııalardyń aýrasymen tynystaýdyń ózi adamdy ádemi áserge bóleıtini taǵy bar.

Iá, tarıhtan sýyrtpaqtap syr tartatyn bolsaq, sol kezdegi jalyndaǵan jas Nursultan  Nazarbaev 1962-65 jyldary osy oqý ornynyń stýdenti boldy. Óndiristen qol úzbeı júrip bilim alǵan bolashaq Prezıdent Qaraǵandy polıtehnıkalyq ınstıtýtynyń MChM-62-2 tobynda úsh jyl oqyp, sodan keıin baryp Temirtaý qalasynda Qaraǵandy metallýrgııalyq kombınatynyń janynan jańadan ashylǵan «Joǵary tehnıkalyq oqý ornyna» (Zavod-VTÝZ) aýysqany belgili.

Negizinde, murajaıdyń ómirge kelýine sebepker bolǵan Elbasynyń seriktesi, memleket qaıratkeri Tóleýtaı Súleımenov edi. 2014 jyldyń 13 maýsymy kúni QarMTÝ-da ótken «Jańa qazaqstandyq patrıotızmdi tárbıeleýdiń kókeıkesti máseleleri» atty ǵylymı-praktıkalyq konferentsııa aıasynda osy joǵary oqý ornynyń Qurmetti professory Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń ómiri men eńbek jolyna arnalǵan bul murajaı saltanatty túrde ashylǵan bolatyn. Murajaıǵa dep kezinde bolashaq Prezıdent elektrotehnıkanyń negizderi týraly lektsııa tyńdaǵan, aýmaǵy 41 sharshy metr bolatyn №114 dárishana tańdap alynǵan-dy...

QarMTÝ-diń maqtanyshyna aınalǵan bul murajaıdyń tórinde Elbasy ómiriniń stýdenttik kezeńine qatysty qujattardyń mol qory saqtalǵan. Mysaly, negizgi qabyrǵa-taqtadan Nursultan Nazarbaevtyń eńbek kitapshasynyń kóshirmesin kórýge bolady. Onda bolashaq Prezıdenttiń eńbek jolyn banktiń qarapaıym kúzetshisi bolyp bastaǵany týraly málimet, odan keıin Dneprodzerjınsk tehnıkalyq ýchılışesin úzdik bitirip, Qaraǵandy taý-ken ınstıtýtyna (QarMTÝ-diń alǵashqy ataýy - Q.Á.) joldamamen oqýǵa jiberilgeni týraly derekteme jazylǵan. Ásirese, talapty jas Nursultannyń polıtehnıkalyq ınstıtýttyń sol kezdegi rektory Ábilqas Saǵynovtyń atyna óz qolymen jazǵan ótinishi eriksiz nazar aýdartady. «1958 jyldan domna peshiniń gornovoıy bolyp jumys istegeli men bul mamandyqty jaqsy tanyp-bildim. Endi tereń tehnıkalyq bilim alsam dep edim», - dep jazǵan eken talaptyń tulparyn mingen bolashaq Prezıdent.

Sonymen qatar, murajaıda oqýǵa túsýshiniń jeke kartochkasy, óz qolymen jazǵan ómirbaıany, stýdent Nursultan Nazarbaevty birinshi kýrsqa qabyldaý týraly buıryqtyń kóshirmesi, synaq kitapshasy, Zaýyt-VTÝZ-dyń 5-kýrsyna aýystyrý týraly jazǵan ótinishi saqtalǵan. Sondaı-aq, Memleket basshysynyń stýdent kezindegi jáne domna peshiniń janyndaǵy fotosýretteri de kelýshilerdiń kózaıymyna aınalǵan. Prezıdentpen birge oqyǵan A. Smolkınniń esteligi de murajaı buryshynan óziniń laıyqty ornyn taýypty.

Jalpy, Elbasyna arnalǵan ýnıversıtet murajaıy birneshe ekspozıtsııalyq bólimnen turady. Mysaly, «Atameken» ekspozıtsııasynda kelýshiler Tuńǵysh Prezıdenttiń jas kezimen tanysa alady. Bul jerdegi jádigerler - fotosýretter men muraǵattyq qujattar Nursultan Nazarbaevtyń kishi otany, otbasy, bala­lyq shaǵy, mek­teptegi kezi týraly syr shertedi.

«Eńbek jo­­lynyń bas­talýy» degen bó­lim Memleket basshysynyń eńbek maıdany men saıası mansaptaǵy al­ǵashqy qadam­da­ryn jan-jaqty qamtıdy. Bolashaq Prezıdenttiń Temir­taý qalasyndaǵy me­tallýrgııalyq zaýytta eńbek etken kezeńi men Dneprodzerjınskidegi tehnıkalyq ýchılışede oqyǵan jyldary týraly mol maǵlumat uqyptylyqpen jınastyrylǵan. Al «QarPTI-degi oqyǵan jyldar» ekspozıtsııasy tutastaı bolashaq Prezıdenttiń stýdenttik kezeńine arnalypty.

Budan bólek, murajaıda fotosýretter men muraǵattyq qujat­tardy elektrondyq túrde kórýge múmkindik beretin sensorlyq ekran­men jabdyqtalǵan eki mýltımedııalyq ústel bar. So­nymen qatar, quramyna Nursultan Nazarbaevtyń qala­mynan týǵan jáne Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti týraly jazylǵan týyndylar engen kitap galereıasy da kóz tartyp, kelýshilerdiń nazaryn ózine aýdarady.

Ýnıversıtet murajaıynyń meń­gerýshisi Dámesh Jasarovanyń aıtýynsha, munda Nursultan Nazarbaevtyń stýdenttik ómirinen syr shertetin 180-nen astam muraǵattyq qujattar men fotosýretter bar eken. Bile-bilgen adamǵa bul tarıhı qundylyǵy zor baı qazyna.

Ýnıversıtet úshin Elbasyna qatysty dúnıeniń bári qas­terli. Bilim ordasyndaǵy Tuńǵysh Prezıdent atyndaǵy «Nanometallýrgııalyq protsester» zerthanasy da osy sózimizge dálel. Mundaǵy maqtan eter jádigerdiń biri - stýdent Nazarbaev 1964 jyly metaldar men qorytpalardyń mıkroqurylymyn zerttegen mıkroskop. Biletinderdiń aıtýynsha, ol áli kúnge deıin jumys isteýge jaramdy eken.

Bul kúnde Elbasy tehnıkalyq bilimniń nárine sýsyndaǵan oqý ornynyń kelbeti tanymastaı ózgergen. Eń aldymen, bilim ordasy elimizde ǵana emes, alys-jaqyn shetelderde kózge túsip, aýyzǵa iline bastady. Mysaly, Eýropanyń ǵylymı-ónerkásiptik palatasy «Joǵary oqý oryndarynyń Eýropalyq standart reıtıngisin» jarııalaǵanda, onyń tizimine engen qazaqstandyq 23 joǵary oqý ornynyń ishinen bes bilim ordasy joǵary baǵaǵa ıe bolǵan edi. Al úzdik dep tanylǵan sol bes­tiktiń quramyndaǵy Qaraǵandy memlekettik tehnıkalyq ýnı­versıteti júldeli úshinshi oryn­ǵa tabandy nyq tiredi. Bul, árı­ne, búgingi bilim salasynyń mened­jmentin myqty meńgergen ordaly oqý ornyna berilgen laıyqty baǵa!

Sonymen qatar, elimizde dýal­dy oqytý júıesin alǵashqy bolyp qolǵa alǵan QarMTÝ ın­dýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý baǵdarlamasy boıynsha kadr daıar­laıtyn qazaqstandyq eń úzdik 10 joǵary oqý orny­nyń qa­ta­ryna engen. Erekshe atap óterligi, ýnıversıtet bas­shylyǵy Elbasynyń tikeleı tapsyrmasymen dúnıege keletin mańyzdy baǵdarlamalar men serpindi jobalarǵa dereý ún qosyp otyrady. Sonyń bir mysaly retinde qazirdiń ózinde QarMTÝ-de «Serpin-2050» baǵdarlamasy boıynsha elimizdiń ońtústik jáne batys óńirlerinen kelgen 321 stý­denttiń bilim alyp jatqanyn aıtýǵa bolady.

2008 jyldan beri QarMTÝ-diń rektory bolyp kele jatqan Arstan Máýlenuly Ǵazalıev syndy bilikti basshynyń bastamasymen bilim ordasy negizinde Qazaqstanda tuńǵysh ret korporatıvti ýnıversıtet qurylyp, onyń quramyna Ortalyq Qazaqstannyń asa iri ónerkásip oryndary kirgen. Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti atyndaǵy oqytýdyń elektrondy tehnologııalar ortalyǵy, zamanaýı kompıýterlermen jabdyqtalǵan 100 oryndy elektrondy oqý zaly, tolyqtaı jetildirilgen murajaı, Sh. Qudaıberdiuly atyndaǵy «Tilderdiń úshtuǵyrlyǵy» orta­lyǵy, «100 naqty qadam» Ult Jospary negizinde, osy oqý ornyn otyz jyldan astam ýaqyt basqarǵan, Sotsıalıstik Eńbek Eri, akademık Ábilqas Saǵynov atyndaǵy «QarMTÝ ınnovatsııalary» kórmesi sııaqty jańa qurylymdyq bólimshelerdiń ashylyp, jemisti jumys istep jatqandyǵy da ýnıversıtettiń zaman talabyna saı ósý-órkendeý ústinde ekenin ańǵartsa kerek.

Ýnıversıtettiń taǵy bir ja­ǵymdy jańalyǵy - bilim or­dasynyń ınfraqurylymyn damytý barysynda prezıdenttik «Stýdentterdiń turǵyn úıi» baǵdarlamasy boıynsha «Arman­dastar Ordasy» dep atalatyn Qazaqstandaǵy eń iri stýdentter úıi jańa oqý jylynda paıdalanýǵa berildi. Qazir munda 800-den astam stýdent turyp jatyr.

Tuńǵysh Prezıdentimiz Nursultan Ábishuly Nazarbaev ınjenerlik tanymyn qalyp­tastyrǵan burynǵy polıteh, búgingi tehnıkalyq ýnıversıtet kemel bilimmen qarýlanyp, órkenıet kóshine ilesken irgeli oqý orny. Búgingi kúnde onyń qa­byrǵasynda on myńǵa tarta stýdent bilim alady. Álbette, olardyń shetinen prezıdent bolmasy anyq. Degenmen, «Máńgilik El» ıdeıasyn murat tutqan memleketimizdiń kásibı mamany, kósheli azamaty bolý - Tuńǵysh Prezıdent túlep ushqan uıanyń tálimin kórip, bilimin alǵan alǵadaı jastarymyzdyń aldyndaǵy asqaraly mindet ekendigi sózsiz.

Qaırat ÁBІLDINOV

«Egemen Qazaqstan» gazeti, 2016 jyl 6 shilde, №128 (28856)